Στην περιοχή του Αγίου Όρους, με την επωνυμία «Αθωνιάδα Σχολή» έχουν λειτουργήσει κατά περιόδους διάφορες σχολές.
Ουσιαστικά, όμως, η Αθωνιάδα Σχολή ιδρύθηκε το 1749, όταν οι μοναχοί της Μονής Βατοπαιδίου με τις φιλότιμες προσπάθειες του Προηγουμένου Μελετίου και την προτροπή του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου του Ε’, ο οποίος εξέδωσε το σχετικό σιγίλιο, πρωτοστάτησαν στην ίδρυση σχολείου κοντά στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου. Αυτό το σχολείο μετονομάστηκε αργότερα από τον Ευγένιο Βούλγαρη σε Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία [1].
Η Αθωνιάδα αποτέλεσε σημαντικό πνευματικό φυτώριο της ελληνικής Ορθοδοξίας, αλλά και σημείο σύγκρουσης φιλελεύθερων και συντηρητικών τάσεων, τόσο μεταξύ των καθηγητών της όσο και μεταξύ των μοναχών του Αγίου Όρους [2]. Επίσης, συνεισέφερε σημαντικά στην αναζωπύρωση του νεοελληνικού εθνισμού και στην αναγέννηση της κοινοβιακής και ασκητικής Ορθοδοξίας [3].
Πρώτος σχολάρχης της διορίστηκε ο ιεροδιάκονος Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης. Μετά την παραίτησή του, το Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1752 διόρισε σχολάρχη τον αρχιμανδρίτη του Παναγίου Τάφου Αγάπιο, ο οποίος, ερχόμενος να αναλάβει τα καθήκοντά του, σφαγιάστηκε από τους Τούρκους στις 18 Αυγούστου 1752 στην περιοχή της Θέρμης, έξω από τη Θεσσαλονίκη. Την άνοιξη του 1753 ορίστηκε ως σχολάρχης ο Ευγένιος Βούλγαρης.
Μαθητές της Ακαδημίας υπήρξαν ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο Άνθιμος ο Ολυμπιώτης, ο Όσιος Αθανάσιος Πάριος, ο Δαμασκηνός Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, ο Παΐσιος Καυσοκαλυβίτης, ο Άγιος Αθανάσιος ο Κουλακιώτης, ο κτήτορας της μονής του Μεγάλου Δένδρου στην Πάρο, Όσιος Κύριλλος Παπαδόπουλος, ο Ρήγας Φεραίος και ο πρώτος σχολάρχης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, Κωνσταντίνος Τυπάλδος, μετέπειτα Μητροπολίτης Σταυρούπολης.
Το 1821, εξαιτίας της Ελληνικής Επανάστασης, η σχολή διέκοψε τη λειτουργία της και επαναλειτούργησε στις Καρυές του Αγίου Όρους το 1842. Με εράνους επετεύχθη η ανοικοδόμηση του νέου κτιρίου της στις Καρυές, το 1844. Για την Αθωνιάδα ξεκίνησε μια νέα περίοδος μετά το 1930, όταν με απόφαση της ιεράς κοινότητας μεταφέρθηκε στον εξωτερικό ξενώνα της σκήτης του Αγίου Ανδρέα, με σχολάρχη τον Αρχιμανδρίτη Αθανάσιο Παντοκρατορινό. Τα επόμενα χρόνια έως σήμερα η Αθωνιάδα πέρασε περιόδους ακμής και παρακμής, αλλά συνέχισε και συνεχίζει να επιτελεί τον ρόλο της και να εκπληρώνει τον σκοπό της.
Τρόπος λειτουργίας της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας
Η Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία λειτουργεί όπως ακριβώς τα περισσότερα δημόσια γυμνάσια και γενικά λύκεια. Η διάρκεια φοίτησης σε αυτή είναι τρία χρόνια για το γυμνάσιο και τρία για το λύκειο. Σε περίπτωση που κάποιος μαθητής εγγραφεί στην Αθωνιάδα σε ενδιάμεση τάξη του γυμνασίου ή του λυκείου, η φοίτησή του θα είναι ανάλογης διάρκειας.
