Στις 22 Οκτωβρίου του 1991 εξελέγη Οικουμενικός Πατριάρχης ο κ. Βαρθολομαίος. Ο άνθρωπος που έφερε την Ορθοδοξία και πάλι στο επίκεντρο των εξελίξεων μέσα από νέες ιδέες, νέα στρατηγική αλλά και πολλές συγκρούσεις με Εκκλησίες της Ρωσίας, της Ελλάδας, της Αντιόχειας και πολλές άλλες. Το αν είχε δίκιο ή όχι θα το κρίνει η ιστορία. Το δεδομένο είναι ότι ο κ. Βαρθολομαίος άλλαξε τα δεδομένα και υπερασπίστηκε με πάθος της αξίες της Ορθοδοξίας κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες.
Η τελευταία κρίση με τη Μόσχα δείχνει πως κρατάει ψηλά τη σημαία της αξιοπρέπειας και δεν υποχωρεί έναντι του όγκου και της οικονομικής δύναμης της Ρωσίας, η οποία επιδιώκει έμμεσα να εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία της Τρίτης Ρώμης. Πέρα από αυτά ο κ. Βαρθολομαίος έδωσε και κέρδισε τη μάχη να αναδείξει την προστασία του περιβάλλοντος ως μέγα θέμα, αλλά και να έρθει πιο κοντά με το Βατικανό, εγκαινιάζοντας μια νέα σχέση με τον Πάπα.
Ποιος είναι ο ηγέτης της Ορθοδοξίας
Γεννήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 1940 στο χωριό Αγιοι Θεόδωροι Ιμβρου και έλαβε τουρκική υπηκοότητα, αφού το νησί ήταν υπό τουρκική κατοχή. Το κατά κόσμον όνομά του είναι Δημήτριος Αρχοντώνης και οι γονείς του ονομάζονταν Χρήστος και Μερόπη, καλοί και ευσεβείς άνθρωποι, οι οποίοι όλη τους τη ζωή την έζησαν στην Ιμβρο. Φοίτησε στα σχολεία της Ιμβρου και στο Ζωγράφειο Λύκειο της Κωνσταντινούπολης και κατόπιν εγγράφηκε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, από την οποία αποφοίτησε αριστούχος το 1961. Τον Αύγουστο του ίδιου έτους χειροτονήθηκε διάκονος στον μητροπολιτικό ναό της Ιμβρου από τον πνευματικό του πατέρα, τότε Μητροπολίτη Ιμβρου και μετέπειτα Γέροντα Χαλκηδόνος Μελίτωνα (τον Χατζή), ο οποίος του έδωσε το όνομα Βαρθολομαίος.
Από το 1961 μέχρι το 1963, εκπλήρωσε τις στρατιωτικές υποχρεώσεις του, υπηρετώντας ως έφεδρος αξιωματικός στον τουρκικό στρατό -κάτι για το οποίο κατηγορήθηκε με πολύ αισχρό τρόπο από πολλά κέντρα παραπληροφόρησης. Δεν ήξεραν προφανώς οι κατήγοροί του ότι η εκπλήρωση της στρατιωτικής θητείας ήταν ένας υποχρεωτικός μονόδρομος για τον νέο Δημήτριο Αρχοντώνη, αφού ήταν γεννημένος επί τουρκικού εδάφους, δηλαδή ήταν Τούρκος πολίτης, γι’ αυτό και έπρεπε να το υποστεί όλο αυτό. Το αν επιλέχθηκε από τις τουρκικές αρχές για να υπηρετήσει ως αξιωματικός, οφείλεται στις πολλές γλώσσες που γνώριζε και γνωρίζει -σπάνιο φαινόμενο για τους λοιπούς Τούρκους πολίτες.
Από το 1963 έως το 1968 παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές με υποτροφία του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών Ρώμης, στο Οικουμενικό Ινστιτούτο Bossey της Ελβετίας και στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Ελαβε το διδακτορικό του στο κανονικό δίκαιο από το Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο Ρώμης, υποβάλλοντας διατριβή με θέμα «Περί την κωδικοποίησιν των ιερών κανόνων και των κανονικών Διατάξεων εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία». Οταν επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη το 1968, διορίστηκε ως βοηθός κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, κοντά στον Σχολάρχη της Χάλκης διανοούμενο Μητροπολίτη αείμνηστο Γέροντα Σταυρουπόλεως Μάξιμο.
