Toυ π. Σωφρόνιου Γκουτζίνη
Πρωτοσύγκελλου Ι.Μ. Ξάνθης και Περιθεωρίου
Aρχιμανδρίτη Οικουμενικού Θρόνου
Σήμερα η ακριτική Ξάνθη γιορτάζει εκατό χρόνια ελεύθερου εθνικού βίου. Η Ιερά Μητρόπολη Ξάνθης και Περιθεωρίου, σε συνεργασία με τον Δήμο Ξάνθης, εξέδωσε επετειακό τόμο, ο οποίος αποτελεί προϊόν συλλογικής προσπάθειας ερευνητών, ειδικών επιστημόνων, κληρικών και λαϊκών. Το έργο έρχεται να δώσει υλική υπόσταση σε μία στιγμή – ορόσημο για τον τόπο μας, στην απελευθέρωσή του από τον μακραίωνο ζυγό ποικίλων τυράννων αλλοδόξων, αλλά δυστυχώς και ομοδόξων. Ετσι συντελεί στην ανάπλαση και ανάσταση της ιστορικής μνήμης, η οποία έχοντας πλέον το σχήμα και τη μορφή του Τόμου, γίνεται ένα παροντικό γεγονός, ένα γεγονός ΔΙΚΟ ΜΑΣ.
Η ανάσταση του παρελθόντος και η οικειοποίησή του από τον αναγνώστη του έργου, συνιστούν γεγονός κατ’ εξοχήν εκκλησιαστικό. Γιατί αυτή είναι η αποστολή της Εκκλησίας: να δίνει ζωή και περίσσευμα ζωής και αλήθειας, εκεί όπου συνήθως βασιλεύει η λήθη και η άγνοια. Η μέριμνα λοιπόν της Εκκλησίας για τη διάσωση της ιστορικής μνήμης και την ανάδειξη στιγμών ηρωισμού, δόξας και ανδραγαθημάτων, δεν συνιστά σε καμία περίπτωση προγονοπληξία, αλλά αποτελεί έκφραση ποιμαντικής ευθύνης για το παρόν και το μέλλον του λαού και του τόπου.
Η παρουσίαση των γεγονότων της απελευθερώσεως της Ξάνθης αποτελεί μία στέρεα βάση για να πατήσουμε, προκειμένου να μείνουμε ασάλευτοι μέσα στον σάλο των καιρών και στις προκλήσεις του μέλλοντος.
Μέσα από την εξιστόρηση στιγμών ηρωικών ο αναγνώστης θα διαπιστώσει πως επιβεβαιώνεται για πολλοστή φορά η διαπίστωση του κυρ-Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη: «ΣΑΝ ΝΑ ’ΧΑΝ ΠΟΤΕ ΤΕΛΕΙΩΜΟ ΤΑ ΠΑΘΙΑ ΚΙ ΟΙ ΚΑΗΜΟΙ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ». Πράγματι, τα πάθη και οι καημοί της σταυρικής πορεία των Ξανθείων, αποκαλύπτουν το γεγονός της απελευθέρωσης ως σταυροαναστάσιμη αλήθεια.
Το σταυροαναστάσιμο ήθος που αποτέλεσε την προίκα της Ρωμιοσύνης στη διαχρονία της, μας επιτρέπει να δώσουμε ένα νέο περιεχόμενο στην έννοια του ηρωισμού: συνήθως οι εξιστορήσεις μαχών και εκστρατειών αναδεικνύουν ως ήρωες άνδρες οι οποίοι διαδραμάτισαν αποφασιστικό ρόλο στην επιτυχή έκβαση πολεμικών συγκρούσεων. Κοντά όμως σε όλους αυτούς είναι σίγουρα ήρωες και εκείνοι οι άνθρωποι του λαού, άνδρες, γυναίκες, αγόρια και κορίτσια, και μικρά παιδιά, οι οποίοι υπέφεραν από την ανείπωτη βαρβαρότητα του Βούλγαρου κατακτητή. Σε αυτούς τους απλούς ανώνυμους και επώνυμους ήρωες που υπέφεραν τα πάνδεινα, αξίζει ενός λεπτού σιγή, λίγο λιβάνι και μία προσευχή. Ας λογιστούν οι σελίδες του επετειακού Τόμου ως ευλαβικό μνημόσυνο σε αυτό τον ηρωισμό της καθημερινότητας.
