Της Λητώς Μησιακούλη
Ένα μεγάλο μέρος από την προσωπική του συλλογή αποφάσισε να αποχωριστεί ο γνωστός χρηματιστής και μεγάλος συλλέκτης έργων τέχνης Ζαχαρίας Πορταλάκης. Ο ιδιοκτήτης της χρηματιστηριακής εταιρείας Portalakis S.A., όπως είπε στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας», δωρίζει μεγάλο αριθμό εικόνων, που ο ίδιος είχε αγοράσει, στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης, το οποίο στεγάζεται στο Ηράκλειο. Πρόκειται για εικόνες βυζαντινής τέχνης που χρονολογούνται από τον 15ο έως τον 20ό αιώνα και καλύπτουν μια γεωγραφική διαδρομή από την Κρήτη, που είναι και ο πυρήνας, έως τις Κυκλάδες, την ηπειρωτική Ελλάδα, το Ιόνιο, τα Βαλκάνια και τη Ρωσία.
Επιπλέον, ο κ. Πορταλάκης δωρίζει και έργα πολύ γνωστών υπογραφών που έχουν βάση τη βυζαντινή τέχνη, όπως είναι οι πίνακες των Τσαρούχη, Στάμου, Παρθένη κ.ά., τα οποία θα εκτεθούν μαζί με τις εικόνες στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.
«Στο σύνολό τους είναι εξήντα πέντε έργα!», είπε στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας», αποκαλύπτοντας πως ήταν μια ιδέα την οποία επεξεργαζόταν για αρκετά χρόνια στο μυαλό του, αλλά τώρα αισθάνθηκε πως ήταν η κατάλληλη ευκαιρία.
Αν και πολύ καλός γνώστης της επενδυτικής διάστασης των έργων τέχνης, τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή αγορά, ο κ. Πορταλάκης σπανίως πουλά τα έργα του. Προτιμά να μην ασχολείται, όπως ο ίδιος λέει, με την πώληση, καθώς το «συλλέγειν» υπερτερεί στη φιλοσοφία του.
Η έκθεση της Συλλογής Φορητών Eικόνων από τη Συλλογή Πορταλάκη ξεκίνησε το Σάββατο 3 Oκτωβρίου. Την επιμέλεια της έκθεσης υπογράφει η Xρυσαυγή Kούτσικου, αρχαιολόγος. Το μουσειογραφικό έργο, συμπεριλαμβανομένης της ανακατασκευής των αιθουσών του μουσείου που στεγάζουν τη Δωρεά Ζαχαρία Πορταλάκη, ανέλαβαν οι αρχιτέκτονες Γιώργος Παρμενίδης και Christine Longuepee. Ο σχεδιασμός ενσωματώνει στοιχεία πρωτοπορίας που υπερβαίνουν τα ελληνικά μουσειακά δεδομένα και το εκθετικό αποτέλεσμα φιλοδοξεί να υπερβεί τις υψηλές προσδοκίες των επισκεπτών του μουσείου.
Μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται να προσελκύσουν οι εικόνες από τα νησιά του Ιονίου δίπλα σε αυτές της Κρήτης: έργα δουλεμένα με πρότυπο τον τρόπο και τους τύπους, που μεταλαμπάδευσαν οι Κρήτες και διαμόρφωσαν αγιογράφοι των Επτανήσων στον τόπο τους. Αποτελούν ασφαλή τεκμήρια των ισχυρών δεσμών μας με τα νησιά όπου πολλοί Κρήτες ζωγράφοι βρήκαν φιλόξενο καταφύγιο μετά τον Κρητικό Πόλεμο, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί του μουσείου.
Την έκθεση εμπλουτίζει ακόμα ένα έργο ιδιαίτερης σημασίας, που παραχώρησε ειδικά για την έκθεση η Έλια Πορταλάκη, κόρη του δωρητή, από την προσωπική της συλλογή. Πρόκειται για ενυπόγραφο έργο του Ζαχαρία Καστροφύλακα, τρίπτυχο μικρών διαστάσεων, που αναδεικνύει τη δεξιοτεχνία του γνωστού Κρητικού αγιογράφου του 18ου αιώνα στη μικρογραφική τέχνη.
Προς εν δυνάμει συλλέκτες και εμπόρους
Η έκθεση, πέρα από τα εκπαιδευτικά μαθήματα που θα προσφέρει σε μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου, φέρνει κάθε είδους και ηλικίας θεατή σε επαφή με την τέχνη της φορητής θρησκευτικής εικόνας, όπως εμφανίζεται μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης σε νέα κέντρα εκτός της Οθωμανικής επικράτειας.
Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δει από κοντά, να εκπαιδευτεί και να γνωρίσει κάθε όψη της βυζαντινής και μεταβυζαντινής τέχνης, καθώς επίσης τις τεχνικές κατασκευής μιας εικόνας. Γεγονός που είναι πολύ σημαντικό όταν κάποιος αποφασίζει να εισχωρήσει στο κομμάτι είτε των συλλογών είτε των αγοραπωλησιών, παρακολουθώντας παράλληλα τη χρηματιστηριακή αξία των αντικειμένων αυτών.
Η έκθεση μυεί τον εν δυνάμει συλλέκτη ή και έμπορο αρχαιοτήτων στην επιρροή που άσκησε η τέχνη του Βυζαντίου στα έργα Ελλήνων καλλιτεχνών της νεώτερης γενιάς, όπως διαφαίνεται μέσα από τα έργα των Γιάννη Τσαρούχη, Χρήστου Καπράλου, Κωνσταντίνου Παρθένη και Θεόδωρου Στάμου, τα έργα των οποίων θα φιλοξενούνται όλο το σχολικό έτος στην περιοδική έκθεση του μουσείου, πάλι από τη Συλλογή Ζαχαρία Πορταλάκη.
Το ιδιωτικό μουσείο που δεν έγινε
Ο κ. Ζαχαρίας Πορταλάκης είναι χρηματιστής από το 1981. Άρχισε να συλλέγει έργα λίγα χρόνια αργότερα, από το 1987, εμβαθύνοντας όλο και περισσότερο στην τέχνη αλλά και στις υπεραξίες των έργων. Μάλιστα, από το 1994 έως το 2004 υπήρξε μέλος του Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης και του Μουσείου της Πόλης της Αθήνας. Διαθέτει πάνω από 3.000 έργα τέχνης ξένων και Ελλήνων καλλιτεχνών, τα οποία έχει παρουσιάσει δημοσίως, σε θεματικές εκθέσεις στον ιδιωτικό του εκθεσιακό χώρο στον 8ο όροφο της οδού Πεσματζόγλου 8, όπου και στεγάζεται η χρηματιστηριακή εταιρεία του. Μέχρι σήμερα οι εκθέσεις του περιλαμβάνουν ονόματα όπως Robert Barry, Lucio Fontana, Richard Prince, David Reed, Andy Warhol, Christopher Wool, Γιάννης Κουνέλης, Λουκάς Σαμαράς, Θεόδωρος Στάμος, Χρήστος Καπράλος, Αλέξης Ακριθάκης, Νίκος Μπάικας, Γιάννης Τσαρούχης, Διαμαντής Διαμαντόπουλος, Κωνσταντίνος Παρθένης, Γεώργιος Μπουζιάνης, Γεώργιος Ζογγολόπουλος, Χρύσα (Βαρδέα), Takis κ.ά. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, λόγω της οικονομικής κρίσης, έπαψε να λειτουργεί ο εκθεσιακός χώρος της εταιρείας του.
Η κρίση, όμως, του χάλασε τα σχέδια και για έναν άλλο, μεγαλύτερο στόχο που είχε θέσει και αφορούσε τη γενέτειρα πατρίδα του, την Κρήτη. Ο κ. Πορταλάκης, εδώ και μία δεκαετία, είχε σκοπό να ιδρύσει ένα δικό του μουσείο στην Κρήτη. Εκεί ονειρευόταν να στεγάσει ένα πολύ μεγάλο μέρος της συλλογής του. «Δεν μπόρεσα να υλοποιήσω το σχέδιό μου, αλλά είμαι βαθύτατα ικανοποιημένος που κάνω αυτήν τη δωρεά φέτος στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης στο Ηράκλειο και πολλά από τα έργα και τις εικόνες που διαθέτω θα βρουν θέση στο μουσείο. Θέλησα και θέλω να στηρίζω τον τόπο μου, την Κρήτη», είπε σε συνομιλία του με την «Κιβωτό της Ορθοδοξίας».
Ο κ. Πορταλάκης μένει πιστός στα «πιστεύω» του, επιμένοντας πως πρώτα πρέπει να κοιτάζει κάποιος την τέχνη από πλευράς γούστου, και όχι κέρδους, θεωρώντας πως όσοι μιλούν για υπερβολές στις τιμές των έργων δεν κατανοούν πως δεν πρόκειται για κερδοσκοπική υπερβολή, αλλά για αγάπη προς την τέχνη.