Τον Οκτώβριο του 1969 ο Βαρθολομαίος χειροτονήθηκε Πρεσβύτερος από τον πνευματικό του πατέρα, τον Γέροντα Χαλκηδόνος Μελίτωνα, που τότε εφέρετο ως αδιαμφισβήτητος επόμενος Πατριάρχης. Εξι μήνες αργότερα, ο τότε Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας χειροθέτησε τον Βαρθολομαίο Αρχιμανδρίτη στο πατριαρχικό παρεκκλήσι του Αγίου Ανδρέα. Οταν εκοιμήθη ο Αθηναγόρας, όλοι περίμεναν ότι θα εκλεγόταν τότε ο Χαλκηδόνος Μελίτων ως ο 269ος Πατριάρχης. Ομως ο Τούρκος Νομάρχης είχε διαγράψει το όνομά του, όπως και όλων των φερομένων ως διαδόχων του Αθηναγόρα, από τη λίστα των υποψηφίων. Ετσι εξελέγη ως Οικουμενικός Πατριάρχης ο από Ιμβρου και Τενέδου Δημήτριος (Παπαδόπουλος). Ηταν η εποχή που στο Πατριαρχείο άρχισε να πνέει ένας άλλος αέρας. Τότε συνεστήθη για πρώτη φορά το ιδιαίτερο πατριαρχικό γραφείο και καθήκοντα διευθυντή ανατέθηκαν στον φέρελπι Αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίο.
Ενα χρόνο αργότερα ο Βαρθολομαίος εξελέγη Μητροπολίτης Φιλαδελφείας και την ημέρα των Χριστουγέννων -25 Δεκεμβρίου 1973- έγινε η χειροτονία του. Παρέμεινε ως Μητροπολίτης Διευθυντής του πατριαρχικού γραφείου. Μετά την εκδημία του πνευματικού του πατέρα, Μητροπολίτη Γέροντα Χαλκηδόνος Μελίτωνος (Χατζή), εξελέγη παμψηφεί διάδοχός του, Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος, τον Ιανουάριο του 1990. Λίγους μήνες μετά, στις 22 Οκτωβρίου 1991, εξελέγη από την Πατριαρχική Σύνοδο ο 270ός Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης.
Συμμετοχές – διακρίσεις
Από τον Μάρτιο του 1974 διετέλεσε μέλος της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου, αλλά και πολλών Συνοδικών Επιτροπών. Από το 1975 συμμετείχε στις εργασίες του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών. Αντιπροσώπευσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε πολλά διορθόδοξα και διαχριστιανικά συνέδρια, σε επίσημες αποστολές προς την Τουρκική Κυβέρνηση, προς Εκκλησίες Ορθόδοξες και μη, προς επαρχίες του Πατριαρχείου και προς το Αγιο Ορος.
Το 1990 ήταν Πρόεδρος της Διορθοδόξου Προπαρασκευαστικής Επιτροπής της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, στη Γενεύη, η οποία ασχολήθηκε με το θέμα της Ορθόδοξης Διασποράς. Είναι ιδρυτικό μέλος της «Εταιρίας του Δικαίου των Ανατολικών Εκκλησιών», της οποίας διετέλεσε και αντιπρόεδρος για αρκετά χρόνια. Είναι επί δεκαπέντε χρόνια μέλος και επί οκτώ χρόνια αντιπρόεδρος της Επιτροπής «Πίστη και Τάξη» του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών.
Είναι Εταίρος της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης και επίτιμο μέλος του Ιδρύματος Pro Oriente της Βιέννης. Μιλά επτά γλώσσες -ελληνικά, αγγλικά, τουρκικά, ιταλικά, λατινικά, γαλλικά και γερμανικά. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος πολλές φορές μίλησε για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ομογένεια των Ρωμιών της Πόλης γενικά και ειδικά το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Την επίλυση των προβλημάτων αυτών επιζητεί με κατά καιρούς δηλώσεις του στον Τύπο, συναντήσεις με την τουρκική πολιτειακή ηγεσία, αλλά και μέσω της διπλωματικής οδού. Σημαντικότερο αυτών θεωρείται το θέμα της άδειας επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, η οποία παραμένει κλειστή με απόφαση των Τουρκικών Αρχών από το 1971. Θεωρώντας ότι η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας διευκολύνει την ανοχή προς τις μειονότητες, και ως εκ τούτου και την επίλυση των προβλημάτων της ομογένειας, είναι ένθερμος υποστηρικτής της υποψηφιότητας ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και της (μετά τους σεισμούς του 1999) ελληνοτουρκικής προσέγγισης.
