Ἀγαπητοί μου πατέρες καί ἀδελφοί,
Παιδιά μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπημένα,
Στὸ σημερινὸ Εὐαγγέλιο ἀκούσαμε γιὰ ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ γνωστὰ καὶ συγκινητικὰ θαύματα τοῦ Κυρίου μας, καθὼς ἀφορᾶ ἕνα κοριτσάκι δώδεκα χρονῶν, τὸ ὁποῖο κείτοταν νεκρό μπροστὰ στὸν συντετριμμένο τοῦ πατέρα, τὸν Ἰάειρο. Ἡ συγκεκριμένη περικοπὴ ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Λουκᾶ εἶναι μοναδική, καθώς, ἀπὸ τὴν στιγμὴ τῆς ἱκεσίας τοῦ πατέρα πρὸς τὸν Χριστὸ μέχρι τὴν ἀνάσταση της κορούλας του, παρεμβάλλεται ἕνα δεύτερο θαῦμα ποὺ ἀφορᾶ μιὰ γυναῖκα μὲ διαρκῆ καὶ ἀκατάσχετη αἱμορραγία, ἀπὸ τὴν ὁποία ταλαιπωρούταν καὶ αὐτὴ ἐπὶ 12 ἔτη, ὅσα καὶ τὰ χρόνια τῆς νεκρῆς κόρης.
Αὐτὸ τὸ ἐμβόλιμο θαῦμα εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὸ στὴν ἐξέλιξή του. Ἡ δυστυχισμένη αὐτὴ γυναῖκα συμπεριφέρθηκε ὅπως ὁ κάθε πιστὸς σὲ ὅλες τὶς θρησκεῖες πρὶν τὸν Χριστό. Γνωρίζουμε μὲ πόση ἐλπίδα οἱ ἄνθρωποι ὅλων τῶν θρησκειῶν μέχρι καὶ σήμερα, ἀγγίζουν ἕνα ἱερὸ ἀντικείμενο μὲ τὴν προσδοκία νὰ ἀποκατασταθεῖ ἡ ὑγεία τους. Ἔτσι ἔκανε καὶ ἐκείνη: Ἄγγιξε τὴν ἄκρη τοῦ ἱματίου τοῦ Χριστοῦ καί, ὄντως, τὸ θαῦμα ἔγινε.
Τὸ περιστατικὸ θὰ μποροῦσε νὰ ὁλοκληρωθεῖ ἀκριβῶς στὸ σημεῖο αὐτό, ὁ Χριστὸς ὅμως τοῦ δίνει συνέχεια. Δὲν ἐνεργεῖ ὡς ἕνας παντοδύναμος καὶ ἀπρόσιτος θεὸς τῆς εἰδωλολατρίας, ἀλλὰ ἀναζητᾷ τὸ πρόσωπο ποὺ μόλις γιατρεύτηκε. Δὲν ἀρκεῖ στὸν Χριστὸ ἡ διενέργεια τοῦ θαύματος ἀλλὰ ἡ ἐπαφὴ καὶ ὁ διάλογος μὲ τὴν ἴδια τήν αἱμορροοῦσα. Δὲν Τοῦ ἀρκεῖ νὰ ὑπάρχει στὴν ζωή μας μόνον ὡς θαυματουργὸς ἀλλὰ καὶ ὡς ὁ φίλος, ὡς ἀδελφὸς καὶ ὡς πατέρας. Γι΄ αὐτὸ ἀποκαλεῖ τὴ γυναῖκα αὐτὴ «κόρη» Του καὶ τὴν ἀποχαιρετᾶ μὲ τὴν γλυκύτητα ἑνὸς πατέρα, λέγοντάς της: «Πήγαινε στὸ καλό».
Ὁ διάλογος ἀνάμεσα στὸν Θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο, αὐτὴ ἡ σχέση μακριὰ ἀπὸ τὸ συναίσθημα τοῦ φόβου καὶ τῆς ἐνοχῆς, τῆς αὐστηρότητος καὶ τῆς καταδίκης, ποὺ συχνὰ τὴν συναντᾶμε ἀκόμα καὶ σὲ περιγραφὲς τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀποτελεῖ τὴν πεμπτουσία τῆς χριστιανικῆς πίστεώς μας. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι «χῶρος» ἑνὸς μεγάλου «μαζί»: Ὁ ἄνθρωπος μαζὶ μὲ τὸν Θεό, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι μαζὶ ἑνωμένοι. Τὸ χαρακτηριστικὸ αὐτὸ δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ λείψει καὶ ἀπὸ τὸν τρόπο, μὲ τὸν ὁποῖο οἱ Χριστιανοί, ἀπὸ τὰ πρῶτα κιόλας χρόνια τῆς ἱστορίας τῆς Ἐκκλησίας, ἐπέλεξαν νὰ λατρεύουν τὸν Θεὸ μὲ ἀκολουθίες καὶ προσευχές, συμμετέχοντας ὅλοι μαζί, εἴτε ψάλλοντας, εἴτε ἀπαντῶντας στὶς εὐχὲς τοῦ ἱερέα μὲ λέξεις ἢ φράσεις, ὅπως τὸ «Ἀμήν», τὸ «Ἀλληλούια» ἢ τὸ «Δόξα τῷ Θεῷ».
