Της Λίτσας Ι. Χατζηφώτη, αρχαιολόγου
Το 1964 δωρήθηκε στον Ναό του Αγίου Βασιλείου Τριπόλεως παλαιά εικόνα της Παναγίας, από τα κειμήλιά του, την οποία ο σημερινός Μητροπολίτης Μαντινείας και Κυνουρίας κ. Αλέξανδρος προσονόμασε «Παναγία της Τριπολιτσάς» την 1η Αυγούστου 1996, σε ειδική τελετή, παρουσία των τοπικών αρχών, ονομασία με την οποία τιμάται έως σήμερα. Καθόρισε επίσης κάθε χρόνο, την ίδια ημέρα, πριν από την Παράκληση, να λιτανεύεται στην κεντρική πλατεία της Τριπόλεως παρουσία των τοπικών πολιτικών και στρατιωτικών αρχών.
Η εικόνα της «Παναγίας της Τριπολιτσάς» ανήκει στον τύπο της Γλυκοφιλούσας, φιλοτεχνήθηκε με αυγοτέμπερα σε ξύλο, έχει διαστάσεις 112 x 0,55 εκ. και άρχισε να αγιογραφείται το 1823 στον Πόρο, περίοδο κατά την οποία οι Έλληνες αγωνίζονταν για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Ο καλλιτέχνης ονομαζόταν Μιχαήλ Κομνενίδης, καταγόταν από την Ύδρα, αλλά ασθένησε και απεβίωσε αιφνιδίως χωρίς να την ολοκληρώσει. Την ολοκλήρωσε ο αγιογράφος Γεώργιος Αθανασιάδης ο Κυδωνιάτης, το 1826. Ήταν παραγγελία του Αναστασίου Γκυζάνη από τον Πόρο, ίσως και πρώτου κατόχου της εικόνας, όπως αναφέρεται στην επιγραφή στο κάτω τμήμα της:
«Αύτη η παρούσα εικών της Θεομήτορος εσχεδιάσθη παρά τ(ου) υμετέρου ẍΜιχαήλ(ου) κομνενίδ(ου). εις τον /Πόρον εν ἔέτη: 1823: κ(αι) καταλαβών αυτόν θάνατος έμ(ει)νεν ατελής. έπ(ει)τα δε εχρωματίσθη κ(αι) ετελ(ει)ω-/ποιήθη παρά τ(ου) Γεωργίου αθανασιάδου Κυδωνιάτου κατά το : 1826 :διά πί(στ)εως κ(αι) εξόδων τ(ου) / κυρί(ου)Ανα(στ)ασίου γκυζάνη Ποριώτου».
Από διήγηση του υπεργήρου Παναγιώτου Ηλ. Γούναρη, που καταγράφηκε το 1997, πρώτος βέβαιος γνωστός κάτοχος της εικόνος υπήρξε ο Ιωάννης Αγγελόπουλος από την Τρίπολη, εγκατεστημένος στην Αθήνα. Από εκείνον περιήλθε στον γιο του Κωνσταντίνο. Κατόπιν πέρασε στον ανεψιό του Γεώργιο Πανόπουλο, ο οποίος με διαθήκη του την παραχώρησε στην Ενορία του Μητροπολιτικού Ναού Αγίου Βασιλείου Τριπόλεως. Ο Παναγιώτης Γούναρης, ανεψιός του Πανόπουλου επίσης, πήγε την εικόνα στον Μητροπολιτικό Ναό.
