Όλο αυτό τον καιρό θέλησα να αποτυπώσω μερικές σκέψεις· τα συναισθήματα πολλά όπως και τα θέματα με τα οποία ήθελα να ασχοληθώ. Η χώρα μας, όπως και ολόκληρος ο πλανήτης, δοκιμάζεται το τελευταίο διάστημα από μια δύσκολη και θανατηφόρο νόσο όπως αποδεικνύουν και τα νούμερα των θυμάτων. Ένας «αόρατος εχθρός» όπως χαρακτηρίστηκε από τους επιστήμονες.
Μαζί με τους ανθρώπους δοκιμάζονται οι διάφορες διαπροσωπικές σχέσεις και γενικότερα οι φιλίες που αναπτύσσονται ανάμεσα στους ανθρώπους. Στις δύσκολες καταστάσεις φαίνεται εάν κάτι μπορεί να ανταπεξέλθει στον χρόνο είτε αυτό είναι μια σχέση, είτε είναι μια φιλία, είτε είναι ένας γάμος. Τη περίοδο της καραντίνας που κληθήκαμε όλοι μας να μείνουμε στις οικείες μας, κάτι στο οποίο να σημειώσουμε η χώρα μας ανταποκρίθηκε σε σημαντικό ποσοστό, θα πρέπει να το θεωρήσουμε σαν μια δοκιμασία η οποία όταν λήξει η πανδημία, οι σχέσεις μας θα έχουν περάσει ένα δύσκολο τεστ αλλά κι εμείς ως άτομα θα έχουμε αναθεωρήσει αρκετά πράγματα.
Επειδή δοκιμάστηκαν αρκετά οι σχέσεις εντός του γάμου, αποφάσισα να ασχοληθούμε αυτή την φορά με αυτό το πολύ σημαντικό «μέγα» μυστήριο όπως έχει χαρακτηριστεί από τον Απόστολο Παύλο (Εφ. 5,25-32), σπουδαιότητα που επιβεβαίωσε αργότερα κι ο Ιερός Χρυσόστομος στα έργα του.
Ο Θεός δημιούργησε το πρώτο ζεύγος και το ευλόγησε εντός του Παραδείσου, πριν από το προπατορικό αμάρτημα. Η εκκλησιαστική παράδοση θεωρεί τον άνδρα και την γυναίκα ως «τον άνθρωπο», δηλαδή μετά τον γάμο γίνεται η υπέρβαση της διάκρισης των φύλων. Για να το κατανοήσουμε περαιτέρω, η διάκριση των δύο φύλων είναι έργο της σοφίας του Δημιουργού και κατά μια ερμηνεία πραγματοποιείται κατ’ εικόνα της διάκρισης των προσώπων στη θεότητα. Η ετερότητα των ανθρώπων στο επίπεδο των φύλων και προσώπων, δεν καταργεί το ομοούσιον και ισότιμόν τους. Η συγκεκριμένη διάκριση ανάμεσα στα φύλα στο σχέδιο του Θεού αποτελεί στοιχείο ενότητας κι όχι διάστασης. Έτσι λοιπόν, ο Θεός καλεί κατά την διάρκεια του μυστήριου του γάμου τον άνδρα και την γυναίκα, να ανοίξουν πέρα από το στενό πλαίσιο της ατομικής τους ύπαρξης και να συγκροτήσουν τον όλο άνθρωπο. Άλλο ένα στοιχείο που λησμονούμε είναι ότι η γαμήλια σχέση αποτελεί την ύψιστη μορφή ανθρώπινης επικοινωνίας, την πλήρη ενότητα σε επίπεδο πνευματικό, συναισθηματικό αλλά και σωματικό. Η αγαπητική δύναμη των συζύγων αποτελεί ζωντανή εικόνα και απόδειξη για το πόσο ο Θεός αγαπά τον άνθρωπο και για το πόσο ο άνθρωπος θα πρέπει να αγαπά τον Θεό. Ο Ιωάννης Χρυσόστομος, κατανόησε ότι η ουσία του γάμου είναι η αγάπη και ότι ο κύριος σκοπός του είναι η ενότητα του ανθρώπινου γένους. Μια πρότασή του που περικλείει όλο το νόημα της ύψιστης σημασίας του γάμου είναι η εξής: «ἀγών ἔστω καί παλαίστρα ἀρετής ἡ οἰκία, ἵνα, ἐκεῖ καλῶς γυμνασόμενος, μετά πολλής τῆς ἐπιστήμης τοῖς ἐν άγορά προσβάλῃς» (δηλαδή: ας γίνει το σπίτι σου στίβος και παλαίστρα αρετής, ώστε, αφού γυμναστείς εκεί με επιμέλεια, να αντιμετωπίσεις με πολλή γνώση και τέχνη τους ανθρώπους της αγοράς). Παράλληλα, η γαμήλια ένωση μεταξύ άλλων μετατρέπει αγνώστους σε συγγενείς και επεκτείνει τις σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους. Πόσο όμορφο είναι αυτό και κάτι το οποίο δεν το σκεφτόμαστε σχεδόν καθόλου πιστεύω. Την ώρα της τέλεσης του μυστηρίου του γάμου, ακόμη κι αν οι παρευρισκόμενοι δεν το αντιλαμβάνονται, ο Θεός είναι Παρών.
