Ο Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμων στην “Κιβωτό της Ορθοδοξίας”
«Για τον χριστιανό, η ειρήνη είναι βίωμα που πηγάζει από την παρουσία του Θεού μέσα στην καρδία του. Ειρήνη είναι η παρουσία του Χριστού. Ο Χριστός είναι η ειρήνη. Και όπου βρεί κατάλληλο τόπο, που είναι ο χώρος της καρδιάς του ταπεινού ανθρώπου, σκηνώνει εκεί και η ειρήνη εξακτινώνεται στο περιβάλλον του, το κοντινό και το απώτερο. Ο προφητάναξ Δαυίδ μας παραγγέλλει: ¨Μετά των μισούντων την ειρήνην, ήμην ειρηνικός¨», ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμων, ο οποίος μίλησε στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας».
Ο κ. Παντελεήμων αναφέρθηκε στις σχέσεις Εκκλησίας και Πολιτείας και στα όρια που πρέπει να τηρούνται ως προς τη χρονικότητα και τις περιστάσεις παρέμβασης της Εκκλησίας στα του κόσμου, στην ευρύτερη ενοριακή ζωή και στους κινδύνους που υφίσταναται και έως ένα σημείο ατονούν το πολύπλευρο έργο της, ενώ δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στις προσδοκίες του για τη νέα χρονιά του 2025, ευχόμενος να είναι μια νέα απαρχή μετανοίας για όλους, ειδικότερα δε για την Πατρίδα μας και τον κόσμο, να επικρατήσει η ειρήνη του Χριστού και η ευημερία μεταξύ των ανθρώπων.
- Κ.τ.Ο.: Έχει, σήμερα, λόγο η Εκκλησία μπροστά στην ¨κλιματική αλλαγή¨;
κ. Παντελεήμων: Έπειτα από την πτώση των πρωτοπλάστων, η πλάση όλη «συστενάζει» μαζί τους και με τους απογόνους τους. Στον βαθμό που ο άνθρωπος αποκαθιστά τη σχέση του με τον Θεό, η αποκατάσταση αυτή προεκτείνεται στην υπόλοιπη δημιουργία. Και αντιστρόφως, η αποστασία του ανθρώπου συμπαρασύρει και τη φύση στη δίνη της καταστροφής. Η Εκκλησία, ως σώμα Χριστού, δέεται σε κάθε θεία λειτουργία υπέρ του κόσμου που μας περιβάλλει. Ώστε, η πνευματική κατάσταση του ανθρώπου συνδέεται αναπόσπαστα με την κατάσταση του φυσικού κόσμου. Η εμπαθής εσωτερική πνευματική κατάσταση του ανθρώπου προεκτείνεται στη δημιουργία, καθώς ο Θεός κατέστησε τον άνθρωπο κορωνίδα της Δημιουργίας και του παραχώρησε την εξουσία να τη χρησιμοποιεί ως καλός οικονόμος και να χαίρεται μέσα σε αυτήν.
Όταν απομακρυνόμαστε από τον Θεό, την πηγή της ζωής και της χάριτος, σκλαβωνόμαστε σε εμπαθείς καταστάσεις και σε συμπεριφορές εκμετάλλευσης της δημιουργίας που βλέπουμε πως επηρεάζουν με αρνητικό τρόπο τη λειτουργία της φύσης, συμπεριλαμβανομένου του κλίματος.
Ο άνθρωπος που μετανοεί για την απομάκρυνσή του από τον Θεό, ευεργετεί σύνολη τη δημιουργία. Εν μετανοία, ο κάθε πιστός ζει στην πραγματικά φυσική του κατάσταση. Η φύση γι’ αυτόν μετατρέπεται από αντικείμενο εκμεταλλεύσεως σε αφορμή δοξολογίας προς τον Δημιουργό, τον Τριαδικό μας Θεό. Σας θυμίζω τους ωραίους λόγους του Αγίου Πορφυρίου που με την ευαισθησία και με την όραση ενός Αγίου, μας περιγράφει με γλώσσα χαριτωμένη πως άκουσε όλα τα πλάσματα να υμνούν τον Δημιουργό και πως την ίδια δοξολογία οφείλει άκομα περισσότερο και ο άνθρωπος για την τιμή που του επεφύλαξε ο Θεός μέσα στη δημιουργία.