Το ωρολόγιο πρόγραμμα των μαθημάτων είναι όμοιο με το αντίστοιχο των γυμνασίων και των γενικών λυκείων, με τη διαφορά ότι οι μαθητές διδάσκονται επιπλέον βυζαντινή μουσική και βυζαντινή αγιογραφία. Οι μαθητές λυκείου της Αθωνιάδας παρακολουθούν υποχρεωτικά τα μαθήματα της θεωρητικής κατεύθυνσης. Οι τελειόφοιτοι ή απόφοιτοι συμμετέχουν κανονικά στις πανελλήνιες εξετάσεις και έχουν το δικαίωμα επιλογής-δήλωσης στο μηχανογραφικό τους δελτίο όποιων σχολών επιθυμούν. Οι απόφοιτοι της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας, εφόσον γίνουν κληρικοί, εντάσσονται: οι απόφοιτοι του γυμνασίου στην τρίτη μισθολογική κατηγορία, ενώ οι απόφοιτοι του λυκείου στη δεύτερη.
Οι μαθητές της Αθωνιάδας διαμένουν υποχρεωτικά στη σχολή και επισκέπτονται την οικογένειά τους μόνο κατά τις περιόδους των εορτών των Χριστουγέννων και του Πάσχα (σύμφωνα με το νέο ημερολόγιο), καθώς και των θερινών διακοπών. Οι μαθητές διαμένουν και σιτίζονται εντελώς δωρεάν και επιβαρύνονται μόνο με τα όποια προσωπικά τους έξοδα. Κάθε μαθητής οφείλει να έχει τον προσωπικό του ρουχισμό και τα ατομικά του είδη.
Η Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία λειτουργεί στις Καρυές του Αγίου Όρους και περιλαμβάνει:
α) Τμήμα πλήρων γυμνασιακών σπουδών, το οποίο αποκαλείται Γυμνάσιο Αθωνιάδας.
β) Πλήρες Εκκλησιαστικό Λύκειο, το οποίο αποκαλείται «Εκκλησιαστικό Λύκειο Αθωνιάδας».
Η Αθωνιάδα Εκκλησιαστική Ακαδημία:
α) Είναι ίδρυμα των 20 Ιερών Μονών του Αγίου Όρους του Άθωνα και δίνει άμεση αναφορά στην Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους.
β) Υπάγεται εκπαιδευτικά στο υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, το οποίο την εποπτεύει σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.
γ) Λειτουργεί σε αυτήν οικοτροφείο για τους καθηγητές, ιεροσπουδαστές και το υπόλοιπο προσωπικό αυτής, το οποίο εποπτεύεται από την Ιερά Κοινότητα και διοικείται άμεσα από τριμελή εφορία, που συγκροτείται και ενεργεί σύμφωνα με τις διατάξεις του κεφ. 9 της Κανονιστικής Διάταξης.
δ) Ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους.
Εγγραφές και μετεγγραφές
Οι μαθητές που ενδιαφέρονται να φοιτήσουν στη σχολή πρέπει να έχουν ως κηδεμόνα τους μία εκ των Ιερών Μονών του Αγ. Όρους.
Στην Α’ Τάξη του Γυμνασίου της Αθωνιάδας εισάγονται μαθητές κάτοχοι απολυτηρίου Δημοτικού Σχολείου και βάσει των εκάστοτε οριζόμενων από το υπουργείο Εθνικής Παιδείας διατάξεων.
Στην Α’ Τάξη του Λυκείου της Αθωνιάδας εισάγονται μαθητές κάτοχοι απολυτηρίου Γυμνασίου και βάσει των εκάστοτε διατάξεων περί Εκκλησιαστικών Λυκείων του υπουργείου Παιδείας.
Ανώτατο όριο εγγραφής μαθητών ορίζεται το 25ο έτος για το Γυμνάσιο και το 30ό για το Λύκειο, ενώ για τους μοναχούς το 35ο.
