Από τον Πάνο Ευαγγέλου
Θεωρείται ένα από πλέον εντυπωσιακά μοναστήρια της χώρας, λόγω της θέσης του και των θρύλων που συνοδεύουν την κατασκευή του. Το υπουργείο Πολιτισμού το έχει ανακηρύξει «μνημείο φυσικής ομορφιάς» και είναι σημείο αναφοράς για την Ηλεία. Πρόκειται για την Μονή Ασκητή του χωριού Γούμερο που είναι κτισμένη στο σημείο όπου σμίγουν δυο βουνά, μέσα σε ένα καταπράσινο φαράγγι και είναι αφιερωμένο στην Τιμία Ζώνη της Θεοτόκου. Ένας μύθος λέει πως εκεί ζούσε ένας ασκητής. Οι κάτοικοι του Γούμερου και της Ωλένης τον καταδίωξαν νομίζοντας πως είναι αγριογούρουνο και κατέληξαν στον σημερινό χώρο της Μονής. Εκεί όμως βρήκαν μόνο μία εικόνα της Παναγίας να κρατά ένα βρέφος. Γι΄ αυτό χτίστηκε στο σημείο που ενώνονται δυο βουνά, μέσα σε ένα φαράγγι η Μονή.
Πριν αρκετά χρόνια φιλοξενούσε περισσότερους από 50 μοναχούς αλλά τον τελευταίο μισό αιώνα έχει εγκαταλειφθεί και δεν υπάρχει μοναστική ζωή. Συγγραφικές πηγές αναφέρουν επίσης ότι όταν απεβίωσε ο ασκητής, ενταφιάστηκε μέσα στον χώρο της Μονής. Αναφέρουν επίσης ότι πιθανότατα στο ίδιο σημείο ήταν προηγουμένως αρχαίο ιερό και το καλντερίμι προϋπήρχε κατά πολύ της Μονής. Επί πλέον, συνδεόταν στενά με τον χώρο με τις αρχαίες ελιές στην ίδια περιοχή αλλά και με τη διαδρομή των αθλητών προς την αρχαία Ολυμπία.Μπορείτε να επισκεφτείτε την Μονή διασχίζοντας τον ορεινό δρόμο Πάτρα-Τρίπολη που θα σας οδηγήσει στο χωριό Γούμερο.
Ξεχωριστή είναι και η ιστορία του Γούμερου, το οποίο είναι χτισμένο στο μέρος όπου κατά την αρχαιότητα και σύμφωνα με τον Όμηρο και τον Στράβωνα, βρισκόταν το Αλήσυον ή Αλησαίον. Έτσι αναφέρεται στην Ιλιάδα (Β΄ και Λ΄) του Ομήρου. Ήταν μία από τις πόλεις που διέθεσαν πολεμικό άγημα και εφόδια στην εκστρατεία κατά της Τροίας. Επρόκειτο για μία από τις σημαντικότερες πόλεις της περιοχής -της Αμφιδολίας ή Αμφιδολίδας με πρωτεύουσα την Πίσα. Βασιλιάς της Πίσας ήταν ο Οινόμαος και την κόρη του, την Ιπποδάμεια, την ερωτεύθηκε και την κέρδισε ύστερα από αγώνα, ο Πέλοπας, ο πρίγκιπας της Λυδίας της Μ. Ασίας και εξ αυτού ονομάστηκε αργότερα Πελοπόννησος. Κατά τη μυθολογία η Πίσα (από τον γενάρχη της Πίσο, εγγονό του Αιόλου) βρισκόταν στην σημερινή Μιράκα, πλησίον της Αρχαίας Ολυμπίας. Το Αλήσυον ήταν κομβικό γεωγραφικό σημείο επικοινωνίας των πόλεων της Αμφιδολίας και οχυρό της στα βορειοανατολικά ενάντια στην αντίπαλό της Ήλιδας (Ήλις, βασίλειο των Επειών ) και μία φορά το έτος γινόταν μεγάλη εμποροπανήγυρη (ανταλλαγές ή πωλήσεις προϊόντων της ορεινής Πελοποννήσου) η οποία γίνεται μέχρι σήμερα στη θέση Βάραγκα , πλησίον του παραπόταμου του Πηνειού, του Πηνειακού Λάδωνα.
Στη Μυθολογία αναφέρεται ότι στο κάστρο του Αλησύου (Γούμερου), το μετέπειτα κάστρο του Πριγκιπάτου του Μορέως, υπάρχουν ερείπια, που σώζονται ως σήμερα, από φυσικό οχύρωμα μήκους περίπου 1800 μέτρων με πλάτος περίπου 60 μέτρα και ύψος περί τα 40 μέτρα. Οι πλευρές του είναι απότομες και κάθετες με πέτρωμα κροκαλοπαγές και σκληρό πώρινο, με εξαιρετικά δύσκολη ανάβαση. Εδώ ζούσε ο κένταυρος Φόλος (εξ ου και η ονομασία της ευρύτερης περιοχής του οροπεδίου της Φολόης που αποτελείται από τα χωρια Φολόη ή Γιάρμενα, Αντρώνι, Κούμανι και Πέρσαινα. Τον Φόλο, ύστερα από μάχη, φόνευσε ο Ηρακλής, όταν πήγαινε να κάνει έναν από τους άθλους του, να καθαρίσει τους στάβλους του Αυγεία από την κοπριά. Η μάχη δόθηκε στην Ήλιδα. Ο Ηρακλής μετά τη νίκη του δεν πείραξε τους κατοίκους της Πίσας, γιατί εθεωρείτο ιερή πόλη.
Στις αποθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αρχαίας Ολυμπίας υπάρχει πλήθος ευρημάτων (αμφορείς μελανόμορφοι και ερυθρόμορφοι, αγγεία, δοχεία, τεμάχια από το γείσο- αέτωμα και τη μετώπη διαφόρων αρχαίων ναών Δωρικού Ρυθμού και τεμάχια από διάφορα άλλα αντικείμενα) από το Γούμερο. «Απόκτημα» των τελευταίων δεκαετιών είναι και ένα αρχαίο ξίφος το οποίο κατατάσσεται στα σπανιότερα ευρήματα πανελλαδικά.
