Στη Μαίρη Ορφανίδη
«Η Εκκλησία συνεργάζεται έχοντας διακριτούς ρόλους με το κράτος και δεν αναμειγνύεται στην πολιτική. Το κράτος ενδιαφέρεται για τους πολίτες, που συχνά τους βλέπει εντελώς απρόσωπα. Η Εκκλησία ενδιαφέρεται για τον άνθρωπο, που εικονίζει τον Θεό». Τη θέση αυτή διατυπώνει στη συνέντευξή του στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας» ο Μητροπολίτης Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως, Βαρνάβας, ο οποίος όλα αυτά τα χρόνια της κρίσης έχει αναπτύξει σημαντικό έργο στην περιοχή, όπως και για την υποδοχή προσφύγων, σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς.
Σε ποιες δράσεις έχει προχωρήσει η Μητρόπολή σας για την ανακούφιση των ανθρώπων στην περιοχή σας, που έχουν πληγεί περισσότερο από την οικονομική κρίση;
Η τοπική μας Εκκλησία πρώτιστα ασκεί το αγιαστικό και λειτουργικό της έργο, νοηματοδοτεί τη ζωή των ανθρώπων με το μήνυμα του Ευαγγελίου της αγάπης και συμπαραστέκεται πολυτρόπως σε όλους τους ανθρώπους. Πολλοί είναι εκείνοι που ενστερνίζονται το μήνυμα της Εκκλησίας, τιμούν το ακριβό όνομα του Ορθοδόξου Χριστιανού και ζουν εν μετανοία την κατά Χριστόν ζωή. Είναι παρήγορο το γεγονός ότι τις άγιες μέρες του Δωδεκαημέρου ο λαός μας γέμισε ασφυκτικά τους ιερούς ναούς της επαρχίας μας. Χιλιάδες συμμετείχαν στο μυστήριο της εξομολόγησης και προσήλθαν στο Άγιο Ποτήριο της Θείας Ευχαριστίας. Ειδικότερα για την ανακούφιση των εμπερίστατων αδελφών μας, που δοκιμάζονται από την οικονομική κρίση, η Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως εδώ και χρόνια έχει αναπτύξει σειρά κοινωνικών δράσεων. Ενδεικτικά παραθέτουμε τον απολογισμό του κοινωνικού και φιλανθρωπικού έργου της Ιεράς Μητροπόλεως για το έτος 2016, που συνοψίζεται ως εξής:
– 18 ενοριακά συσσίτια και 14 τράπεζες τροφίμων με 7.954 σιτιζόμενους καθημερινά.
– Διανεμήθηκαν 5.245 δέματα από τις ενορίες για τις εορτές.
– Κοινωνικό Παντοπωλείο «Η Αγάπη», που διένειμε 14 τόνους τροφίμων σε 1.196 δικαιούχους.
– Τράπεζα ρουχισμού «Ο χιτών», που διένειμε 12.065 τεμάχια ρούχων σε 1.563 δικαιούχους.
– Κοινωνικό Ιατρείο «Υγεία», με 31 γιατρούς, 21 ειδικότητες και 5 νοσηλευτές. Εξετάστηκαν 781 ασθενείς, εμβολιάστηκαν 800 παιδιά, δόθηκαν 9.448 φάρμακα σε δικαιούχους και υπάρχουν διαθέσιμα 11.499 φάρμακα.
– Συμβουλευτικός σταθμός: Έγιναν 9 διαλέξεις επιστημονικού περιεχομένου και τις παρακολούθησαν 950 άτομα.
– Ενοριακές τράπεζες αίματος, που συγκέντρωσαν 1.084 φιάλες αίματος.
– Πρόγραμμα σίτισης μαθητών «Η Στοργή», στο οποίο σιτίζονται καθημερινά 440 μαθητές.
– Πρόγραμμα ενισχυτικής διδασκαλίας «Η Σπουδή», με 803 μαθητές.
– Κέντρο Προστασίας Ανηλίκων Αγίου Νεκταρίου «Ο Φάρος του Κόσμου», με 150 παιδιά ενταγμένα στο πρόγραμμα.
– Ξενώνες φιλοξενίας συγγενών ασθενών «Το Σπίτι των Αγγέλων» (Εύοσμος) και «Φιλοξενία» (Εξοχή) με 39 κλίνες και στους δύο ξενώνες. «Το Σπίτι των Αγγέλων» αριθμεί 2.433 διανυκτερεύσεις και η «Φιλοξενία» 1.990 διανυκτερεύσεις, συνολικά 4.423 διανυκτερεύσεις.