Γίνονται δεκτοί χωρίς εξετάσεις Έλληνες και ξένοι μαθητές, με απαραίτητη όμως προϋπόθεση να είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι και μετά από πρόταση του επιτόπιου μητροπολίτη και έγκριση της Ιεράς Κοινότητας του καθορισμού της τάξεως φοίτησης, σύμφωνα με την κρίση και την απόφαση του Συλλόγου Καθηγητών της Αθωνιάδας.
Ως ανώτατο όριο ορίζεται ο αριθμός των 25 μαθητών ανά τάξη και για τους μαθητές που αναφέρονται στην παράγραφο 5 επιτρέπεται αύξηση μέχρι και δύο μαθητές ανά τάξη.
Σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας επιτρέπονται μετεγγραφές, τηρουμένων πάντοτε των εκάστοτε ισχυουσών διατάξεων του υπουργείου Παιδείας.
Στην τελευταία τάξη του Λυκείου της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας δεν επιτρέπεται μετεγγραφή.
Στη Β’ Τάξη του Λυκείου της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας επιτρέπεται μετεγγραφή μόνο κατά την έναρξη του σχολικού έτους.
Από το Γυμνάσιο και το Λύκειο της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας επιτρέπονται μετεγγραφές σε Γυμνάσια και Λύκεια του κράτους βάσει των εκάστοτε οριζόμενων διατάξεων του υπουργείου Παιδείας.
Το καθημερινό πρόγραμμα
Οι μαθητές της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας ζουν κατά κοινοβιακό τρόπο, δηλαδή, προσεύχονται μαζί με τον υπεύθυνο οικοτροφείου στις Ιερές Ακολουθίες και στις Θείες Λειτουργίες, οι οποίες τελούνται ανελλιπώς στο παρεκκλήσι της σχολής και η διάρκεια των οποίων κανονίζεται από τη σχολική εφορία, σύμφωνα με το τυπικό της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Αναλυτικότερα: Η ημέρα ξεκινά με τη σύντομη ακολουθία του Όρθρου (πρωινή προσευχή) μέσα σε κατανυκτικότατη ατμόσφαιρα, υπό το φως κεριών πριν και κατά το χάραμα της ημέρας.
Μετά πραγματοποιούνται κανονικά στις σχολικές αίθουσες τα μαθήματα του σχολικού ωραρίου έως τη μεσημεριανή τράπεζα (γεύμα) και οι μαθητές παρακολουθούν όλα τα οριζόμενα από το υπουργείο Παιδείας μαθήματα. Οι μαθητές μετέχουν με προσοχή και ησυχία στα μαθήματά τους και απαντούν με ευγενικό τρόπο στις ερωτήσεις των καθηγητών και με σεβασμό υποβάλλουν τις τυχόν απορίες τους. Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται αντιλογία και ασέβεια για τη διδασκαλία και τις παραινέσεις των καθηγητών κατά τη διάρκεια της παράδοσης.
Ο Εσπερινός είναι η απογευματινή Ακολουθία της σχολής. Οι μαθητές με απλότητα και ζήλο ψάλλουν τα τροπάρια της εσπερινής προσευχής: «Φως ιλαρόν… ελθόντες επί την ηλίου δύσιν ιδόντες φως εσπερινόν, υμνούμεν Πατέρα, Υιόν και Άγιον Πνεύμα Θεόν» δοξολογώντας τον Τριαδικό Θεό.
Μετά το πέρας του Εσπερινού, υπάρχει ελεύθερος χρόνος, κατά τον οποίον δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να συμμετέχουν σε διάφορα μαθήματα και περιπάτους στον αύλειο χώρο της σχολής. Ακολουθεί μελέτη των μαθημάτων της επόμενης ημέρας στο Αναγνωστήριο της σχολής υπό τη διαρκή και γεμάτη προθυμία για βοήθεια επίβλεψη ενός επιμελητή. Στην τράπεζα (χώρος φαγητού), στο πρωινό, μεσημεριανό και βραδινό η σίτιση γίνεται κατά τον κοινοβιακό τρόπο. Δηλαδή, οι μαθητές μετέχουν στο καθημερινό φαγητό και συνάμα ακούν την ανάγνωση πνευματικού βιβλίου.
