Να μάθουμε να μοιραζόμαστε
Στους Αδελφούς Καραμάζωφ περιλαμβάνεται μια λαϊκή ιστορία που άκουσε κάποτε, σχετικά με μία ηλικιωμένη γυναίκα που δεν έζησε σωστά και μετά θάνατο βρέθηκε σε μία λίμνη από φωτιά. Ο φύλακας Άγγελός της προσπαθούσε να κάνει ό,τι μπορούσε για να βοηθήσει. Η μόνη καλή πράξη όμως που θυμόταν ότι έκανε αυτή η γυναίκα όταν ζούσε, ήταν που είχε δώσει κάποτε από τον κήπο της ένα κρεμμύδι, σε μια ζητιάνα. Πήρε λοιπόν ο άγγελος το κρεμμύδι, είπε στη γυναίκα να πιαστεί απ’ αυτό κι άρχισε να την τραβά έξω από τη λίμνη. Μέσα στη λίμνη όμως δεν ήταν μόνη της. Όταν οι άλλοι είδαν τι συνέβαινε, μαζεύτηκαν τριγύρω και κρεμάστηκαν πάνω της με την ελπίδα να συρθούν κι αυτοί έξω μαζί της. Τότε όμως η γυναίκα, με τρόμο και αγανάκτηση, άρχισε να τους κλωτσά. «Αφήστε με», φώναξε. «Εμένα τραβά έξω, όχι εσάς. Δικό μου είναι το κρεμμύδι, όχι δικό σας». Τη στιγμή που το είπε αυτό, το κρεμμύδι έσπασε στα δυο και η γυναίκα έπεσε πίσω, μέσα στη λίμνη. Και εκεί μέσα καίγεται μέχρι σήμερα.
Εάν η ηλικιωμένη γυναίκα έλεγε μόνο, «αυτό είναι το κρεμμύδι μας», δεν θα αποδεικνυόταν άραγε αρκετά δυνατό για να τους τραβήξει όλους έξω από τη φωτιά; Μόλις όμως είπε «είναι δικό μου, όχι δικό σας», έγινε κάτι λιγότερο από άνθρωπος. Με το να αρνηθεί το μοίρασμα, αρνήθηκε την προσωπικότητά της. Ο γνήσιος άνθρωπος, πιστός στην εικόνα της τρισυπόστατης Θεότητας, είναι αυτός που πάντοτε λέει όχι «εγώ», αλλά «εμείς», όχι «δικό μου» αλλά «δικό μας». Η προσευχή που ο Υιός του Θεού μάς δίδαξε αρχίζει με το «Πάτερ ημών» κι όχι «Πάτερ μου». Αυτό που έκανε την πρώτη αποστολική κοινότητα των Χριστιανών στα Ιεροσόλυμα να ξεχωρίσει, ήταν ακριβώς η πράξη της μοιρασιάς. Ως Χριστιανοί δεκαεννιά αιώνες αργότερα, πόσο απεγνωσμένα χρειαζόμαστε να ανακτήσουμε αυτή την αίσθηση της κοινωνίας, να ξαναμάθουμε πώς να μοιραζόμαστε το κρεμμύδι.
Επίσκοπος Διοκλείας Κάλλιστος Ware: «Το Μυστήριο του ανθρωπίνου προσώπου, εις Άνθρωπος και Κοινωνία», εκδόσεις Ι. Μονής Αγ. Νεοφύτου, Πάφος 1991
Άγ. Παΐσιος
Η δύναμη της θετικής σκέψης
Ένας καλός λογισμός ισοδυναμεί με μια πολύωρη αγρυπνία! Έχει μεγάλη δύναμη. Γι’ αυτό προσπαθήστε, όσο μπορείτε, πριν προλάβη ο πειρασμός να σας φυτέψη κακούς λογισμούς, να φυτεύετε εσείς καλούς λογισμούς, για να γίνη η καρδιά σας ανθόκηπος και να συνοδεύεται η προσευχή σας από τη θεία εύωδία της καρδίας σας. Όταν κανείς κρατά έστω και λίγο κακό λογισμό για κάποιον, οποιαδήποτε άσκηση και αν κάνη, νηστεία, αγρυπνία κ.λπ., πάει χαμένη. Σε τι θα τον βοηθήση η άσκηση, αν δεν αγωνίζεται παράλληλα να μη δέχεται τους κακούς λογισμούς; Γιατί να μην αδειάση από το πιθάρι πρώτα όλο το κατακάθι του λαδιού, που είναι μόνο για σαπούνι, και ύστερα να βάλη το καλό λάδι, αλλά βάζει το καλό με το άχρηστο; Ένας αγνός, καλός, λογισμός έχει μεγαλύτερη δύναμη από κάθε άσκηση.