Στην ορθόδοξη Εκκλησία ο γάμος είναι ένα ξεχωριστό μυστήριο· και γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή περισσότερο από οτιδήποτε φανερώνει «τό μέγα ὄντως μυστήριον» της ένωσης Χριστού – Εκκλησίας. Ο γάμος στην εν Χριστώ σωτηριώδη Οικονομία συνδέεται με το κατ’ εξοχήν μυστήριο της αγάπης, την ένωση Χριστού – Εκκλησίας. Ο γάμος προσλαμβάνεται από την Εκκλησία. Σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο, άλλο είναι ο γάμος ως μυστήριο αγάπης κι άλλο ως «μυστήριον εἰς Χριστόν καί εἰς τήν Ἐκκλησίαν». Επίσης, σύμφωνα και με τον Ιωάννη Χρυσόστομο, «οι χριστιανοί νεόνυμφοι ματαστοιχειώνονται σε εικόνα του Χριστού και της Εκκλησίας» (Εἰς Κολοσσαεῖς, P.G. 62, 387).
Με την ενανθρώπιση του Χριστού η αγάπη του Θεού προς την ανθρωπότητα εκφράστηκε στην ένωση κτιστού – ακτίστου εν Χριστώ, στο γάμο με την Εκκλησία. Ωστόσο, ο γάμος δεν είναι μόνο ο τύπος της σχέσης Χριστού και Εκκλησίας, είναι ο τύπος και μυστήριο της παρουσίας του Ίδιου του Χριστού. Στο πρόσωπό του ενώνεται η θεία με την ανθρώπινη φύση ασυγχύτως, ατρέπτως, αδιαρέτως και αχωρίστως όπως διδάσκει η Δ’ Οικουμενική Σύνοδος της Χαλκηδόνας. Οι σύζυγοι παραμένουν δύο πρόσωπα χωριστά, ο ένας δεν αφομοιώνει τον άλλον, πράγμα που δηλώνει σεβασμό της ετερότητας και ταυτόχρονα αποτελούν μια ψυχοσωματική ενότητα («σάρκα μία»). Δηλαδή, όπως ο Χριστός προσέλαβε στο πρόσωπό Του ελεύθερα και ακούσια ασυγχύτως και αδιαιρέτως ολόκληρη την ανθρώπινη φύση, έτσι κι ο κάθε σύζυγος ελεύθερα και ακούσια από αγνή αγάπη, θα πρέπει να προσλάβει τον άλλον, για να αποτελέσουν μια μονάδα εν δυάδι. Το ζεύγος αποτελείται από δύο πρόσωπα που καλούνται ελεύθερα και ακούσια να αποτελέσουν και μια ψυχοσωματική ενότητα δηλαδή μία σάρκα, όπως ακριβώς ο Υιός του Θεού παύει να είναι μόνο ο εαυτός Του (Θεός) και γίνεται επίσης κι άνθρωπος. Σε μια γαμήλια ένωση κάποια χαρακτηριστικά των συζύγων θα ταιριάξουν, ενώ κάποια άλλα όχι και τόσο. Αυτά θα πρέπει να κληθούν να τα αποδεχτούν.
Ο Χριστός κάνει την αρχή των θαυμάτων Του και φανερώνει την δόξα Του σε έναν γάμο. Ο Κύριος στον γάμο της Κανά δεν εκμηδενίζει την πρώτη ύλη του γάμου, το θείο θεσμό, αλλά Τον ανανεώνει, Τον αναδεικνύει σε τύπο της σωτηριώδους Οικονομίας Του. Τέλος, να αναφέρουμε ότι ο γάμος ως μυστήριο της παρουσίας του Χριστού, προϋποθέτει ρεαλιστική παρουσία του Χριστού κι όχι απλά την ευλογία της Εκκλησίας. Σε έναν γάμο με άλλα λόγια χρειάζονται και πράξεις να θυσιαζόμαστε καθημερινά για τον/την σύζυγό μας, όπως θυσιάστηκε πρώτος για όλους εμάς ο Χριστός. Όταν πολλές φορές μοχθούμε και αγανακτούμε από τα εργασιακά και καθημερινά μας προβλήματα, να γνωρίζουμε ότι πάντα θα υπάρχει κάποιος στο σπίτι που θα μας περιμένει να μας απαλλάξει από αυτά. Κάτι που απαιτεί διάλογο και αλληλοκατανόηση.