Τέλος, επιδιώκει, σε συνεργασία με τοπικούς παράγοντες της Τουρκίας, να επισκέπτεται συχνά διάφορες περιοχές της χώρας, πατρογονικές εστίες ελληνισμού (Καππαδοκία, Μύρα της Λυκίας, Πέργαμος κ.ά.), όπου και τελεί τη Θεία Λειτουργία στα ερείπια ναών, σε ένδειξη συναδέλφωσης, κατευνασμού και αλληλοκατανόησης. Από την εκλογή του, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θέλησε να συσφίξει τις σχέσεις των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Για τον λόγο αυτό κάλεσε όλους τους Προκαθημένους στο Φανάρι, από όπου έστειλαν μήνυμα ενότητας στον κόσμο.
Οι Συνάξεις αυτές επαναλήφθηκαν το 1995 στην Πάτμο, τον Ιανουάριο του 2000 στα Ιεροσόλυμα και τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους στην Κωνσταντινούπολη και στη Νίκαια της Βιθυνίας. Παρά ταύτα, δεν κατάφερε να εξομαλύνει τις ψυχρές σχέσεις με τον Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσιών Αλέξιο τον Β›. Αυτές προέκυψαν καταρχήν από ζητήματα Ορθόδοξης διασποράς, αλλά κατόπιν και από το θέμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Εσθονίας, την οποία το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναγνώρισε ως αυτόνομη το 1996, ενεργοποιώντας Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο του 1923, ενώ το Πατριαρχείο Μόσχας εξακολουθεί να τη θεωρεί επαρχία του, συνεχίζοντας το τετελεσμένο που προέκυψε με την ενσωμάτωση της Εσθονίας στη Σοβιετική Ενωση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Παρόμοιο πρόβλημα προέκυψε και με την Εκκλησία της Ουκρανίας, της οποίας την ανεξαρτητοποίηση ζητούν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο οι Ουκρανοί, ενώ αντιδρά το Πατριαρχείο Μόσχας. Μάλιστα το Πατριαρχείο Μόσχας ξεπερνώντας τα όρια και θέλοντας να εκφοβίσει και να εκβιάσει τα πράγματα, αποφάσισε τη διακοπή Κοινωνίας με το Φανάρι. Πολλοί ισχυρίζονται ότι το απόστημα που δημιουργήθηκε δύσκολα θα κλείσει. Και ότι η διαφωνία αυτή θα δημιουργήσει το νέο σχίσμα. Ομως ο Βαρθολομαίος δεν ξέρει να χάνει.
Γι’ αυτό και δεν δείχνει να τον πανικοβάλουν οι απειλές. Ισως γιατί γνωρίζει περισσότερο από τον καθένα ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ο ισχυρός -δυνατός κρίκος που συνδέει όλους τους Ορθοδόξους! Και αυτός ο κρίκος δεν γίνεται να σπάσει με τίποτα, όσοι και αν τον επιβουλεύονται.
Διάλογοι
Ο Βαρθολομαίος ως Οικουμενικός Πατριάρχης συνεχίζει την παράδοση των προκατόχων του, επιδιώκοντας τη συνέχιση του διαλόγου με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και τα άλλα δόγματα, παρακάμπτοντας τα εμπόδια που κατά καιρούς προκύπτουν.
Στα πλαίσια αυτά, προσκάλεσε τον Πάπα Βενέδικτο ΙΣΤ› στο Φανάρι, ο οποίος ανταποκρίθηκε και πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη τον Νοέμβριο του 2006, όταν παρέστη στη Θρονική Εορτή του Πατριαρχείου και συνυπέγραψε Κοινή Διακήρυξη. Επίσης, έχει ξεκινήσει Διαθρησκειακό Διάλογο (με κύρια θέματα την ειρήνη και το περιβάλλον) με τις άλλες μονοθεϊστικές θρησκείες, το Ισλάμ και τον Ιουδαϊσμό.
Εχοντας επίγνωση του ότι η καταστροφή του περιβάλλοντος αποτελεί το κατεξοχήν σύγχρονο πρόβλημα, που απειλεί τη Δημιουργία του Θεού, ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος ανέδειξε την προστασία του περιβάλλοντος αρκετά υψηλά στην «ατζέντα» της Πατριαρχείας του. Σε σημείο μάλιστα ώστε να έχει χαρακτηριστεί ως ο «πράσινος Πατριάρχης».
Ετσι, καθιέρωσε την πρώτη Σεπτεμβρίου (αρχή του εκκλησιαστικού έτους) ως Ημέρα Προστασίας του Περιβάλλοντος. Επίσης, διοργανώνει τακτικά συμπόσια με αυτό το θέμα σε όλο τον κόσμο.