Αγ. Παϊσίου του Αγιορείτου, Λόγοι, Γ, Ι. Ησυχαστήριον Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος
Θυμώνω και μαλώνω
Μέγας Βασίλειος
Ο θυμός
Εξαιτίας του θυμού, ξίφη ακονίζονται, δολοφονίες τολμώνται, αδέρφια χωρίζουν και συγγενείς ξεχνούν το συγγενικό δεσμό τους. Οι οργισμένοι αγνοούν πρώτα τους εαυτούς τους κι έπειτα όλους τους οικείους. Όπως οι χείμαρροι παρασύρουν κατεβάζοντας το καθετί, έτσι και η βίαιη κι ασυγκράτητη ορμή των οργισμένων δεν υπολογίζει τίποτα. Οι θυμωμένοι δεν σέβονται τους γέροντες, την ενάρετη ζωή, τη συγγένεια, τις προηγούμενες ευεργεσίες, ούτε τίποτ’ άλλο σεβαστό και έντιμο. Ο θυμός είναι μια πρόσκαιρη τρέλα.
Ποιος θα μπορούσε να περιγράψει αυτό το κακό; Πώς μερικοί είναι τόσο ευέξαπτοι, που με την παραμικρή αφορμή θυμώνουν; Φωνάζουν και αγριεύουν και ορμούν πιο αδίσταχτα κι από τα άγρια θηρία. Δεν σταματούν προτού ξεθυμάνει η οργή τους σ’ ένα μεγάλο και ανεπανόρθωτο κακό.
Ούτε το σπαθί ούτε η φωτιά ούτε κανένα άλλο φόβητρο είναι ικανό να συγκρατήσει την ψυχή που έγινε μανιακή από την οργή. Οι οργισμένοι δεν διαφέρουν από τους δαιμονισμένους σε τίποτα, ούτε στην εξωτερική μορφή ούτε στην εσωτερική κατάσταση.
Βράζει μέσα στην καρδιά το αίμα εκείνων που διψούν για εκδίκηση. Ταράζεται και κοχλάζει με τη φλόγα του πάθους. Όταν βγει στην επιφάνεια, αλλάζει την όψη του οργισμένου. Μεταβάλλει σαν θεατρική προσωπίδα τη συνηθισμένη και γνώριμη σ’ όλους μορφή του. Αγνώριστη γίνεται η γνωστή όψη των ματιών του. Το βλέμμα του είναι παράφορο και ξαναμμένο. Τρίζει τα δόντια σαν τους χοίρους που συμπλέκονται. Το πρόσωπό του φουντώνει και μελανιάζει. Ολόκληρο το σώμα του παραμορφώνεται. Οι φλέβες τεντώνονται, λες και θα σπάσουν, καθώς η ψυχή του συγκλονίζεται από την εσωτερική ταραχή. Η φωνή γίνεται σκληρή και άγρια. Τα λόγια άναρθρα, ασυνάρτητα, άτακτα, απρόσεκτα και ακατανόητα.
Όταν μάλιστα ανάψει η οργή σε βαθμό ανεξέλεγκτο, όπως η φλόγα που τροφοδοτείται με άφθονα ξύλα, τότε προπαντός βλέπει κανείς θέαμα που ούτε με λόγια περιγράφεται ούτε με έργα παριστάνεται.