Η εικόνα της Παναγίας της Τριπολιτσάς ανήκει σε ομάδα «πρώιμων μεταβατικών εικόνων» του τύπου της Παναγίας Γλυκοφιλούσας, που συναντάται κυρίως τα χρόνια λίγο πριν ή κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, παρατηρεί ο Ν. Γραίκος. Στις τέσσερις γωνίες της έχουν ζωγραφισθεί άνω αριστερά ο «Σωλομών» (κατά την επιγραφή), δεξιά ὁ Δαβίδ, κάτω αριστερά ο Ζαχαρίας και δεξιά ο Μωυσής. Ο καλλιτέχνης έχει εντυπωσιακά επεξεργασθεί τα φωτοστέφανα της Παρθένου και του Βρέφους, πού μαζί με το χρυσόχρωμο ιμάτιο, που καλύπτει μέρος του σώματος του Ιησού, δημιουργούν έντονα φωτεινή καί παρηγορητική αίσθηση.
Η Παναγία της Τριπολιτσάς με θαυματουργό τρόπο σώθηκε δύο φορές από φωτιά. Την πρώτη το 1930 ή 1931, στην κατοικία του Κ. Αγγελόπουλου, που καταστράφηκε τότε τελείως, εκτός από την εικόνα αυτή, και τη δεύτερη, όταν κάηκε μέρος του εσωτερικού του Ναού του Αγίου Βασιλείου στις 7 Οκτωβρίου 1995. Τότε η εικόνα υπέστη αρκετές φθορές από τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν από τους πυροσβέστες.
Τη διόρθωση των ζημιών ανέλαβε ο εκ Τριπόλεως αγιογράφος-συντηρητής Αντώνιος Γκλίνος με έξοδα του ενορίτη του Ναού Κων. Καλομητσίνη, ο οποίος διέθεσε επίσης τη δαπάνη και για την κατασκευή ξυλόγλυπτου πλαισίου και περιτέχνου μαρμάρινου Προσκυνηταρίου, έργου των αδελφών Φιλιππότη, στο οποίο τοποθετήθηκε τελικά η εικόνα της Παναγίας.
Στην επιγραφή που υπάρχει στο κατώτερο τμήμα της εικόνας αναφέρεται:
«Ίασαι, Αγνή, των παθών μου την ασθένειαν,
επισκοπής σου αξιώσασα την υγείαν
τη πρεσβείᾳ σου παράσχου μοι,
εν Ύδρα κατά μήνα Φ(εβ)ρ(ου)ά/ριον».
Για μία ακόμα φορά την αγία Εικόνα της «Παναγίας της Τριπολιτσάς» λιτάνευσε Κλήρος και Λαός μετ’ ευλαβείας το εσπέρας της Τρίτης 1ης Αυγούστου 2017 πέριξ του Μητροπολιτικού Ιερού Ναού και της κεντρικής πλατείας της πόλεως, προεξάρχοντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μαντινείας και Κυνουρίας κ.κ. Αλεξάνδρου.
Περί ώραν 7ην απογευματινή εκκίνησε η Ακολουθία του Εσπερινού, ενώ αμέσως μετά ακολούθησε η Λιτάνευση της Ιεράς Εικόνος πέριξ της κεντρικής πλατείας του Αγίου Βασιλείου και ακολούθησε η πρώτη ιερά Παράκλησις με τη συμμετοχή τοπικών, πολιτικών και στρατιωτικών αρχών και πλήθους ευσεβών χριστιανών.
Την αγία Εικόνα κατά την ιερά Λιτανεία πλαισίωσε άγημα του Στρατού, η Φιλαρμονική Δήμου Τριπόλεως, καθώς και μέλη του χορευτικού Συλλόγου « Λαογραφική Εστία Τριπόλεως» με εθνικές ενδυμασίες. Η Ιερά Μητρόπολις Μαντινείας και Κυνουρίας, όπως κάθε χρόνο, κατήρτισε πρόγραμμα για τις καθημερινές Ακολουθίες στους Ναούς και τις Μονές, για την τέλεση της Ακολουθίας των Παρακλήσεων, όπως επίσης κατήρτισε πρόγραμμα για την παρουσία των Ιεροκηρύκων της Μητροπόλεως στις ενορίες των χωριών προς ενίσχυση των πιστών.