- Κ.τ.Ο.: Ο γεροντισμός, χωρίς αμφιβολία, πλήττει σήμερα την ορθόδοξη ενορία. Ποια η αντιμετώπιση του φαινομένου;
κ. Παντελεήμων: Κάνετε πολύ καλά που επισημαίνετε τη διάσταση της ενοριακής ζωής. Η ενοριακή, μαζί με την οικογενειακή ζωή – την κατ’ οίκον εκκλησία – και ο μοναχισμός συνιστούν τις πτυχές της μιάς, ορθόδοξης ζωής. Το ενοριακό βίωμα προάγεται και εμβαθύνεται με τον αγώνα τον προσωπικό του ιερέως και των πιστών και με τη διαρκή παρουσία, από την ημέρα της Πεντηκοστής, του Αγίου Πνεύματος. Ο χριστιανός, εφ’ όσον ζει εν Χριστώ, δεν ειδωλοποιεί πρόσωπα, δεν εκπίπτει σε ανθρωποκεντρισμούς. Ο πνευματικός καθοδηγητής, ο χαριτωμένος γέροντας, στην έκφραση που έλαβε στους χρόνους μας στα πρόσωπα των αγιοκαταταχθέντων οσίων μορφών της Εκκλησίας μας, όπως του αγίου Ιακώβου στην Εύβοια, του αγίου Προφυρίου, του αγίου Παισίου, του αγίου Ιωσήφ του Ησυχαστού, καθιστά τον εαυτό του οδοδείκτη, σηματωρό που κατευθύνει τις ψυχές προς τον Θεάνθρωπο Χριστό. Η συγκρότηση της ενορίας, ως η ευχαριστιακή σύναξη των πιστών που γειτνιάζουν στον Ιερό Ναό, έχει και την τοπική της διάσταση. Η διατοπική μετακίνηση των πιστών διευκολύνεται στη σύγχρονη ζωή και από τα διατιθέμενα μεταφορικά μέσα, με τρόπο που στους παλαιότερους χρόνους ήταν για τους περισσοτέρους σχεδόν αδύνατο. Είναι άλλο η – πνευματικά ωφελίμη – αναζήτηση των χριστιανών να συνδεθούν με αγιασμένες, οσιακές μορφές, με πνευματοφόρους γέροντες, που μπορεί να συνεπάγεται μία κοντινή η και μακρινή αποδημία, όπως λ.χ. ένα προσκύνημα στο Άγιον Όρος και άλλο η αποξένωση από την – αναγκαία για τη σωτηρία του σύγχρονου ανθρώπου – ενοριακή ζωή, εξαιτίας μιάς απομακρύνσεώς που επαναλαμβάνεται. Ωστόσο, μία ενέργεια προς ανάσχεση της μετακινήσεως δε θα ήταν ούτε ωφέλιμη ούτε επιθυμητή. «Εκλήθημεν εν ελευθερία». Το ζωντάνεμα της ενοριακής ζωής έγκειται στη συνέργεια Θεού και ανθρώπου, καθώς ο άνθρωπος εν ελευθερία κινείται προς τον Πλάστη του ως φορέας του θεοσδότου αυτεξουσίου. Η τυχόν ειδωλοποίηση προσώπων και καταστάσεων ως έκφραση του μεταπτωτικού ανθρώπου, μάλιστα και δίχως την ευθύνη ανθρώπων αγιασμένων που έχουν ταχθεί στη διακονία της Εκκλησίας του Χριστού, δεν αποτρέπεται με λήψη μέτρων και μεθόδων άλλων, πλην εκείνων που καλά γνωρίζει η Εκκλησία μας : την προσευχή, τη συμμετοχή στη μυστηριακή ζωή, σε συνδυασμό με την ορθόδοξη κατήχηση, το κήρυγμα του θείου λόγου.