Ισως το μεγαλύτερο μάθημα από την επέτειο του 1919 να είναι το γεγονός ότι Η ΑΔΙΚΙΑ ΔΕΝ ΕΥΛΟΓΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΚΟ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΙΚΗΤΟ. Είναι σίγουρα ένα μάθημα ελπίδας και παρηγοριάς. Δεν είναι όμως το μοναδικό που μας διδάσκει η επέτειος.
Σίγουρα μπορούμε να διδαχθούμε πολλά αν προχωρήσουμε από την απεικόνιση της ιστορικής στιγμής στον δυναμισμό της προοπτικής της. Μπορούμε να ορίσουμε τη διαδρομή ως μία εκατόχρονη πορεία από το παρελθόν του 1919 στο παρόν του 2019, επιμένοντας σε πτυχές της κοινωνικής ζωής που αξίζει να προσεχθούν: οι τέχνες, λογοτεχνία, ποίηση, ζωγραφική και μουσική είναι ένα καλλιτεχνικό πεδίο για το οποίο η Ξάνθη δικαίως μπορεί να καυχιέται, όχι μόνο για αναστήματα του παρελθόντος, αλλά και σημερινούς καλλιτέχνες. Δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε ανάμεσα στους μεγάλους Ξανθιώτες και τους Μάνο Χατζηδάκη, ο οποίος γεννήθηκε στην Ξάνθη «την άλλη, τη διατηρητέα», όπως έλεγε, την Μέλπω Μερλιέ και τον Στέφανο Ιωαννίδη.
Στο διάβα των εκατό χρόνων ελευθερίας που σήμερα εορτάζουμε, η Ξάνθη διακρίθηκε και σε ένα άλλο πεδίο: σε αυτό της εκκλησιαστικής φιλανθρωπίας και ποιμαντικής. Οι ποιμενάρχες που εποίμαναν κατά τη διαρρεύσασα εκατονταετία την Ξάνθη, είχαν αναλόγως των οικονομικών συνθηκών κάθε εποχής, σημαντικότατο φιλανθρωπικό έργο, ίσαμε σήμερα. Πολλές φορές το έργο αυτό έγινε αθόρυβα και άλλες φορές έπρεπε να διαφημισθεί για να «δώσει λόγο» σε όλους όσους αμφισβητούν την προσφορά της Εκκλησίας στην κοινωνία και τον λαό μας.
Η αγάπη προς την ομορφιά, που εκδηλώνεται με τις καλές τέχνες, και η αγάπη προς τον πλησίον, που εκφράζεται με την εκκλησιαστική μας ζωή, είναι πολύτιμη παρακαταθήκη αυτών των 100 χρόνων ελεύθερης ζωής.
Η πρόκληση για εμάς είναι να μην τη σπαταλήσουμε, αλλά να χτίσουμε πάνω της. Ο επετειακός τόμος της Εκατονταετηρίδας των Ελευθερίων της Ξάνθης, έρχεται να μας κάνει συμμέτοχους όχι μόνο στην τιμή της καυχήσεως για τα ανδραγαθήματα των προγόνων μας, αλλά κυρίως στην ευθύνη να πάμε ακόμη πιο μπροστά αυτό τον όμορφο τόπο που ο Θεός μας εμπιστεύθηκε. Νομίζουμε ότι αν αυτό κατορθωθεί, η έκδοση θα έχει επιτύχει τον σκοπό της.
