Ο Αγιος Νικόδημος (κατά κόσμον Νικόλαος) γεννήθηκε το 1749 στη Χώρα της Νάξου, από ευσεβείς γονείς τον Αντώνιο και την Αναστασία, οι οποίοι τον δίδαξαν τη χριστιανική πίστη και ιδιαιτέρως η μητέρα του.
Από μικρή ηλικία γράφτηκε στη σχολή Αγίου Γεωργίου της Νάξου, έχοντας δάσκαλο τον Αρχιμανδρίτη Χρύσανθο. Στη συνέχεια πήγε στην Ευαγγελική σχολή της Σμύρνης όπου έμεινε για 5 χρόνια, με δάσκαλο τον Ιερόθεο Βουλισμά (διευθυντής της σχολής). Οσο καιρό έμεινε στη Σμύρνη ο Αγιος Νικόδημος, σπούδασε εκτός της θεολογίας, φιλοσοφία, ιατρική, αστρονομία και πολλές άλλες επιστήμες. Μιλούσε άριστα γαλλικά, ιταλικά και λατινικά. Το 1770 αφού αποφοίτησε από τη σχολή της Σμύνης, επέστρεψε στη Νάξο, όπου εργάστηκε ως γραμματέας της Μητρόπολης Παροναξίας, επί του μητροπολίτη Ανθιμου του Γ. Η μητέρα του έγινε μοναχή στην Ιερά μονή Χρυσοστόμου (Νάξο), μα και ο Αγιος γοητευμένος από τη μοναστική ζωή ακολούθησε το ίδιο μονοπάτι. Ετσι το 1775 πήγε στο Αγιο Ορος στη μονή Διονυσίου, όπου εκάρη μοναχός και έλαβε το όνομα Νικόδημος. Γρήγορα ο Αγιος διακρίθηκε για την ασκητικότητα και την πνευματικότητά του. Ιδιαίτερα γνωστός έγινε και λόγω των θεολογικών συγγραμάτων του όπως: «Συναξαριστής», «Ερμηνεία των επιστολών του Παύλου» κ.α.
Σε ηλικία μόλις 60 χρονών, την Τετάρτη 14 Ιουλίου του 1809, ο Αγιος Νικόδημος εκοιμήθη, στο κελί των Σκουρταιών, στις Καρυές του Αγίου Ορους. Μέχρι και σήμερα ο Αγιος Νικόδημος αποτελεί πρότυπο μοναχού, θεολόγου και διδασκάλου για την Εκκλησία. Κατά τον V. Grumel, «υπήρξε κανονολόγος, λειτουργιολόγος, αγιογράφος –δηλαδή ερμηνευτής των Γραφών– ασκητικός συγγραφεύς, εκδότης βιβλίων, εις των πλέον γονίμων συγγραφέων και αναμφιβόλως ο πλέον φιλόπονος Μοναχός, παρά του οποίου δοξάζεται η ελληνική Εκκλησία».
Η Εκκλησία τον ανακήρυξε Αγιο το 1955 και η μνήμη του τιμάται κάθε χρόνο στις 14 Ιουλίου. Επίσης, η μνήμη του τιμάται την πρώτη και την τρίτη Κυριακή του Σεπτεμβρίου στη Νάξο, όπου τιμάται η Σύναξις των πέντε Αγίων της Παροναξίας.