-Κ.τ.Ο.: Εκκλησία και Πολιτεία: ποια είναι τα όρια και έως πού μπορεί να παρεμβαίνουν οι εκκλησιαστικοί ηγέτες και ποιμένες;
κ. Παντελεήμων: Το ερώτημά που θέτετε, ως εκ της σημασίας και του εύρους του θα έχρηζε εκτενούς διαπραγματεύσεως που μάλλον υπερβαίνει το πλαίσιο της παρούσας συνομιλίας μας, για την οποία και σας ευχαριστώ. Στην Αγία Γραφή απαντάμε τον λόγο του Κυρίου «αποδότε μεν ούν τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ». Η Εκκλησία, ως σύναξις των πιστών με κεφαλή της τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν, φορέας εμπειρίας αγιοπνευματικής, υπερβαίνει τη χρονικότητα. Προεκτείνεται στην αιωνιότητα. «Πύλαι Άδου ου κατισχύσουσιν Αυτής». Η εξουσία της δεν είναι «εκ του κόσμου τούτου». Ωστόσο, η Εκκλησία είναι «εν τω κόσμω», μέσα στον κόσμο. Υπό την έννοια αυτή, δεν αδιαφορεί για τα του κόσμου, κάθε άλλο, αλλά ο τρόπος της δεν αναλύεται σε άγονες αντιπαραθέσεις: το εκκλησιαστικό βίωμα καλείται να μεταποιεί τον κόσμο, να τον ανακαινίζει. Ο άνθρωπος που μεταμορφώνεται εν Χριστώ, απαλλασσόμενος από τα πάθη του και ενδυόμενος από τον Κύριο «την στολή την πρώτη» των αρετών, καθώς ενεργοποιεί τα χαρίσματα που έλαβε κατά το Άγιο Βάπτισμα, καθίσταται και ιδανικός πολίτης της εγκόσμιας πολιτείας. Έχοντας το βλέμμα και την προοπτική του στον ουρανό, αγιάζει και την εδώ βιοτή, όχι μόνον τη δική του, αλλά και των γύρω συνανθρώπων του. Ο προσωπικός αγιασμός του ανθρώπου ευεργετεί πολλαπλώς ολόκληρα έθνη και λαούς. Άλλωστε, στον λόγο του Θεού, στο Άγιο Ευαγγέλιο, αποτυπώνεται εκείνο που οι διάκονοι της επιστήμης του δικαίου και των νόμων της πολιτείας, καλούν «φυσικό δίκαιο», η έμφυτη, δηλαδή, από τον Κύριο φωνή της συνειδήσεως που αποτελεί πρωταρχική πηγή εμπνεύσεως για τη νομοθεσία κάθε ευνομούμενης πολιτείας, για το λεγόμενο «θετικό δίκαιο». Στο πνευματικό κλίμα της Ορθοδοξίας η παρουσία του Αγίου Πνεύματος μέσα στην Εκκλησία εγγυάται, ότι οι αστοχίες μας που συνδέονται με τη μεταπτωτική μας φύση, μπορούν να θεραπεύονται, ώστε η Εκκλησία να καταθέτει τη μαρτυρία της μέσα στην Πολιτεία, όταν πρέπει και όπως πρέπει, επ’ ωφελεία όλων. Δεν πρέπει να ξεχνούμε, ότι οι επιλογές και οι τοποθετήσεις μας σε κάθε ημερονύκτιο της σύντομης αυτής διαδρομής μας στην παρούσα ζωή, καθορίζουν την πορεία μας στην αιωνιότητα.
-Κ.τ.Ο.: Πώς μπορούμε σήμερα, μπροστά σε έναν κόσμο που φλέγεται από αδικίες και πολέμους, να μιλήσουμε για την ειρήνη του Χριστού;
κ. Παντελεήμων: Αν πρώτα αφήσουμε τον Χριστό να μιλήσει στη δική μας καρδιά. Για να μεταχειριστώ έναν λόγο του αγίου Παισίου, χρειάζεται πρώτα: «να δώσουμε στον Χριστό το δικαίωμα να επέμβει στη ζωή μας». Η ειρήνη δεν είναι μόνον – ή, καλύτερα, δεν είναι καν – μία ψυχολογική υπόθεση, ούτε περιορίζεται απλώς στην, ασφαλώς πολυπόθητη, απουσία συρράξεων. Αν αυτό ήταν η ειρήνη, τότε δε θα αποτελεί παρά μόνον ένα διάλειμμα μεταξύ μακροχρονίων πολέμων. Για τον χριστιανό, η ειρήνη είναι βίωμα που πηγάζει από την παρουσία του Θεού μέσα στην καρδία του. Ειρήνη είναι η παρουσία του Χριστού. Ο Χριστός είναι η ειρήνη. Και όπου βρεί κατάλληλο τόπο, που είναι ο χώρος της καρδιάς του ταπεινού ανθρώπου, σκηνώνει εκεί και η ειρήνη εξακτινώνεται στο περιβάλλον του, το κοντινό και το απώτερο. Ο προφητάναξ Δαυίδ μας παραγγέλλει: «Μετά των μισούντων την ειρήνην, ήμην ειρηνικός»
Ας κάνουμε χώρο μέσα μας στον μόνον ειρηνοποιό, τον Δημιουργό του σύμπαντος κόσμου, για να μας δώσει την ειρήνη Του και να μιλήσει και διά των λόγων και διά των έργων μας Εκείνος, όχι η δική μας ανθρώπινη αδυναμία. Δίχως τον Θεό, ματαιοπονούμε στην επιδίωξη για την επικράτηση της ειρήνης. Με Εκείνον, η ειρήνη είναι η ίδια παρούσα, καθώς Εκείνος είναι η ειρήνη.
