Του Μητροπολίτη Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου
Ἡ ἐκλογή ἑνός Ἐπισκόπου γιά νά ποιμάνη μιά Ἱερά Μητρόπολη εἶναι σοβαρή ὑπόθεση τῆς Ἱεραρχίας, γιατί ὁ Ἐπίσκοπος εἶναι διάδοχος τῶν θρόνων τῶν Ἀποστόλων, ἀλλά πρέπει νά εἶναι καί μέτοχος τῶν τρόπων τῶν Ἀποστόλων, ὅπως ψάλλουμε στό Ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς ἁγίων Ἐπισκόπων.
Αὐτός εἶναι ὁ λόγος γιά τόν ὁποῖον οἱ ἱεροί Κανόνες δίνουν ἰδιαίτερη σημασία στόν τρόπο ἐκλογῆς τῶν Ἐπισκόπων. Χαρακτηριστικός εἶναι ὁ ι΄Κανόνας τῆς Σαρδικῆς, ὅπου μεταξύ ἄλλων διαλαμβάνει: «Καί τοῦτο ἀναγκαῖον εἶναι νομίζω, ἵνα μετά πάσης ἀκριβείας καί ἐπιμελείας ἐξετάζοιτο… ἐάν περ ἄξιος νομισθείῃ εἰς τήν ἁψίδα τῆς ἐπισκοπῆς κατά προκοπήν διαβῆναι δυνηθείῃ». Δηλαδή, ἑρμηνεύει ὅτι πρέπει νά ἐξετάζεται ἡ ὀρθή πίστη τοῦ ὑποψηφίου πρός Ἀρχιερατείαν, ἡ ἀγαθότητα τῶν τρόπων του, ἡ σταθερότητα τοῦ φρονήματός του καί ἡ ἐπιείκειά του, καί ἔτσι νά εἰσέλθη στήν ἁψίδα τῆς ἐπισκοπῆς, ἤτοι «εἰς τήν ἀκρότητα τοῦ ὕψους τῆς ἀρχιερωσύνης διαβῇ κατά προκοπήν, προκόπτων καί προβαίνων ἀπό τῶν χθαμαλοτέρων ἐπί τά ὑψηλότερα».
Ἐπίσης, ὁ Ζωναρᾶς ἑρμηνεύοντας τόν α΄Κανόνα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, ὁ ὁποῖος συνιστᾶ «ἐπίσκοπος χειροτονείσθω ὑπό ἐπισκόπων δύο ἤ τριῶν», γράφει ὅτι τώρα χειροτονία χαρακτηρίζεται ἡ τελεσιουργία τῶν εὐχῶν καί ἡ ἐπίκληση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γιά τήν καθιέρωση τοῦ Κληρικοῦ: «Ἡ τῆς καθιερώσεως τοῦ ἱερᾶσθαι λαχόντος τελεσιουργία τῶν εὐχῶν καί τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐπίκλησις, ἀπό τοῦ τόν ἀρχιερέα τείνειν τήν χεῖρα εὐλογοῦντα τόν χειροτονούμενον». Ἀλλά τήν παλαιά ἐποχή «καί αὐτή ἡ ψῆφος χειροτονία ὠνόμαστο», δηλαδή χειροτονία λεγόταν καί ἡ ψηφοφορία. Ὁ ἴδιος ἑρμηνευτής τῶν ἱερῶν Κανόνων, δηλαδή ὁ πολύς Ζωναρᾶς, ἑρμηνεύοντας τόν ε΄ Κανόνα τῆς Συνόδου τῆς Λαοδικείας «περί τοῦ μή δεῖν τάς χειροτονίας ἐπί παρουσίᾳ ἀκροωμένων γίνεσθαι», ἐξηγεῖ ὅτι «χειροτονίας ἐνταῦθα τάς ψήφους ὠνόμασεν ὁ κανών».
