Του Ιωσήφ Κόκκινου
Αναστάτωση επικρατεί για μια ακόμη φορά στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων σχετικά με τη διαχείριση της περιουσίας του. Δώδεκα χρόνια μετά την απομάκρυνση από τον πατριαρχικό θρόνο του Πατριάρχη Ειρηναίου, τον Μάιο του 2005, με την κατηγορία ότι προχώρησε σε παράνομες πωλήσεις ακινήτων, το θέμα των εκτάσεων απασχολεί ξανά τους Αγίους Τόπους. Όπως τότε, έτσι και τώρα ο νέος Πατριάρχης κ. Θεόφιλος αντιμετωπίζει τις ίδιες κατηγορίες σε μια στιγμή μάλιστα που ισραηλινό δικαστήριο απεφάνθη ότι οι πωλήσεις ακινήτων από το Πατριαρχείο επί Ειρηναίου ήταν νόμιμες!
Τους τελευταίους μήνες σε εφημερίδες του Ισραήλ δημοσιεύονται δεκάδες άρθρα για «περίεργες πωλήσεις» εκτάσεων, προκαλώντας εντάσεις μεταξύ του Πατριαρχείου, των Παλαιστινίων, των Ιορδανών και φυσικά των Ισραηλινών.
Όποιες και αν είναι οι εξελίξεις, το βέβαιο είναι ότι το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων είναι ιδιοκτήτης μεγάλων εκτάσεων, πολλές από τις οποίες έχουν ενοικιαστεί για δεκάδες χρόνια, άλλες έχουν καταπατηθεί ενώ άλλες αμφισβητούνται. Όλο αυτό το καθεστώς και παλαιότερα αλλά και τώρα κάθε φορά που μπαίνει ζήτημα αξιοποίησής τους προκαλεί αντιδράσεις στους υπεύθυνους διαχειριστές, οι οποίοι αντιμετωπίζουν ένα τεράστιο δίλημμα: πώληση ή ενοίκιο; Κάποιοι εκτιμούν ότι προκειμένου να εξοικονομήσουν χρήματα θα πρέπει να πουλήσουν, αλλά σε αυτή την περίπτωση δεν μπορούν να αγνοήσουν τις εντάσεις μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, αλλά και το ιδιότυπο καθεστώς διοίκησης των Αγίων Τόπων.
Σήμερα αυτό ακριβώς το καθεστώς απασχολεί και πάλι την τοπική Εκκλησία. Η οικονομική ισραηλινή εφημερίδα «Calcalist» σε άρθρο της ανέφερε ότι «το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων πούλησε πέρυσι περισσότερα από 200 οικόπεδα στις συνοικίες Talbiya και Nayot σε μυστηριώδη επενδυτικό όμιλο. Οι κάτοικοι των παραπάνω συνοικιών, των οποίων τα ακίνητα υπάγονται σε καθεστώς υπεκμίσθωσης που λήγει σε 30 χρόνια, ανησυχούν ότι οι επιχειρηματίες θα ζητήσουν υψηλά ποσά για την ανανέωση της υπεκμίσθωσης».
Το άρθρο στηρίζεται σε αίτηση που κατατέθηκε από το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο στο Περιφερειακό Δικαστήριο Ιεροσολύμων για τη χορήγηση πιστοποιητικού από τον Δήμο Ιεροσολύμων μη οφειλής για τα 500 στρέμματα που κατέχει στις συνοικίες των Ιεροσολύμων Talbiya και Nayot. Στην αίτηση, σύμφωνα πάντα με το δημοσίευμα, αποκαλύπτεται ότι το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων πούλησε τον Αύγουστο του 2016 έκταση 500 στρεμμάτων σε «μυστηριώδη επενδυτικό όμιλο» με την επωνυμία Nayot Komemiyut Investments, με επικεφαλής τον δικηγόρο Noam Ben David. Στην αίτηση του Πατριαρχείου επισυνάπτεται έγγραφο που απαριθμεί τα 200 οικόπεδα των παραπάνω συνοικιών και κατατέθηκε στο δικαστήριο, επειδή ο δήμος καθυστέρησε να χορηγήσει τη βεβαίωση που απαιτείται για την ολοκλήρωση της διαδικασίας μεταβίβασης των ακινήτων. Όπως επισημαίνεται, είναι η πρώτη φορά που το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων πουλάει οικόπεδα στα Ιεροσόλυμα, καθόσον η μέχρι τώρα εφαρμοζόμενη πολιτική εκμετάλλευσης της τεράστιας περιουσίας του ήταν η ενοικίαση για 49 ή 99 χρόνια. Σύμφωνα με την εφημερίδα, είναι «πολύ θολό έως και ύποπτο» το γεγονός ότι στην αίτηση που κατέθεσε το Πατριαρχείο δεν σημειώνεται το ποσό που έλαβε για την εν λόγω συναλλαγή.