Ἀπὸ τὰ πρῶτα κιόλας χρόνια, στὶς ἐκκλησιαστικὲς κοινότητες, οἱ πιστοὶ Χριστιανοὶ χωρίζονταν σὲ δύο ὁμάδες καὶ ὑμνοῦσαν τὸν Θεὸ ἀντιφωνικά. Ἡ ἀντιφωνία εἶναι ἕνας μουσικὸς διάλογος, κατὰ τὸν ὁποῖον, δύο ὁμάδες, εἴτε ἀπαντοῦν ἡ μία στὴν ἄλλη μὲ τρόπο μουσικό, εἴτε ψάλλουν ἐναλλὰξ στίχους ἤ μουσικὲς φράσεις. Κατὰ τὴν παράδοση, αὐτὸ τὸν τρόπο ψαλμωδίας εἰσήγαγε στὴν Ἐκκλησία ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος Ἀντιοχείας. Εἶναι βέβαιο πὼς στὴν ἀρχή, ὅλοι οἱ πιστοί, ὀργανωμένοι σὲ δύο ὁμάδες, ἔψελναν ἡ μία ὁμάδα ἀπαντῶντας στὴν ἄλλη, ὑπὸ τὴν καθοδήγηση, τῶν χειρονόμων, κάτι σὰν τοὺς σημερινοὺς μαέστρους, οἱ ὁποῖοι κρατοῦσαν τὸν ρυθμὸ καὶ καθοδηγοῦσαν τὴν φωνὴ τοῦ λαοῦ μὲ τὶς κινήσεις τῶν χεριῶν τους. Στὴν συνέχεια, οἱ δύο ὁμάδες ἐξελίχθηκαν σὲ δύο χοροὺς ψαλτῶν, ἐνῷ ὁ ἐπί κεφαλῆς τῆς καθεμιᾶς ὀνομάστηκε «χοράρχης».
Στὴν Θεία Λειτουργία, ἀμέσως μετὰ τὰ εἰρηνικά, ὁ ἱερέας ζητᾶ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ γιὰ ὅσους παρευρίσκονται στὸ μυστήριο καὶ δοξάζει τὸν Θεό: «Δέσποτα, κατὰ τὴν εὐσπλαχνίαν σου, ἐπίβλεψον ἐφ΄ ἡμᾶς»
Ἀμέσως, οἱ δύο χοροὶ τῶν ψαλτῶν, ἀντιφωνικά, ψάλλουν τὸ πρῶτο ἀντίφωνο, τὸ ὁποῖον ἐπικαλεῖται τὴ μεσιτεία τῆς Θεοτόκου: «Ταῖς πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου Σῶτερ σῶσον ἡμᾶς». Ζητοῦμε ἀπὸ τὴν Παναγία μας νὰ μεσιτεύση πρὸς τὸν Υἱό της καὶ Θεό μας γιὰ τὴ σωτηρία μας.
Ἔπειτα μετὰ τὴν τρίτη ἐπανάληψη τοῦ ἀντιφώνου αὐτοῦ, πάλι ὁ ἱερέας ἀναπέμπει δέηση πρὸς τὸν Κύριο γιὰ τὴν εὐλογία Του καὶ τελειώνει μὲ τὴν ὑπέροχη φράση: «Μὴ ἐγκαταλείπεις ἡμᾶς, τοὺς ἐλπίζοντας ἐπὶ Σέ».
Μετά, ἀκολουθεῖ τὸ δεύτερο ἀντίφωνο: «Πρεσβείαις τῶν ἁγίων σου, σῶσον ἡμᾶς Κύριε». Ἀφοῦ ζητήσαμε τὴν μεσιτεία τῆς Παναγίας, ζητοῦμε τώρα τὴν μεσιτεία τῶν ἁγίων.
