Της Λίτσας Ι. Χατζηφώτη, αρχαιολόγου
Μεγαλόπρεπες και με εκπληκτικό αριθμό συμμετεχόντων τελετές έλαβαν και εφέτος χώρα, στις 8 και 9 Απριλίου, στις εκδηλώσεις τιμής και μνήμης της ηρωικής Εξόδου των Μεσολογγιτών. Εορτές μνήμης ιστορικού γεγονότος, που άφησε για πολλά χρόνια άφωνη την πολιτισμένη ανθρωπότητα και δεν θα σβηστεί ποτέ από τις δέλτους της Ιστορίας, για τη γενναιότητα, την υπομονή, τον ηρωισμό, την αξιοπρέπεια και το βαρύ τίμημα της απόφασης των κατοίκων και των υπερασπιστών της Ιερής Πόλης του Μεσολογγίου να μείνουν ελεύθεροι.
Όποιος μη καταγόμενος από το Μεσολόγγι είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει έστω και μία φορά τούτες τις γιορτές δεν θα έχει λησμονήσει ποτέ την ατελείωτη λιτανεία των ανθρώπων κάθε ηλικίας με τις εθνικές φορεσιές, τα ιστορικά όπλα, τα λάβαρα και την εικόνα της Εξόδου στους χώρους όπου κάποτε αγρυπνούσαν οι λιγοστοί υπερασπιστές του τόπου. Το βήμα τους ακούγεται πάντα σταθερό και δυνατό, να κτυπάει τη γη. Ένας ήχος που λέει σε όσους χάθηκαν και τάφηκαν στα ερείπια πως δεν λησμονήθηκαν. Για να χαίρονται! Ένας ήχος που λέει σε όσους επιβουλεύονται τούτα τα χώματα, με τα όποια όπλα σήμερα είναι πρόσφορη η επιβουλή, πως οι απόγονοι των Μεσολογγιτών και των Μεσολογγιτισσών είναι εδώ! Εδώ, έτοιμοι να αγωνιστούν για να μη νικήσουν οι όποιοι πολέμιοι. Ρίγος, ευθύνη και συγκίνηση που δεν περιγράφονται.
Περηφάνια, σεμνότητα, λεβεντιά και κάλλος στις μορφές, μεράκι και χάρη στις φορεσιές. Ευτυχώς που παρευρίσκεται ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε εκδηλώσεις όπως αυτές για την Έξοδο του Μεσολογγίου και γίνεται και κάποια ευρύτερη μνεία στα μέσα ενημέρωσης. Και μη μου πει κάποιος για εθνικισμούς και πολεμοχαρείς αναδρομές, γιατί βαρέθηκα τη φιλοσοφία του καφενείου με τον «φραπέ» και την ανία στις πολυσύχναστες πλατείες.
Ίσως θυμάστε πως το καφενείο ήταν κάποτε και εκτεταμένο κεφάλαιο του αλήστου μνήμης διδακτικού βιβλίου Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού. Δεν χρειάζονται γιαταγάνια πλέον. Μυαλό καθαρό και εγρήγορση χρειάζονται οι λαοί, για να μην καταντούν θύματα των σύγχρονων όπλων, που δεν είναι ανάγκη να σκοτώνουν, αλλά που μπορούν να ναρκώνουν και να αποκοιμίζουν τις συνειδήσεις.
Είναι ευρύτερα γνωστό πως την κυρίως εκδήλωση πλαισιώνουν κάθε χρόνο στο Μεσολόγγι και μια σειρά από πνευματικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, που διοργανώνουν οι πολυπληθείς σύλλογοι και οργανώσεις της Ιερής Πόλης. Υπάρχουν πολλά να ειπωθούν για πρόσωπα και σύνολα που με σύστημα, αφοσίωση και συνέπεια εργάζονται τόσο για το παρελθόν όσο και για το παρόν και το μέλλον του τόπου, αλλά και γενικότερα.
Τώρα επιθυμούμε να αναφερθούμε σε δύο παλαιότερες εκθέσεις, που οργανώθηκαν σε διαφορετικά έτη, με την ευκαιρία των εορτών για την Έξοδο του Μεσολογγίου στη «Διέξοδο» του Μεσολογγίου, το πολυδύναμο Μουσείο-Πινακοθήκη, που λειτουργεί και ως Κέντρο Λόγου και Τέχνης, αντάξιο της ιστορίας του τόπου. Η πρώτη είχε ανοίξει τις πύλες της στις 16 Απριλίου 2000 και ήταν αφιερωμένη στα 2.000 χρόνια από τη Γέννηση του Χριστού. Περιλάμβανε εκκλησιαστικούς θησαυρούς από την Αιτωλοακαρνανία από τον 17ο ώς τον 19ο αιώνα. Διοργανώθηκε υπό την αιγίδα της Ι.Μ. Αιτωλίας και Ακαρνανίας και με τη βοήθεια του τότε μητροπολίτη, μακαριστού Θεοκλήτου, ο οποίος συνέστησε στις μονές και τους ναούς της περιοχής να παραχωρήσουν κειμήλιά τους για την έκθεση. Την είχε επιμεληθεί ομάδα βυζαντινολόγων με επικεφαλής τον καθηγητή του ΑΠΘ Βασίλειο Κατσαρό.