Βλέπει κανείς χέρια να σηκώνονται εναντίον συνανθρώπων και να πέφτουν σε κάθε σωματικό μέλος. Βλέπει ακόμα πόδια να χτυπούν άσπλαχνα ευαίσθητα σημεία. Βλέπει το καθετί να γίνεται όπλο της μανίας. Κι αν τύχει να κυριεύεται κι ο αντίπαλος από το ίδιο πάθος, δηλαδή από παρόμοια οργή και μανία, τότε συμπλέκονται και παθαίνουν όσα είναι φυσικό να πάθουν οι υποδουλωμένοι σ’ έναν τέτοιο δαίμονα. Αναπηρίες ή και θανάτους αποκομίζουν πολλές φορές οι συμπλεκόμενοι σαν βραβείο της οργής τους.
Άρχισε κάποιος τις χειροδικίες. Ο άλλος αμύνθηκε. Ανταπέδωσε ο πρώτος. Δεν υποχώρησε ο δεύτερος. Κι ενώ το σώμα κομματιάζεται από τα χτυπήματα, ο θυμός λιγοστεύει την αίσθηση του πόνου.
Η αίσθηση αυτή ατονεί και δεν τους κάνει να σταματήσουν, γιατί ολόκληρη η ψυχή έχει κυριευθεί από την εκδικητικότητα.
Μην προσπαθείς να θεραπεύσεις το ένα κακό με άλλο κακό. Μην επιχειρείς να ξεπεράσεις τον αντίπαλο στις συμφορές. Γιατί στους κακούς ανταγωνισμούς ο νικητής είναι αθλιότερος, αφού αποχωρεί με τη μεγαλύτερη ευθύνη της αμαρτίας.
Σ’ έβρισε ο οργισμένος; Σταμάτησε το πάθος με τη σιωπή. Μη σε διδάξει ο εχθρός να ζηλέψεις αυτό που, όταν το βλέπεις στον άλλο, το αποστρέφεσαι. Είναι κατακόκκινος ο αντίπαλος από την οργή; Αλλά μήπως κι εσύ δεν κοκκίνισες; Τα μάτια του είναι γεμάτα αίμα; Τα δικά σου, πες μου, βλέπουν ήρεμα; Η φωνή του είναι άγρια; Αλλά και η δική σου είναι γλυκιά;
Φωνή των Πατέρων, Ι. Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής
Αν συνηθίσουμε να παρατηρούμε και να εξετάζουμε μόνο τον εαυτό μας, ποτέ δε θα ενοχληθούμε με όσα κάνουν οι άλλοι. Θ’ αναγνωρίζουμε ένα μονάχα κριτή και σοφό και δίκαιο, τον Θεό, που κρίνει με σοφία και δικαιοσύνη όλα όσα γίνονται, και μάλιστα για ποιο λόγο έχουν γίνει κι όχι μόνο με ποιο τρόπο γίνονται.
Άγ. Μάξιμος Ομολογητής
Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος
Μαλώνετε; Να συμφιλιωθείτε το ταχύτερο
Προσπαθήστε να διευθετείτε πάντοτε τα πράγματα με πνεύμα πραότητος και να διαγράψετε από το λεξιλόγιό σας τη φιλονικία. Στον κόσμο μας τίποτε δεν υπάρχει άξιο λόγου για να φιλονικεί κανείς παρά μόνο για τη σωτηρία της ψυχής του. Συχνά να επαναλαμβάνετε τα λόγια του Κυρίου: «Τι γαρ ωφελείται άνθρωπος εάν τον κόσμον όλον κερδίση, τη δε ψυχήν αυτού ζημιωθή;»
(Ματθ. 16, 26).