Αὐτό σημαίνει ὅτι ἡ ἐκλογή, ἡ ψηφοφορία Ἐπισκόπου εἶναι μιά ἱερουργία καί στήν συνέχεια ἀκολουθεῖ τό μυστήριο τῆς χειροτονίας του. Θεωρῶ ὅτι ἡ κρισιμότερη διαδικασία εἶναι ἡ ἐκλογή καί ψηφοφορία Ἐπισκόπου, γιατί ἐκεῖ κρίνονται τά κριτήρια ἑνός ὑποψηφίου γιά τήν Ἀρχιερωσύνη. Ἄλλωστε, μέσα στήν Ἐκκλησία τά πάντα εἶναι μυστήριο, ἀκόμη καί μιά ἐνδοκάρδια προσευχή.
Ἔχοντας αὐτό ὑπ’ ὄψη μου, θά καταθέσω μερικές σκέψεις μου σέ σχέση μέ τίς πρόσφατες ἐκλογές Μητροπολιτῶν ἀπό τήν Ἱεραρχία.
Ἡ περίοδος πού προηγεῖται τῆς συγκλήσεως τῆς Ἱεραρχίας γιά τήν ἐκλογή Μητροπολίτου σέ μιά χηρεύουσα θέση εἶναι πολύ σημαντική. Εἶναι μιά περίοδος προετοιμασίας γιά τήν ἀνάδειξη ἑνός Ἐπισκόπου, ὁ ὁποῖος θά ποιμάνη, κατά τό μᾶλλον ἤ ἧττον, ἕνα μακρό διάστημα ἕνα συγκεκριμένο ποίμνιο, καί θά καθορίση τήν Ἐπαρχία του, ἀφοῦ θά διδάξη τούς Χριστιανούς, θά χειροτονήση διακόνους καί πρεσβυτέρους καί θά ἐκφράση τήν ἐμπειρία του στά Συνοδικά Ὄργανα, κυρίως σέ κρίσιμες Συνόδους τῆς Ἱεραρχίας.
Ἐπειδή ὅλα τά θέματα στήν Ἐκκλησία εἶναι θέματα συνέργειας, ἀφοῦ ὁ Θεός ἐνεργεῖ καί ὁ ἄνθρωπος συνεργεῖ, εἶναι φυσικό νά γίνωνται συζητήσεις μεταξύ τῶν ἐκλεκτόρων Ἱεραρχῶν πρίν τήν Συνεδρίαση τῆς Ἱεραρχίας γιά τήν ἐκλογή, γιά τό ποιός Πρεσβύτερος εἶναι κατάλληλος νά ἐκλεγῆ γιά τήν συγκεκριμένη χηρεύουσα Ἱερά Μητρόπολη. Τό νά ἀναμένη κανείς τήν ἡμέρα καί τήν ὥρα τῆς ἐκλογῆς νά ἐπιφοιτήση τό Ἅγιον Πνεῦμα καί νά ἀποκαλύψη τόν κατάλληλο Πρεσβύτερο γιά νά ἐκλεγῆ Ἐπίσκοπος συνιστᾶ μιά ἐκκλησιαστική μονοφυσιτική νοοτροπία. Εἶναι καλές οἱ συζητήσεις γιά τήν καταλληλότητα ἑνός ὑποψηφίου γιά Ἀρχιερωσύνη, ἀρκεῖ νά μή προωθοῦνται οἱ ὑποψήφιοι ἀπό ὁμάδες Ἱεραρχῶν πού διακατέχονται ἀπό σκοπιμότητες καί νά μή ὑπάρχουν ποικιλόμορφες συναλλαγές, δέν ἐννοῶ οἰκονομικές.
Ἔτσι, ἡ περίοδος πρίν τήν ἐκλογή εἶναι πολύ σημαντική καί ὅσες κινήσεις γίνονται πρέπει νά διακρίνωνται ἀπό προσευχή, διάκριση, σύνεση, φόβο Θεοῦ. Κανείς, βέβαια, δέν μπορεῖ νά ἀποκλείση τό γεγονός ὅτι οἱ ἐκλέκτορες προτιμοῦν ὑποψηφίους ἀνάλογα μέ τίς δικές τους νοοτροπίες.