Για την ιστορία θα πρέπει να αναφερθεί ότι το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων έχει τον έλεγχο των συγκεκριμένων οικοπέδων από τις αρχές του 19ου αιώνα. Την περίοδο εκείνη χρησίμευαν για καλλιέργειες και αποτελούσαν πηγή εισοδήματος. Όταν όμως η πόλη διευρύνθηκε, το Πατριαρχείο αντελήφθη ότι η αξία των οικοπέδων για οικιστική χρήση θα ήταν υψηλότερη από ό,τι για γεωργική. Έτσι, κατά το διάστημα 1950-1952 υπέγραψε με το JNF (Jewish National Fund) τρία συμβόλαια εκμίσθωσης για εκατό χρόνια. Στο Ισραήλ το JNF είναι κρατικός φορέας που ασχολείται με τη διαχείριση της ακίνητης περιουσίας, καθόσον εκεί ισχύει το αγγλοσαξονικό σύστημα και η ακίνητη περιουσία ενοικιάζεται και σπάνια πωλείται. Οι συμφωνίες της εκμίσθωσης ήταν για τρία διαφορετικά συγκροτήματα, πάνω στα οποία χτίστηκαν οι συνοικίες Talbiya και Nayot, καθώς επίσης και τμήμα του Μουσείου του Ισραήλ, περιοχές-φιλέτα σήμερα στην Ιερουσαλήμ. Το JNF εκμίσθωσε τα οικόπεδα από το Πατριαρχείο με συμβόλαιο για εκατό χρόνια, το οποίο αναμένεται να λήξει το 2050-2052, και στη συνέχεια τα υπεκμίσθωσε στις 1.500 οικογένειες που κατοικούν εκεί. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, οι κάτοικοι αυτών των συνοικιών εδώ και δεκαετίες πίστευαν ότι το JNF θα ανανέωνε τη συμφωνία εκμίσθωσης με το Πατριαρχείο, όπως ισχύει για τους περισσότερους ιδιοκτήτες ακινήτων στο Ισραήλ, που υπεκμισθώνουν κρατικά οικόπεδα με συμβόλαια που ανανεώνονται αυτόματα.
Ωστόσο, όπως προκύπτει από τις δικαστικές αποφάσεις των τελευταίων ετών, με τη λήξη του συμβολαίου εκμίσθωσης οι ιδιοκτήτες των οικοπέδων θα μπορούν να βγάλουν τους κατοίκους από τα σπίτια τους. Στο δημοσίευμα αναφέρεται ότι, σε ερώτηση για το συγκεκριμένο θέμα, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων απάντησε ότι επιβεβαιώνει την πραγματοποίηση της συναλλαγής, προσθέτοντας ότι «μία από τις αιτίες για τις οποίες πραγματοποιήθηκε η συναλλαγή με ιδιωτικούς παράγοντες είναι η αμελής συμπεριφορά του JNF και των δικηγόρων που το εκπροσωπούσαν». Το θέμα έχει λάβει διαστάσεις, καθόσον και άλλα ΜΜΕ του Ισραήλ αναφέρθηκαν στη μυστική αυτή αγοραπωλησία. Παρεμφερές άρθρο του Nir Hasson δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Haaretz», όπου αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «Η Εκκλησία πούλησε τα οικόπεδά της στα Ιεροσόλυμα σε ιδιώτες επενδυτές: Χιλιάδες κινδυνεύουν να χάσουν τα σπίτια τους». Αναφέρεται στο πρόβλημα που δημιουργείται καθόσον, ενώ το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων εκμίσθωνε μέχρι τώρα τα ακίνητα στο JNF, τώρα για πρώτη φορά θα περάσουν όλα τα δικαιώματα στα χέρια άγνωστων ιδιωτών.