Τα κειμήλια που παρουσιάστηκαν (εικόνες, εκκλησιαστικά ιερά σκεύη, εκκλησιαστικά χρυσοκέντητα άμφια και παλαίτυπα βιβλία) προέρχονταν από τις περιοχές Θέρμου, Παραλίμνιας Τριχωνίδας, Κελί Γαβαλούς, Αγγελοκάστρου, Σταμνάς Αιτωλικού και Μεσολογγίου. Αποτελούσαν δείγματα ενός ομοιότροπου πολιτισμού, που ορίζεται από χρονική άποψη κυρίως την εποχή από την εγκατάσταση των Οθωμανών στη Δυτική Στερεά ώς την Απελευθέρωση και με προέκταση στον 19ο αιώνα.
Η δεύτερη άνοιξε στις 5 Απριλίου 2008 και είχε τίτλο «Πίστη και Τέχνη από τον 10ο στον 20ό αιώνα». Διοργανώθηκε με τη συνεργασία της Ι.Μ. Αιτωλίας και Ακαρνανίας και των υπευθύνων της «Διεξόδου». Παρόντες ήταν όλοι οι τοπικοί άρχοντες. Η αγαστή συνεργασία τους με την τοπική Εκκλησία είναι το καλύτερο αντίδοτο στα φληναφήματα μερίδας του Τύπου, που μόνο στραβά διακρίνει στην Εκκλησία και τους φορείς της αδιακρίτως. Ο Μητροπολίτης Κοσμάς στον λόγο του εύστοχα παρατήρησε ότι η έκθεση έπρεπε να αποτελέσει μάθημα ορθόδοξου φρονήματος και ισχυρής πίστης για όλους, γιατί οι δημιουργοί των έργων αυτών, σε καιρούς χαλεπούς, εξέφρασαν και αποτύπωσαν στο υλικό της δημιουργίας τους τη ζωντανή πίστη τους, που συνδυάζεται με την καλλιτεχνία.
Η έκθεση περιλάμβανε ιερά, σπάνια καλλιτεχνήματα, που κάλυπταν την περίοδο δέκα αιώνων, όπως ξυλόγλυπτα τέμπλα και επιστύλια ναών, παλαίτυπα χειρόγραφα, μουσικά κείμενα και Ευαγγέλια, χρυσοκέντητα άμφια και επιταφίους, μεταβυζαντινές εικόνες και σταυρούς, χρυσά και ασημένια εκκλησιαστικά σκεύη και είδη λατρείας, φωτογραφικές απεικονίσεις βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων σε μεγέθυνση, τοιχογραφιών και επιγραφών. Την έκθεση είχε επιμεληθεί ομάδα βυζαντινολόγων με επικεφαλής πάλι τον καθηγητή του ΑΠΘ Βασίλειο Κατσαρό.
Θησαυροί από την περιοχή, όπως η Παναγία Ελεούσα, εικόνα του 16ου αιώνα από την Κοίμηση της Θεοτόκου Αιτωλικού, σύμβολο της Αιτωλοακαρνανίας, επιτάφιοι, άμφια του Μητροπολίτου Αιτωλίας και Ακαρνανίας Θεοκλήτου και Παραμυθίας Παύλου, στολή διακόνου του 18ου αιώνα, από τις παλαιότερες σωζόμενες που διαθέτει ο τόπος, καθώς και μια εντυπωσιακή αναπαράσταση βυζαντινής εκκλησίας-μνημείου σε συνδυασμό με ένα εξαίρετο έργο τέχνης, τον γνωστό Επιτάφιο του Αιτωλικού.
Οι εκθέσεις αυτές, αποτέλεσμα αξιομνημόνευτου μόχθου και συνεργασίας της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, των τοπικών Αρχών και της τοπικής Εκκλησίας, στο πλαίσιο των εορτών για την Επέτειο της Εξόδου του Μεσολογγίου, υπογραμμίζουν τον ζήλο των ταπεινών λειτουργών για τη διατήρηση και διάσωση των καλλιτεχνικών αυτών θησαυρών στις απόμακρες γωνιές της Αιτωλοακαρνανίας.