Πρέπει πολύ ν’ αγωνισθήτε κατά του πάθους της οργής. Να προσεύχεσθε θερμά στον Κύριο να σας ευσπλαγχνισθή και να σας θεραπεύση. Για να εξαλειφθή μια τόσο εύφλεκτη ερεθιστικότητα δεν αρκούν οι ανθρώπινες δυνάμεις. Χρειάζεται να βοηθήση ο ίδιος ο Θεός. Αλλά για να επέμβη ο Θεός πρέπει να δη και τη δική μας επίμονη αγωνιστική προσπάθεια. Αγωνισθήτε λοιπόν και ευχηθήτε και για μένα.
Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, Απάνθισμα Επιστολών, Ι. Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής
Μα να μη θυμώνω ούτε με τους κακούς, ούτε με τους προδότες, ούτε με τους αιρετικούς και τους αρνητές της πίστεως;
Άγ. Πορφύριος, ο Καυσοκαλυβίτης
Να λυπάσαι τον αδελφό σου
«Αν κάποια μέρα», άρχισε να μου λέει ο παππούλης, «περπατάς ήσυχος στο δρόμο σου και ιδείς τον αδελφό σου να προπορεύεται κι αυτός ήσυχα, αλλά σε μια στιγμή αντικρίσεις έναν κακό άνθρωπο, να πετάγεται ξαφνικά από μια πάροδο και με ένα μαχαίρι να ορμά κατε- πάνω στον αδελφό σου, να τον κτυπά, να του τραβά τα μαλλιά, να τον πληγώνει και να τον ρίχνει κάτω ματωμένο, εσύ, μπροστά σ’ αυτό το θέαμα, θα οργισθείς εναντίον του αδελφού σου ή θα τον λυπηθείς;»
Παραξενεύθηκα με την ερώτηση του Γέροντα και τον ρώτησα κι εγώ με τη σειρά μου: «Πώς είναι δυνατό να οργισθώ εναντίον του πληγωμένου αδελφού μου, που έπεσε θύμα του κακοποιού; Ούτε καν πέρασε από το νου μου τέτοια σκέψη. Ασφαλώς και θα λυπηθώ και θα προσπαθήσω να τον βοηθήσω όσο μπορώ».
«Ε, λοιπόν», συνέχισε ο Γέροντας, «κάθε άνθρωπος, που σε προσβάλλει, που σε βλάπτει, που σε συκοφαντεί, που σε αδικεί με οποιονδήποτε τρόπο, είναι ένας αδελφός σου, που έπεσε στα χέρια του κακοποιού διαβόλου.
Εσύ, όταν αντικρίσεις τον αδελφό σου να σε αδικεί, τι πρέπει να κάνεις; Πρέπει να τον λυπηθείς πολύ, να τον συμπονέσεις και να παρακαλέσεις θερμά και σιωπηλά τον Θεό, να στηρίξει εσένα, στη δύσκολη αυτή ώρα της δοκιμασίας σου και να ελεήσει και τον αδελφό σου, που έπεσε θύμα του ληστού διαβόλου, κι ο Θεός θα βοηθήσει κι εσένα και τον αδελφό σου.
Διότι, αν δεν το κάνεις αυτό, εάν, αντιθέτως, οργισθείς εναντίον του αδελφού σου, αντιτάσσοντας στην επίθεσή του την αντεπίθεσή σου, τότε ο διάβολος, που βρίσκεται στο σβέρκο του αδελφού σου, πηδάει και στο δικό σου σβέρκο και σας χορεύει και τους δύο».
Να μην καταδικάζουμε λοιπόν το κακό, αλλά να το διορθώνουμε.
Ο Γέροντας αποδεικνυόταν ανατόμος και θεραπευτής τόσο της ανθρώπινης ψυχής, όσο και των ανθρωπίνων ψυχικών σχέσεων.