Ο γάμος εκτός από την ανθρωπολογική διάσταση, έχει παράλληλα και διάσταση κοινωνιολογική. Υπάρχουν αρκετές εξειδικεύσεις της ψυχολογίας – ψυχιατρικής που ασχολούνται με το θέμα του γάμου και της οικογένειας. Πιο συγκεκριμένα, στον χώρο της οικογενειακής ψυχολογίας, υπάρχουν αρκετές εξειδικεύσεις. Η βάση τους είναι συστημική ψυχολογία, δηλαδή ο τρόπος αλληλοεπίδρασης των σχέσεων ανάμεσα στο ζευγάρι, αλλά παράλληλα έχει συνδράμει και η ψυχοδυναμική προσέγγιση.
Κύριο θέμα σήμερα είναι οι επιλογές των ζευγαριών (κουλτούρα της ελευθερίας). Μπορεί οι άνθρωποι σήμερα να είναι περισσότερο εξωτερικά ελεύθεροι, αλλά δυστυχώς δεν κατέχουν τα κατάλληλα εργαλεία για προσωπικές επιλογές. Νομίζουμε ότι σήμερα είμαστε ελεύθεροι, κάτι το οποίο το έχει υιοθετηθεί κατά ένα ποσοστό από την δυτική κοινωνία. Απληστία υπάρχει πλέον παντού· στις σχέσεις, στα πρόσωπα.
Η σωστή γαμήλια σχέση είναι η λύση για όλα. Ο γάμος από την αρχαιότητα θεωρείται βασικός βιοκοινωνικός θεσμός όπως και η οικογένεια. Ο γάμος καθιερώθηκε και ευλογήθηκε από τον Δημιουργό. Δεν υπάρχει ισχυρότερος δεσμός από αυτόν των συζύγων στον γάμο. Ο άνδρας με την γυναίκα είναι κοινωνοί (ως βοηθοί αλλήλων), ισότιμοι σύντροφοι. Ο όρος βοηθός στην Παλαιά Διαθήκη δεν έχει την έννοια της κατωτερότητας ή της υποταγής. Βοηθώ σημαίνει γίνομαι κοινωνός του συντρόφου μου. Με τον γάμο γίνεται η υπέρβαση της διάκρισης των φύλων. Η κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν του Θεού δημιουργία που είναι ο άνθρωπος, συνδέεται με την Αγία Τριάδα. Όπως δηλαδή και τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος έχουν μια ουσία (την θεία), αλλά παραμένουν τρία πρόσωπα (Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα), κατά αντίστοιχο τρόπο πρέπει να ενώνονται, να συνδέονται ο άνδρας με την γυναίκα μετά την τέλεση του ιερού μυστηρίου του γάμου. Σαφώς, να σημειώσουμε ότι αυτή η ένωση δεν σημαίνει ότι αναιρεί ή καταργεί το αυτεξούσιο που μας έχει προσδώσει ο Πανάγαθος στον κάθε άνθρωπο.
Ολοκληρώνοντας, περί του μυστηρίου του γάμου θα πρέπει να κατανοήσουμε σήμερα ότι είναι η έναρξη ενός έργου με σωτηριολογική εσχατολογική προοπτική. Είναι λανθασμένη η άποψη που επικρατεί ότι μετά το μυστήριο του γάμου τα πράγματα κυλούν από μόνα τους χωρίς καμία φροντίδα από τους συζύγους. Ειδικότερα, οι πιστοί σήμερα πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο γάμος και η οικογένεια είναι ένα πεδίο άσκησης στην ωριμότητα και την αρετή. Επιπρόσθετα, αυτό το ξεχωριστό μυστήριο δεν είναι μια απλή σύμβαση, μια ευλογία για την έναρξη της σεξουαλικής ζωής. Στην οικογένεια δοκιμάζεται καθημερινά η γνήσια ή μη πνευματικότητά μας, όπως και ικανότητά μας για αγάπη, συγχώρεση, ταπείνωση, υπομονή, υπευθυνότητα, και δικαιοσύνη.
Ιωάννης Π. Κρεζίας
Μεταπτυχιακός φοιτητής του Π.Μ.Σ.
Κοινωνική Θεολογία και Επιστήμες του Ανθρώπου, του Ε.Κ.Π.Α.
Πτυχιούχος της Π.Α.Ε.Α.Κ.
Συγγραφέας