– Εκκλησιαστικό Γυμνάσιο-Λύκειο Νεαπόλεως, όπου φοιτούν 228 μαθητές και αποφοίτησαν 37 μαθητές, εκ των οποίων εισήχθησαν στα Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα με 70% ποσοστό επιτυχίας 20 μαθητές.
– Κατασκηνώσεις «Ο ΚαλόςΠοιμήν» και «Άξιον Εστί», στις οποίες φιλοξενήθηκαν συνολικά 2.074 παιδιά και προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους 475 στελέχη και 131 διακονητές.
– Γηροκομείο Ιεράς Μητροπόλεως «Εστία Παπαγεωργίου», στον Εύοσμο, το οποίο ολοκληρώνεται ως έργο με την ενίσχυση του Ιδρύματος Παπαγεωργίου.
– Διακονία Φυλακών Διαβατών για την ανακούφιση των φυλακισμένων με ποιμαντικές επισκέψεις του μητροπολίτη, Θείες Λειτουργίες κάθε Σάββατο και εορτές, οικονομικές ενισχύσεις απόρων και διανομή δώρων.
Όλες αυτές οι δραστηριότητες εξυπηρετούνται από χιλιάδες εθελοντές και κυρίως εθελόντριες, οι οποίες φορούν την ποδιά της διακονίας, ξεχνούν τα δικά τους προβλήματα και προσφέρουν ανιδιοτελώς στους συνανθρώπους μας. Με όλη αυτή την προσπάθεια δεν έχουμε την εντύπωση ότι λύνουμε τα κοινωνικά προβλήματα που ταλανίζουν τους συνανθρώπους μας, αλλά συμβάλλουμε σε τοπικό επίπεδο στη διαμόρφωση ενός κλίματος κοινωνικής αλληλεγγύης, αλληλοϋποστήριξης και ενδιαφέροντος για τον πλησίον, τον συνάνθρωπο, τον «άλλο».
Στην περιοχή σας έχουν μεταφερθεί αρκετές ομάδες μεταναστών μετά το τελευταίο προσφυγικό κύμα από τη Συρία. Υπάρχουν κάποιες δράσεις που έχει αναλάβει η Μητρόπολη μέσω των ενοριών της για να συνδράμει τους πρόσφυγες;
Πράγματι, στα όρια της επαρχίας μας φιλοξενούνται αρκετοί πρόσφυγες. Εξαρχής βρεθήκαμε διακριτικά και αθόρυβα κοντά τους. Αλλά οι πρωτοβουλίες αυτές συναντούν πολλές δυσκολίες. Συνεργαστήκαμε με τους τοπικούς φορείς και συμβάλαμε με τον ειρηνικό, ευαγγελικό λόγο στο να μην προκληθούν μεγάλες εντάσεις αλλά να απορροφηθούν οι κοινωνικοί κραδασμοί που προκαλεί το πρόβλημα αυτό. Πολλοί από τους ενορίτες μας, είτε οργανωμένα είτε και ατομικά, βρέθηκαν στα Διαβατά, στην Ειδομένη και αλλού. Όμως, το πρόβλημα αυτό μας υπερβαίνει όλους και, αν χρονίσει, θα έχουμε μεγαλύτερες δυσκολίες.
Πείτε μας τη γνώμη σας για τις σχέσεις Εκκλησίας – κράτους έτσι όπως διαμορφώνονται τον τελευταίο καιρό, με τα θέματα που ανακύπτουν, όπως το μάθημα των Θρησκευτικών.
Η Εκκλησία συνεργάζεται έχοντας διακριτούς ρόλους με το κράτος και δεν αναμειγνύεται στην πολιτική. Το κράτος ενδιαφέρεται για τους πολίτες, που συχνά τους βλέπει εντελώς απρόσωπα. Η Εκκλησία ενδιαφέρεται για τον άνθρωπο, που εικονίζει τον Θεό. Η θεώρηση αυτή του ανθρώπου αποδίδει μια ιερότητα στην ανθρώπινη ύπαρξη και συμβάλλει στην έμπνευση για σεβασμό του κάθε ανθρώπου, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, κοινωνικής προέλευσης, οικονομικής κατάστασης ή πολιτιστικής παράδοσης. Όμως, για θέματα που άπτονται της Ορθοδόξου Παραδόσεως η Εκκλησία οφείλει να έχει λόγο και να τον εκφράζει με θετικό τρόπο. Μπορεί να αρθρώνει ουσιαστικό λόγο για το περιεχόμενο του μαθήματος των Θρησκευτικών, διότι αυτό απορρέει από τη δισχιλιόχρονη διδασκαλία της, που βιώνεται εντός των εκκλησιαστικών κοινοτήτων, των ενοριών.