Μου έλεγε σχετικά:
«Ο σκοπός μας δεν είναι να καταδικάζουμε το κακό, αλλά να το διορθώνουμε. Με την καταδίκη ο άνθρωπος μπορεί να χαθεί, με την κατανόηση και τη βοήθεια θα σωθεί. Τον αμαρτωλό πρέπει να τον αντικρίζουμε με αγάπη και με σεβασμό στην ελευθερία του. Όταν ένα οικογενειακό μας πρόσωπο ρίχνει ένα βάζο από το τραπέζι και το σπάει, συνήθως οργιζόμαστε. Αν εκείνη τη στιγμή, την κρίσιμη, με μια κίνηση ψυχικής ανύψωσης μας, δείξουμε κατανόηση και δικαιολογήσουμε τη ζημία, κερδίσαμε και την ψυχή μας και την ψυχή του αδελφού μας.
Κι αυτή είναι όλη η πνευματική ζωή μας: Μια κίνηση ανύψωσής μας, μέσα στις δοκιμασίες των θλίψεων, από την αγανάκτηση του εγωισμού στην κατανόηση της αγάπης».
Άγιος Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, Αποσπάσματα από τους λόγους του μακαριστού Γέροντα, Κοζάνη 2006
Αντώνιος Μπλουμ, Μητροπολίτης Σουρόζ
Μην εχθρεύεσαι τους αρνητές του Κυρίου
Θυμάμαι έναν άνθρωπο ο οποίος μου είπε «μπορώ να συγχωρέσω κάθε άνθρωπο ο οποίος έχει αμαρτήσει απέναντί μου, μπορώ ακόμα και να τους αγαπώ, αλλά μισώ τους εχθρούς του Θεού». Και σκέφτηκα κάτι από τη ζωή ενός αγίου, όπου ένας ιερέας προσευχόταν στον Θεό να τιμωρήσει αυτούς που Τον πρόδωσαν με τη ζωή τους, αν όχι με τα λόγια τους. Και ο Χριστός παρουσιάστηκε σ’ αυτόν και είπε: «Ποτέ να μην προσεύχεσαι για την τιμωρία ή για την απόρριψη οποιουδήποτε ανθρώπου. Αν μόνο ένας αμαρτωλός υπήρχε στον κόσμο, θα διάλεγα να ενδυθώ ξανά την ανθρώπινη σάρκα, και να πεθάνω ξανά επάνω στο Σταυρό μόνο γι’ αυτόν τον αμαρτωλό».
Είναι αυτή η στάση μας απέναντι στον άλλο; Είναι αυτή η στάση μας στον απέραντο κόσμο, τόσο τραγική, τόσο κακή, και τόσο γεμάτη από πόνο στην αναζήτησή της για ολοκλήρωση, για πληρότητα; Ο Θεός θα συγχωρέσει – ας συγχωρέσουμε ο ένας τον άλλον. Και να θυμάστε, αν δεν συγχωρούμε τον αδερφό μας, δεν είναι μόνο αυτός που φεύγει με πόνο και δάκρυα στην καρδιά του, αλλά εμείς είμαστε πληγωμένοι, διότι αν δεν συγχωρούμε, εμείς οι ίδιοι δεν θεραπευόμαστε. Το κακό που συνέβη σ’ εμάς παραμένει σ’ εμάς, βλάπτοντας την ψυχή μας, καταστρέφοντάς μας.
Ας μάθουμε να συγχωρούμε, έτσι ώστε οι άλλοι να μπορούν να θεραπευθούν αλλά να μπορούμε και οι ίδιοι να θεραπευθούμε. Ας προσευχηθούμε τώρα μαζί, με μια ψυχή, μ’ ένα νου· και όταν θα έρθουμε να γονατίσουμε μπροστά στην εικόνα του Χριστού και της Θεοτόκου, να στραφούμε ο ένας προς τον άλλο έτοιμοι να συγχωρεθούμε και να συγχωρέσουμε, όποιο κι αν είναι για μας το τίμημα. Αμήν.
Μητροπολίτης Σουρόζ Αντώνιος Bloom, Στο φως της κρίσης του Θεού, μετ. Πολ. Τσαλίκη-Κιοσόγλου, εκδ. Εν πλω
π. Βασίλειος Γοντικάκης