Κατά τεκμήριο, λοιπόν, οἱ ἐκλέκτορες Ἀρχιερεῖς πρέπει νά προετοιμάζωνται γιά τήν ψηφοφορία μέ πνεῦμα προσευχῆς, μέ ἔντονη ἐκκλησιολογική συνείδηση, ἀφοῦ πρέπει νά ἔχουν τήν συνείδηση μιᾶς ἱερουργίας, μιᾶς λειτουργικῆς πράξεως. Μπορεῖ αὐτό νά φαίνεται ἀνεδαφικό, οὐτοπιστικό καί ἴσως «εὐσεβιστικό», ἀλλά αὐτό συνιστᾶ τήν ἀκραιφνῆ ἐκκλησιολογία. Αὐτό διδάχθηκα ἀπό τόν Γέροντά μου, Μητροπολίτη Ἐδέσσης Καλλίνικο, ὁ ὁποῖος προετοιμαζόταν γιά τήν ἐκλογή Ἐπισκόπου μέ προσευχή καί φόβο Θεοῦ.
Ὅμως, στίς πρόσφατες Μητροπολιτικές ἐκλογές ἔγιναν πολλές παραβάσεις τῶν ἐκκλησιολογικῶν θεσμίων, πράγμα πού μέ προβλημάτισε πολύ. Ἤδη, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, γιά λόγους πού ἐκεῖνος γνωρίζει, ὑπερέβη τόν ἑαυτό του καί ὑπέδειξε δημοσίως τούς ὑποψηφίους τῆς προτιμήσεώς του. Στήν συνέχεια ἔγιναν δύο γεγονότα, τά ὁποῖα τραυμάτισαν τήν ἐκκλησιολογική μας συνείδηση.
Τό πρῶτο γεγονός ἦταν ὅτι ἀπεστάλη πρός τούς ἐκλέκτορες Ἀρχιερεῖς, καί δέν γνωρίζω ποῦ ἀλλοῦ, μιά ἀνώνυμη ἐπιστολή, μέ τήν ὁποία στοχοποιοῦνταν συγκεκριμένοι Ἀρχιερεῖς πού εἶχαν ἐκφρασθῆ γιά μιά διαφορετική ἐπιλογή.
Τό γεγονός αὐτό ἦταν ἀπαράδεκτο ἀπό κάθε πλευρά. Κατ’ ἀρχάς ὁ συντάκτης τοῦ κειμένου αὐτοῦ κρύφτηκε κάτω ἀπό τήν ἀνωνυμία. Δυστυχῶς, αὐτή ἡ πράξη τῆς ἀνώνυμης καταγγελίας ἔγινε σέ μιά προηγούμενη ἐκλογή καί ἐπηρέασε τό ἐκλογικό ἀποτέλεσμα. Αὐτό ἔκανε ἐνδεχομένως τόν νέον συντάκτη νά ἀκολουθήση τήν ἴδια μέθοδο καί νά ἐκφράση τίς ἀπόψεις του ἀνωνύμως. Θά μποροῦσε ὁ συντάκτης τοῦ κειμένου αὐτοῦ νά καταγράψη τίς ὅποιες ἀπόψεις του μέ ἀνδρεία καί ἐντιμότητα, ἄν τό θεωροῦσε ἐπιβεβλημένο, ἀλλά τελικά συνιστᾶ ἄηθες ἦθος νά ἐπικοινωνῆ μέ τούς ἐκλέκτορες Ἀρχιερεῖς κάτω ἀπό τόν διάτρυτο μανδύα τῆς ἀνωνυμίας. Αὐτό συνιστᾶ ἀντιεκκλησιολογική πράξη.
Τό πιό ἐντυπωσιακό ἦταν ὅτι μέσα στό ἀνώνυμο αὐτό κείμενο καταγράφονταν πολλά ὑπονοούμενα, καί τό κυριότερο ἦταν ὅτι ὅλο τό περιεχόμενό του παρέπεμπε στήν «ἄλλη ἡμέρα», δηλαδή στήν προετοιμασία γιά τήν ἐκλογή Ἀρχιεπισκόπου, ἐνῶ ὁ Ἀρχιεπισκοπικός θρόνος δέν εἶναι κενός. Πρόκειται γιά ἀντιεκκλησιολογική πράξη ἀνεντιμότητας.
