Η Ιερά Μονή Ιβήρων είναι μια από τις μεγαλύτερες μονές του Αγίου Όρους και τρίτη σε ιεραρχία.
Βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά της αθωνικής χερσονήσου, επάνω σε έναν μικρό ορμίσκο. Κτίσθηκε το 980 από τον Ιωάννη Τορνίκιο τον Ίβηρα – αυλικό του ηγεμόνα της Ιβηρίας (Γεωργία) και στρατηγό του Βυζαντίου.
Στη θέση της παλαιότερα υπήρχε η Μονή του Κλήμεντος, που είχε ιδρυθεί τον 8ο αιώνα (λίγο μετά τη Ι.Μ. Μεγίστης Λαύρας και την Ι.Μ. Βατοπαιδίου).
Το καθολικό κτίσθηκε από τον Ίβηρα Γεώργιο Βαράσβατζε το 1030. Δέχθηκε πολλές επιθέσεις και καταστροφές από πειρατές, αλλά κυρίως από Φράγκους το 1259. Στα χρόνια του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγου και του Πατριάρχη Ιωάννη Βέκκου είχε και αυτό την τύχη του Βατοπαιδίου, γιατί οι μοναχοί δεν δέχτηκαν να υποκύψουν στην αλλαξοπιστία που τους γύρευαν οι Λατίνοι. Κι αφού θανατώθηκαν, ρίχτηκαν στη θάλασσα. Λίγο αργότερα οι Καταλανοί συμπλήρωσαν την καταστροφή.
Κατά τις αρχές του 15ου αιώνα, η Μονή Ιβήρων βρέθηκε σε πλήρες οικονομικό αδιέξοδο. Ανέκαμψε, όμως, πολύ γρήγορα και στο τέλος του ίδιου του αιώνα βρέθηκε με πολύ περισσότερους Έλληνες μοναχούς, έτσι ώστε μετετράπη σε ελληνική. Το 1357 με πατριαρχικό σιγίλιο η μονή έγινε ελληνική και γνώρισε μεγάλη άνθηση κατά τον 16ο αιώνα, κατά τον οποίο εκτελέστηκαν μεγάλα ζωγραφικά έργα.
Ως μοναστηριακό συγκρότημα είναι μεγάλο και επιβλητικό. Η είσοδος της Μονής Iβήρων με το διαβατικό είναι στη βορεινή πλευρά. Στο ανατολικό τμήμα της αυλής είναι το καθολικό. Απέναντί του το μεγάλο κωδωνοστάσιο και στη συνέχεια η τράπεζα από τη μια πλευρά και το κτίριο της βιβλιοθήκης από την άλλη. Στο κέντρο βρίσκεται ο κεντρικός ναός, που χρονολογείται από τον 10ο αιώνα, καθώς και τα δύο σημαντικά για την ιστορία τους παρεκκλήσια, της Παναγίας Πορταΐτισσας και του Προδρόμου.
Τα κτίρια της αυλής περιβάλλονται από τις πτέρυγες που σχηματίζουν τετράπλευρο, όπου υπάρχουν κατά ζώνες τα κελλιά των μοναχών, οι χώροι διοικήσεως της μονής, o πύργος, το αρχονταρίκι, το νέο σκευοφυλάκιο, εικονοφυλάκιο, βιβλιοθήκη, συνοδικό και άλλοι βοηθητικοί χώροι.
Στην αυλή είναι και το παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου, κτισμένο πάνω στο παλιό καθολικό της Μονής του Κλήμεντος. Η σημερινή μορφή του χρονολογείται το 1710. Το Κoιμητήριο της Μονής Ιβήρων βρίσκεται βόρεια της μονής και ο ναός τιμάται στη μνήμη του Αγίου Αθανασίου πατριάρχη της Αλεξανδρείας. Η Μονή Ιβήρων έχει 16 παρεκκλήσια. Στο καθολικό βρίσκονται δύο παρεκκλήσια με τοιχογραφίες, του Αγίου Νικολάου και των Αγίων Αρχαγγέλων. Εκεί φυλάσσονται τα λείψανα 165 αγίων και τμήματα από τα όργανα που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη σταύρωση του Χριστού.
Σήμερα στη Μονή Ιβήρων ο υπολογισμός της ώρας γίνεται με το χαλδαϊκό σύστημα, που έχει ως βάση την ανατολή του ηλίου, ενώ στις υπόλοιπες μονές του Αγίου Όρους χρησιμοποιείται το βυζαντινό σύστημα, που έχει ως βάση τη δύση του ηλίου. Δηλαδή, όταν ο ήλιος ανατέλλει, η ώρα για τη Μονή Ιβήρων είναι 00.00.
Η μονή εορτάζει την 15η Αυγούστου, Κοίμηση της Θεοτόκου- (28η Αυγούστου με το Νέο Ημερολόγιο). Η βιβλιοθήκη της Μονής έχει 2.000 χειρόγραφα και 15 ειλητάρια καθώς και 15.000 έντυπα. Σημαντικότερο κειμήλιο είναι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Πορταΐτισσας.
Στη βιβλιοθήκη που βρίσκεται σε ξεχωριστό κτίσμα υπάρχουν 2.000 χειρόγραφοι κώδικες και 13.000 περίπου έντυπα. Μεταξύ των πολλών κειμηλίων της μονής σημειώνουμε την αργυρά επτάφωτη λυχνία σε σχήμα δένδρου λεμονιάς, τον μανδύα του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, τον σάκο του αυτοκράτορα Ι. Τσιμισκή, τεμάχιο Τιμίου Ξύλου, λείψανα πολλών δεκάδων αγίων, λειτουργικά αντικείμενα λατρείας και άλλα πολλά που η περισσή φροντίδα των μοναχών της Μονής Ιβήρων τα διατηρεί σε σχεδόν άριστη κατάσταση. Από τη μονή εξαρτώνται 13 κελλιά.