Οι παλιές… αμαρτίες
Στο μεταξύ, το Περιφερειακό Δικαστήριο της Ιερουσαλήμ εξέδωσε απόφαση-ορόσημο που υποστηρίζει μια δέσμη συμφωνιών για ακίνητη περιουσία μεταξύ αξιωματούχων της Ορθοδόξου Εκκλησίας και μιας ισραηλινής δεξιάς ομάδας για δύο ξενοδοχεία κοντά στην πύλη Jaffa στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ.
Η δικαστής Gila Kanfi-Steinitz, αναπληρωτής επικεφαλής του περιφερειακού δικαστηρίου, δεν πείστηκε ότι οι συμφωνίες που έγιναν το 2004 μεταξύ της Εκκλησίας και τριών υπερπόντιων εταιρειών χαρτοφυλακίου για την οργάνωση Ateret Cohanim ήταν δόλιες ή είχαν εμπλακεί σε δωροδοκία και επομένως ισχύουν. Οι συμβάσεις είχαν υπογραφεί από τους εξουσιοδοτημένους από το Πατριαρχείο για να το πράξουν, καθώς οι ενάγοντες – επενδυτές – είχαν καταβάλει το πλήρες ποσό για τις μισθώσεις. Η Kanfi-Steinitz διέταξε την Εκκλησία να καταβάλει 30.000 ($ 8.420) νακ στον όμιλο Ateret Cohanim με δικαστικά έξοδα. Οι συμφωνίες του 2004 ήταν να μισθώσουν τα κτίρια και να μην τα πουλήσουν, για 99 χρόνια, ανανεώσιμα για άλλα 99 χρόνια, τα οποία τα βάζουν ουσιαστικά στα χέρια των εποίκων σε μία από τις πιο ορατές θέσεις στην Παλιά Πόλη, μεταξύ της Πύλης Jaffa και της αγοράς της Παλιάς Πόλης. Η απόφαση είναι επίσης πιθανό να επιδεινώσει μια διχοτόμηση μεταξύ του Πατριαρχείου, του οποίου οι ανώτερες θέσεις κρατούνται από Έλληνες υπηκόους, και εκείνων των τοπικών Παλαιστίνιων Ορθοδόξων Χριστιανών που θέλουν τους Άραβες σε ανώτερες θέσεις.
Το 2005 δημοσίευσε η εφημερίδα «Maariv» τις συμφωνίες για τη μίσθωση των δύο ξενοδοχείων, καθώς ένα πρόσθετο κτίριο προκάλεσε αναταραχή μεταξύ των Παλαιστινίων τόσο εντός όσο και εκτός της Εκκλησίας και οδήγησε στην απομάκρυνση του τότε Πατριάρχη Ειρηναίου Α΄. Ο Ειρηναίος Α΄ υποστήριξε ότι οι συμφωνίες είχαν επιτευχθεί και υπογράφηκαν από τον οικονομικό διευθυντή του, τον Νικόλαο Παπαδήμο, χωρίς την έγκρισή του, και ότι ο Παπαδήμος είχε καταχραστεί την πληρεξουσιότητα που του είχε δοθεί για να του επιτραπεί να χειριστεί άλλες υποθέσεις της Εκκλησίας.
Οι συμφωνίες ήταν «εκρηκτικές» διότι πίσω τους βρισκόταν ο Ateret Cohanim, ο οποίος εργάζεται για την απόκτηση περιουσίας για την εγκαθίδρυση εβραϊκής πλειοψηφίας στην Παλιά Πόλη και στις αραβικές συνοικίες της Ανατολικής Ιερουσαλήμ. Οι Παλαιστίνιοι ελπίζουν ότι η Ανατολική Ιερουσαλήμ θα είναι μια μέρα η πρωτεύουσα του μελλοντικού τους κράτους. Η αναφορά ασκήθηκε από τις εταιρείες Berisford Investments Ltd, Richards Marketing Corporation και Gallow Global Ltd, εναντίον του πρώην Πατριάρχη Ειρηναίου Α΄, του σημερινού Θεόφιλου και του ίδιου του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