Τό δεύτερο γεγονός πού συνέβη σέ αὐτές τίς Ἐπισκοπικές ἐκλογές ἦταν μιά μεθοδική ὑπονόμευση ἑνός ὑποψηφίου, μέ στοιχεῖα πού ἦταν γνωστά ἀπό πολύ καιρό, καί δέν γνωρίζω κατά πόσον ἦταν ἀκριβῆ, τά ὁποῖα στοιχεῖα ἦλθαν πάλι στήν ἐπιφάνεια, «ξαναζεστάθηκαν» καί χρησιμοποιήθηκαν κατά κόρον μέ σκοπό νά ἐπηρεασθοῦν οἱ ἐκλέκτορες Ἀρχιερεῖς καί νά ὑπονομευθῆ ἡ ἐκλογή τοῦ ὑποψηφίου αὐτοῦ.
Τό ἐρώτημα πού τίθεται εἶναι: Ὅταν ὑπάρχουν ἐπιβαρυντικά στοιχεῖα ἐναντίον ἑνός Πρεσβυτέρου, τότε γιατί χρησιμοποιοῦνται ὅταν αὐτός εἶναι ὑποψήφιος γιά Μητροπολιτικό θρόνο καί ὄχι ἐνωρίτερα; Δηλαδή, κάποιος Κληρικός εἶναι καλός νά εἶναι Πρεσβύτερος καί ἀκατάλληλος νά εἶναι ὑποψήφιος γιά Ἐπισκοπική καθέδρα; Θεωρῶ ὅτι μιά τέτοια ἐνέργεια δέν συνιστᾶ ἀγάπη πρός τήν Ἐκκλησία, ἀλλά ὄζει ἀνεντιμότητας.
Καί τά δύο αὐτά γεγονότα, ἤτοι ἡ ἀνώνυμη ἐπιστολή καί οἱ καταγγελίες πρό τῆς ἐκλογῆς, ἐκφράζουν κοσμικές νοοτροπίες (ἐκφράζομαι ὅσο μπορῶ κόσμια), εἶναι ἐνέργειες πού παρατηροῦνται, σέ μικρότερο βαθμό, σέ ἐκλογές διαφόρων κοινωνικῶν καί συνδικαλιστικῶν σωματείων καί ὄχι σέ ἐπισκοπικές ἐκλογές πού γίνονται στήν Ἱεραρχία.
Μετά τίς πρόσφατες ἐπισκοπικές ἐκλογές αἰσθάνθηκα ὅτι ὅλοι ἔφυγαν ἀπό τήν Ἱεραρχία τραυματισμένοι ψυχικά καί πνευματικά. Κανείς δέν πρέπει νά αἰσθάνθηκε εὐχαριστημένος ἀπό τέτοιες ἀπρεπεῖς ἐνέργειες.
Ἔγραψα τίς σκέψεις αὐτές γιά νά καταδικάσω τέτοιες ἄστοχες ἐνέργειες καί νά ἀποφευχθοῦν στό μέλλον, ἰδίως ὅταν κληθοῦν οἱ Ἱεράρχες νά ἀποφασίσουν γιά κρίσιμα θέματα.
Πρέπει νά ἀντιληφθοῦμε ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι ἕνας εὐαίσθητος Ὀργανισμός, εἶναι τό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ, καί δέν ἀντέχει σέ τέτοιες ἐκκλησιολογικές ἐκτροπές καί ἀντιεκκλησιαστικές ἐνέργειες. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία εἶναι χῶρος στόν ὁποῖον ἀποκαλύπτεται ὁ Θεός, εἶναι χῶρος προσευχῆς καί ὄχι χῶρος ποικιλότροπης διαπλοκῆς, ἀνταγωνισμοῦ καί κοσμικῶν νοοτροπιῶν καί σκοπιμοτήτων. Γι’ αὐτό ὅσοι μετέρχονται τέτοιες ἀπαράδεκτες καί ἀντιεκκλησιαστικές ἐνέργειες ἀργά ἤ γρήγορα θά ἀποδοκιμασθοῦν ἀπό τόν Χριστό, τήν Κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ πνευματικός νόμος εἶναι πάντα ἄτεγκτος!