Στην επαρχία μας, εδώ και χρόνια έχουμε αναπτύξει ένα πρόγραμμα συνεργασίας με τους θεολόγους της περιοχής, καθώς και με τους σχολικούς συμβούλους των θεολόγων. Η συνεργασία αυτή είναι άριστη, έχει φέρει απτά αποτελέσματα και έχει προσλάβει τον χαρακτήρα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών μας. Έχουν πραγματοποιηθεί 12 επιστημονικές ημερίδες με τη συμμετοχή πανεπιστημιακών καθηγητών, λογίων επισκόπων, ανθρώπων των γραμμάτων και της τέχνης, με απώτερο σκοπό να διευκολυνθούν οι θεολόγοι καθηγητές, τους οποίους η Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως θεωρεί συνεργάτες της. Την εν λόγω πρωτοβουλία τίμησαν με την παρουσία τους τόσο ο Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος όσο και ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος. Ήδη έχει προγραμματισθεί η 13η ημερίδα, που θα γίνει εντός του προσεχούς Φεβρουαρίου.
Ο γνωσιακός χαρακτήρας του μαθήματος των Θρησκευτικών δεν μπορεί να μη συμπληρώνεται από τον εμπειρικό και πρακτικό χαρακτήρα, για τον οποίο ενδιαφέρεται η Εκκλησία. Μας ενδιαφέρει η συνεργασία ενορίας και σχολείου. Οι ναοί μας είναι μνημεία ενός ζωντανού πολιτισμού, δεν είναι μνημεία ενός νεκρού παρελθόντος. Οπότε η ναοδομία, η αγιογραφία, η βυζαντινή μουσική, η ξυλογλυπτική, η κεντητική και όλες οι λειτουργικές τέχνες έχουν παιδαγωγικό και αναγωγικό χαρακτήρα. Τα παιδιά δεν πρέπει να έλθουν σε επαφή με όλον αυτόν τον πολιτισμό; Θα αποστηθίσουν απλώς κάποιες γνώσεις για την Ορθοδοξία και τις άλλες θρησκείες; Αυτό θεωρώ ότι είναι πολύ φτωχό, περιορίζει το εύρος και την εμβέλεια του μαθήματος και στερεί από τη νέα γενιά έμπνευση για το νόημα της ζωής.
Ποια η θέση σας για τη δημιουργία μουσουλμανικού τεμένους στην Αθήνα, ζήτημα που φαίνεται να προκαλεί τριβές ανάμεσα στους ιεράρχες;
Στα θέματα αυτά χρειάζεται κάποια αμοιβαιότητα. Τα τέσσερα πρεσβυγενή Πατριαρχεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας δραστηριοποιούνται σε αλλόθρησκες χώρες και προσπαθούν να κρατήσουν κάτω από αντίξοες συνθήκες τις εκκλησίες τους ανοιχτές. Είναι λυπηρό να βλέπουμε κατεστραμμένους ναούς και τη Θεία Λειτουργία των Χριστουγέννων να γίνεται στα ερείπιά τους. Ωστόσο, δεν μπορεί κάποιος να στερήσει την άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων από άλλες κοινότητες στον ελλαδικό χώρο. Αρκεί οι κοινότητες αυτές να σέβονται την έννομη τάξη, τα τοπικά ήθη και έθιμα και να μη δημιουργούνται στους τόπους λατρείας πυρήνες που καλλιεργούν τη μισαλλοδοξία και τον φανατισμό.
Τι απαντάτε σε αυτούς που σε τακτά χρονικά διαστήματα ανοίγουν το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας και τι κινήσεις κάνει η Εκκλησία προκειμένου να μπορέσει να εκμεταλλευτεί η ίδια την περιουσία της;
Δυστυχώς, συχνά καλλιεργείται εντέχνως και προβάλλεται από διάφορες πλευρές η άποψη ότι η Εκκλησία κατέχει αμύθητη περιουσία, την οποία αρνείται πεισματικά να διαθέσει για τις ανάγκες της κοινωνίας. Όμως, η άποψη αυτή είναι εντελώς παραπλανητική, όπως έχει αποδείξει τα τελευταία χρόνια με εμπεριστατωμένες μελέτες του ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, παλαιότερα ο Ευ. Λέκκος και άλλοι.