Η ημέρα τελειώνει με την Ακολουθία του Αποδείπνου και των Χαιρετισμών της Παναγίας. Αξίζει επίσης να αναφέρουμε πως κάθε Πέμπτη τελείται η Θεία Λειτουργία στο παρεκκλήσι της σχολής.
Αναφορά επίσης χρειάζεται να γίνει και στον ρόλο των επιμελητών, οι οποίοι φροντίζουν για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία της σχολής μαζί με το προσωπικό, που αποτελείται από τους μάγειρες, τους τραπεζοκόμους, τον οικονόμο και τον καθαριστή χώρων και ρουχισμού.
Οι μαθητές οφείλουν να συμπεριφέρονται με ιεροπρέπεια και κόσμιο τρόπο στα μαθήματά τους, στις Ιερές Ακολουθίες και στις λοιπές εκδηλώσεις, καθώς και να συμμορφώνονται πλήρως με τους κανονισμούς της σχολής και τις υποδείξεις της σχολικής εφορίας.
Αξίζει, κλείνοντας, να σημειωθεί ότι η σχολή σήμερα συνεχίζει την ιστορική πορεία και προσφορά της μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία και κοινωνία.
Η Αθωνιάδα διαφέρει από τις άλλες εκκλησιαστικές σχολές για πολλούς λόγους: Είναι στο Άγιον Όρος και μάλιστα στην πρωτεύουσα αυτού, τις Καρυές. Επίσης, οι μαθητές με τη συχνή τους επίσκεψη στα μοναστήρια, τα κελιά και τις σκήτες γνωρίζουν το Άγιον Όρος. Με τη συναναστροφή τους με μοναχούς γίνονται μέτοχοι της Ορθόδοξης Αγιορείτικης Παράδοσης. Με την καθημερινή τους συμμετοχή στις Ακολουθίες αποκτούν λειτουργικό ήθος και γίνονται καλοί δέκτες της πλούσιας λειτουργικής ζωής της Εκκλησίας μας και, εφόσον επιλέξουν την ιεροσύνη για την περαιτέρω ζωή τους, έχουν πλούσιες λειτουργικές γνώσεις και εμπειρίες.
Σε σχέση με την ισοτιμία τίτλων που παρέχονται από τη σχολή, το απολυτήριο του Γυμνασίου της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας είναι ισότιμο με το απολυτήριο των Δημόσιων Γυμνασίων Γενικής Εκπαίδευσης του κράτους. Το απολυτήριο του Λυκείου της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας είναι ισότιμο με το πτυχίο ή απολυτήριο των Δημόσιων Λυκείων Μέσης και Εκκλησιαστικής Εκπαίδευσης.
Τα απολυτήρια του Γυμνασίου και του Λυκείου της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας παρέχουν στους κατόχους τους αντιστοίχως και όλα τα άλλα δικαιώματα που απορρέουν από τις σχετικές διατάξεις για την εκκλησιαστική εκπαίδευση.
Στους μαθητές που επιδεικνύουν επιτυχημένες επιδόσεις στα μαθήματα Βυζαντινής Μουσικής και Αγιογραφίας δίνεται ιδιαίτερο πτυχίο για επαγγελματική χρήση, με γενικό χαρακτηρισμό «Λίαν Καλώς» και «Άριστα», κατόπιν αποφάσεως του Συλλόγου Καθηγητών και υπογεγραμμένο από τον διευθυντή – σχολάρχη και τον καθηγητή του αντίστοιχου μαθήματος. Διευθυντής της Αθωνιάδας Εκκλησιαστικής Ακαδημίας είναι ο κ .Δημήτριος Δημάκης. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνήσουν με την Αθωνιάδα στα τηλέφωνα: 23770 23341, 23770 23220.