-Κ.τ.Ο.: Ποια τα σχέδια και οι οραματισμοί σας για το νέο έτος που σιγά – σιγά αχνοφαίνεται μπροστά μας;
κ. Παντελεήμων: Για έναν κληρικό της Εκκλησίας μας οι προσδοκίες είναι εκείνες που μας διδάσκει η Αγία μας Εκκλησία: προσκαρτερούντες και απεκδεχόμενοι τη Βασιλεία των ουρανών, που είναι ήδη παρούσα από την ενανθρώπιση του Υιού και Λόγου του Θεού, εύχομαι τα Χριστούγεννα να φανερώσουν στον κάθε πιστό το νόημα που φωλιάζει μέσα στην ίδια την ελληνική λέξη: Χριστού-γέννα. Να γεννηθεί ο Χριστός στην καρδιά μας. Ποια ωραιοτέρη απαρχή για να ευλογείται ολόκληρος ο ενιαυτός της χρηστότητος του Κυρίου; Παρακαλούμε και ευχόμαστε ο Θεός να μας δίδει μετάνοια, προϋπόθεση για την ευόδωση κάθε προσπάθειας, κάθε κόπου, κάθε έντιμης προσδοκίας στην ανατολή του νέου έτους. Να πορευθούμε στον χρόνο αυτόν της ζωής μας με ειρήνη και με μετάνοια πραγματοποιώντας, ο καθένας προσωπικά και όλοι μαζί εν εκκλησία, βήματα που μας ανυψώνουν πνευματικά. Να γευθούμε καρπούς πνευματικούς και να αξιωθούμε την ένωσή μας με τον Κύριο, που τελικά είναι και ο αληθινός μας σκοπός στο σύντομο αυτό πέρασμά μας από την παρούσα ζωή. Ειδικότερα για την πατρίδα μας, ας αναλογιστούμε την αιτία για την κρίση των αξιών που παρατηρούμε να ταλανίζει μικρούς και μεγάλους. Ιδιαιτέρως να συλλογιστούμε τη νεολαία μας που μοιάζει να πορεύεται δίχως πυξίδα βίου και κινδυνεύει με πνευματικό καταποντισμό. Ελπίδα μου είναι να αξιωθούμε να διακρίνουμε την ευθύνη μας για να σταθούμε αρωγοί στην αγωνία των νέων μας – και όχι μόνον – να ξαναχαράξουν πορεία που να δίνει νόημα στη ζωή τους. Ο άνθρωπος που γνωρίζει γιατί ήλθε στον κόσμο, που μαθαίνει τη θεία καταγωγή του, αναγνωρίζει και τον προορισμό του και η ζωή του αποκτά νόημα και σκοπό. Υπερβαίνει τη ματαιότητα και γίνεται από πολίτης, οδίτης στη στενή οδό την απάγουσα προς την ζωή. Τότε κάνει την καλή αγορά του χρόνου που του δίδει ο Θεός. Ζεί «εξαγοραζόμενος τον καιρόν», κατά τον Απόστολο Παύλο. Εύχομαι στον υπολειπόμενο κατά την κρίση και την οικονομία του Θεού χρόνο της επιγείας ζωής μας, εν προκειμένω δε και στο έτος που, καθώς όμορφα είπατε, αχνοφαίνεται μπροστά μας, να βιώσουμε τη χαρά του προσωπικού, του εθνικού μας και του πανανθρώπινου ευαγγελισμού.