Θα αναφέρω ενδεικτικά τρεις σταθμούς. Από το 1917 μέχρι το 1930 απαλλοτριώθηκαν εκκλησιαστικές εκτάσεις αξίας άνω του 1.000.000.000 προπολεμικών δραχμών για την αποκατάσταση των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής. Το κράτος κατέβαλε στο τότε Γενικό Εκκλησιαστικό Ταμείο, που είχε ιδρυθεί από το ίδιο για τη συντήρηση του κλήρου, μόνο 40 εκατομμύρια. Τα υπόλοιπα 960.000.000 οφείλονται ακόμη.
Το 1952, το κράτος, ύστερα από αφόρητες πιέσεις, υπέγραψε με την Εκκλησία «Σύμβασιν περί εξαγοράς υπό του Δημοσίου κτημάτων της Εκκλησίας … προς αποκατάστασιν ακτημόνων καλλιεργητών και ακτημόνων κτηνοτρόφων». Έτσι παραχωρήθηκαν στο κράτος τα 4/5 της καλλιεργούμενης ή καλλιεργήσιμης αγροτικής περιουσίας και τα 2/3 των βοσκοτόπων, με αντάλλαγμα να λάβει η Εκκλησία το 1/3 της πραγματικής αξίας, κάποια αστικά ακίνητα αμφίβολης αξίας και 45.000.000 προπολεμικές δραχμές. Και οι δύο όροι της σύμβασης δεν τηρήθηκαν ποτέ. Αντίθετα, οι υπηρεσίες του κράτους, άλλοτε αμφισβητώντας την κυριότητα, άλλοτε χαρακτηρίζοντας ως δασικές ή «διακατεχόμενες» τις μοναστηριακές εκτάσεις και άλλοτε κωλυσιεργώντας την έκδοση σχετικών αποφάσεων, εμπόδισαν την αξιοποίησή της σε βάρος του λαού.
Ο τρίτος σταθμός της πορείας αυτής ήταν το 1987. Με τις διατάξεις του Νόμου 1700 έγινε απόπειρα αλλαγής των κανόνων διαχείρισης και διοίκησης του ΟΔΕΠ. Στον ΟΔΕΠ, τα μέλη του οποίου θα διορίζονταν από το κράτος, «περιέρχεται αυτοδικαίως η αποκλειστική διοίκηση, διαχείριση και εκπροσώπηση ολόκληρης της ακίνητης περιουσίας των ιερών μονών». Στον νόμο αυτόν προβλεπόταν ότι: «Μέσα σε αποκλειστική προθεσμία έξι (6) μηνών ο ΟΔΕΠ και οι ΟΔΜΠ (Κρήτης) μπορούν να μεταβιβάσουν προς το ελληνικό Δημόσιο … την κυριότητα της εν λόγω περιουσίας…». Το 1988 η διοίκηση της Εκκλησίας, ύστερα από πιέσεις από πολιτικούς και δημοσιογραφικούς κύκλους, υποχώρησε και -παρά τους ιερούς κανόνες- δέχθηκε να υπογραφεί σύμβαση παραχώρησης στο Δημόσιο της δασικής και αγροτολιβαδικής περιουσίας των ιερών μονών της Εκκλησίας της Ελλάδος. Τη σύμβαση υποχρεώθηκαν και υπέγραψαν 149 μονές, ενώ άλλες αρνήθηκαν. Εννέα από αυτές προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης και δικαιώθηκαν.
Μετά από όλα αυτά, όπως γίνεται φανερό, έχει μείνει κάποια ελάχιστη περιουσία στην Εκκλησία, την οποία. εξαιτίας της κρατικής κωλυσιεργίας και της απροθυμίας των τοπικών φορέων, αδυνατεί να αξιοποιήσει προς όφελος του λαού. Η Εκκλησία θα μπορούσε να υπερδιπλασιάσει το κοινωνικό της έργο, εάν την άφηναν να αξιοποιήσει την ελάχιστη περιουσία που διαθέτει.
