Στο Γιώργη Μυλωνά
«Προσέξτε τα μικρά παιδιά τι αθωότητα έχουν στη σκέψη. Με τις προσευχές των μικρών παιδιών μπορούμε να κάνουμε θαύματα, γιατί ο Κύριος ακούει τις αθώες τους προσευχές», έχει πει ο γέροντας Παΐσιος, που με απλό τρόπο μετέφερε αυτό που ο Χριστός έλεγε στους μαθητές του: να απευθύνονται στον Θεό όπως στον πατέρα τους… και Εκείνος θα τους δεχτεί σαν μικρά παιδιά.
Το νέο βιβλίο των εκδόσεων Πορφύρα, «Τα επτά κλειδιά του Πάτερ ημών» της Κατερίνας Μουρίκη, με σύγχρονο παιδαγωγικό λόγο και με την έμπειρη ματιά του ζεύγους Καριώτογλου –του π. Αλέξανδρου και της Αγγελικής Τζουβάλη Καριώτογλου, που το επιμελήθηκαν θεολογικά–, φιλοδοξεί να «ξεκλειδώσει» την προσευχή και να την κάνει κατανοητή στα παιδιά. Εικονογράφος του βιβλίου ο Γιάννης Αντωνόπουλος, ο σκιτσογράφος που προκάλεσε παγκόσμια συγκίνηση, φέρνοντας κοντά τον μακαριστό παπά-Στρατή, τον προστάτη των προσφύγων της Μυτιλήνης, και τον Αϊλάν, το μικρό παιδάκι από τη μαρτυρική Συρία.
«Ξεκίνησα να σχεδιάζω από όταν μπόρεσα να κρατήσω πρώτη φορά μολύβι στο χέρι μου, σίγουρα πριν αρχίσω να θυμάμαι τον εαυτό μου», λέει στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας» ο ταλαντούχος δημιουργός, που είναι ανιψιός του Μητροπολίτη Αργολίδος Νεκταρίου, παιδί του αδερφού του, Δημήτρη Αντωνόπουλου. «Σίγουρα έπαιξε ρόλο η εργασία του πατέρα μου, Δημήτρη, ως αγιογράφου και εικαστικού, καθώς μεγάλωσα μέσα σε χρώματα, πινέλα κ.λπ. Ως παιδί παρακολουθούσα συνεπαρμένος ώρες ατελείωτες την εργασία του σε φορητές εικόνες, μουσαμάδες και τοίχους εκκλησιών και αυτό υπήρξε μια πρώτη “σχολή” για εμένα. Δυστυχώς, “έφυγε” νωρίς και δεν πρόλαβα να δουλέψω μαζί του», λέει με παράπονο ο γελοιογράφος και συμπληρώνει για τη σχέση του με την Εκκλησία, δείχνοντάς μας με νόημα το παράδειγμα του παπά-Στρατή: «Τρέφω βαθύτατο σεβασμό για ανθρώπους που είχα την τύχη να γνωρίσω και οι οποίοι βίωναν την πίστη τους με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο, ως φιλαλληλία, ως ανιδιοτελή προσφορά στον πλησίον, ως πράξη πρωτίστως και δευτερευόντως ως θεωρία. Τέτοιοι άνθρωποι της ταπεινής αλληλεγγύης αποτελούν φωτεινούς οδοδείκτες σε έναν κόσμο χαοτικό, και μας επηρεάζουν όλους, ασχέτως τελικά του αν πιστεύουμε ή σε ποιον θεό πιστεύουμε».
Πώς προσεγγίσατε εικονογραφικά το θέμα της προσευχής, απευθυνόμενος στα παιδιά;
Η αλήθεια είναι ότι όταν η κυρία Μαρία Κοκκίνου των εκδόσεων Πορφύρα με προσέγγισε για να αναλάβω το συγκεκριμένο εγχείρημα, δίστασα. Δεν είχα ξανασχοληθεί με τη μεταφορά ενός θεολογικού κειμένου σε κόμικς. Όταν διάβασα το προσεγμένο κείμενο της κυρίας Κατερίνας Μουρίκη, το αντιμετώπισα ως πρόκληση για κάτι διαφορετικό, στην οποία αποφάσισα να ανταπεξέλθω. Για να αποδώσω αφηγηματικά τους διαλόγους του βιβλίου, προσπάθησα να συνδυάσω την απλή, «καθαρή» γραμμή του σκίτσου με δείγματα βυζαντινής τέχνης (από ψηφιδωτές απεικονίσεις, υστεροβυζαντινές τοιχογραφίες και φορητές εικόνες του π. Σταμάτη Σκλήρη).
Η πρότασή σας αφορά μόνο παιδιά ή απευθύνεται και σε άλλες ηλικίες;
Προσωπικά, εξακολουθώ να εμπλουτίζω τη βιβλιοθήκη μου με παιδικά εικονογραφημένα βιβλία και κόμικς, συνεπώς δεν θα είμαι αντικειμενικός κριτής. Θεωρώ πως, είτε διαβαστεί από μικρά είτε από… μεγαλύτερα παιδιά, θα τους θυμίσει κάτι από τα χρόνια της αθωότητας και τις συζητήσεις με τις αγαπημένες μας γιαγιάδες.
Σε αυτή την εποχή, της κρίσης, πόσο εύκολο είναι να δείξεις την ελπίδα στο σκίτσο; Πιστεύετε ότι το βιβλίο του «Πάτερ ημών» το υπηρετεί αυτό;
Το σκίτσο είναι ένα εκφραστικό μέσο που υπηρετεί την αμεσότητα του μηνύματος προς τον αποδέκτη. Η δύναμη του σκίτσου, αλλά και κάθε έργου τέχνης γενικότερα, είναι αναντίρρητη, όσο αποδυναμωμένη και αν φαίνεται σε αυτόν τον ορυμαγδό εικόνων και πληροφοριών που μας κατακλύζει καθημερινά. Από αυτή την άποψη, η ελπίδα, η παραμυθία που μπορεί να λάβει κάποιος από μια μορφή τέχνης συναρτάται με τα προσωπικά του βιώματα και παραστάσεις. Το βιβλίο της κυρίας Μουρίκη, που επιμελήθηκα εικονογραφικά, πιστεύω ότι μεταδίδει τέτοια ελπιδοφόρα μηνύματα.
Ο αποχαιρετισμός σας στον παπά-Στρατή προκάλεσε αίσθηση. Τι θέλατε να πείτε μέσα από αυτόν;
Έμαθα για τον παπα-Στρατή και το έργο του μέσα από ένα ντοκιμαντέρ της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, έναν μήνα πριν πεθάνει. Με συγκίνησε η απλότητα και η καλοσύνη του, αλλά και το γεγονός ότι, παρ’ όλη την κατάσταση της υγείας του, με τα σωληνάκια που χορηγούσαν οξυγόνο στα πνευμόνια του, έτρεχε άοκνα στο λιοπύρι με τους συνεργάτες του να προσφέρει ανακούφιση στους εκατοντάδες ξεριζωμένους που κατέφθαναν κάθε μέρα στη Μυτιλήνη. Η απώλειά του έγινε γνωστή την ίδια μέρα που κυκλοφόρησε η φωτογραφία του μικρού Αϊλάν, ενός από τα χιλιάδες θύματα του ακήρυχτου πολέμου που μαίνεται στα νερά της Μεσογείου. Η πρώτη μου αυθόρμητη σκέψη ήταν να τιμήσω τη μνήμη και των δύο απεικονίζοντάς τους μαζί.
Ο παπα-Στρατής στάθηκε αρωγός στον καταδιωγμένο συνάνθρωπο ανεξάρτητα από καταγωγή και θρήσκευμα, κάνοντας πράξη το «επείνασα γαρ, και εδώκατέ μοι φαγείν, εδίψησα, και εποτίσατέ με, ξένος ήμην, και συνηγάγετέ με». Γι’ αυτό και τον απεικόνισα να ποδοπατάει έναν φράχτη με σύμβολα κάθε είδους. Σύμβολα που από μόνα τους, αποστεωμένα, δεν λένε τίποτα και έχουν επινοηθεί για να υψώνουν φραγμούς μεταξύ των καταπιεζόμενων της γης.
Ποιός είναι
Ο Γιάννης Αντωνόπουλος φοίτησε στη σχολή Ορνεράκη, ενώ, παράλληλα, έκανε προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Σήμερα ασχολείται με την πολιτική γελοιογραφία, την παιδική εικονογράφηση και τα κόμικς, ενώ συνεργάζεται με διάφορους εκδοτικούς οίκους.