Αὐτὸ τὸ δεύτερο ἀντίφωνο ἔχει μὲ τὸν καιρὸ ἐξαλειφθεῖ ἀπὸ τὴν Λειτουργία, ψάλλεται ὅμως ἀκόμη στὶς ἀκολουθίες τοῦ Ἁγίου Ὅρους.
Ἀκολουθεῖ τὸ τρίτο ἀντίφωνο: «Σῶσον ἡμᾶς Υἱὲ Θεοῦ, ὁ ἐν ἁγίοις θαυμαστός, ψάλλοντάς Σοι ἀλληλούια».
Ὅλοι μαζὶ θυμόμαστε τὴν ἀγάπη καὶ τὸν θαυμασμὸ ποὺ ἔτρεφαν οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας πρὸς τὸ πρόσωπο τοῦ Κυρίου καὶ εὐχόμαστε νὰ ἀποκτήσουμε τὴν δική τους πίστη καὶ εὐλάβεια.
Πρὶν τὰ ἀντίφωνα, ὁ χορὸς τῶν ἱεροψαλτῶν ψάλλει μικροὺς στίχους ἀπὸ τὸ Ψαλτήρι, τὸ τόσο κατανυκτικὸ βιβλίο, κυρίως τοῦ Βασιλέα καὶ Προφήτη Δαυίδ. Ὑπάρχει λόγος ποὺ συμβαίνει αὐτό, ὅπως μᾶς τὸν παρουσιάζει ὁ ἅγιος Νικόλαος ὁ Καβάσιλας:
Τὰ ἀντίφωνα μᾶς ἁγιάζουν καὶ μᾶς προπαρασκευάζουν γιὰ τὸ μυστήριο ποὺ θὰ ἀκολουθήσει. Ταυτόχρονα συμβολίζουν τὰ πρῶτα χρόνια τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ στὴ γῆ ὅταν ἦταν βέβαια παρὼν ἀλλὰ δὲν φαινόταν στοὺς πολλούς, ὅταν ἦταν ἤδη στὸν κόσμο ἀλλὰ ὁ κόσμος δὲν Τὸν γνώριζε. Συμβολίζουν καὶ τὴν περίοδο ποὺ κήρυττε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος. Οἱ στίχοι τοῦ Προφήτη Δαυίδ μας θυμίζουν τὸν καιρὸ ποὺ ὁ κόσμος ἄκουγε τὰ λόγια τῶν Προφητῶν τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, μέχρις ὅτου δὲν χρειάζονταν, γιατί, μὲ τὴν ἐνσάρκωση τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ, ἀποκαλύφθηκε σ΄ ἐμᾶς ἡ ἐκπλήρωση τῶν προφητειῶν τους.
Ἀδελφοί μου,
Ὁ μουσικὸς διάλογος, ὅπως ἐμφανίζεται στὰ ἀντίφωνα κατὰ τὴν ὥρα τῆς Θείας Λειτουργίας, ἀποτελεῖ γιὰ ἐμᾶς μία πρόσκληση διαλόγου μὲ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀδελφούς μας. Ἡ μουσικὴ τῆς Θείας Λειτουργίας – ὅπως λέει καὶ ὁ Ἱερὸς Χρυσόστομος – δίνει φτερὰ στὴν ψυχή μας ὥστε νὰ ἀνέβει πρὸς τὸν Θεό. Τὴν ὥρα ὅμως ποὺ ψάλλουμε ὅλοι μαζί, συνδεόμαστε πνευματικὰ μὲ τὸν διπλανό μας, μὲ ὅλους, ὅσοι παρευρίσκονται ἐκείνη τὴν ὥρα στὸν Ἱερὸ Ναό, μὲ ὅλους τοὺς Χριστιανοὺς ἀδελφοὺς μας ἀπανταχοῦ τῆς γῆς, οἱ ὁποῖοι ψάλλουν μαζί μας σὲ μία μυστηριακὴ ἕνωση. Ἡ συμμετοχὴ μὲ τὸν νοῦ ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν φωνή μας στὴν Θεία Λειτουργία μᾶς μεταμορφώνει, μᾶς ἀποκόπτει ἀπὸ τὶς ἔννοιες αὐτοῦ τοῦ κόσμου καὶ μᾶς ὁδηγεῖ ἀμέριμνους στὴν συνάντηση μὲ τὸν Ἐσταυρωμένο, ὁ Ὁποῖος, σὲ λίγη ὥρα, θὰ μᾶς προσφέρει τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα Του.
Αὐτὴ ἡ πνευματικὴ ἀτμόσφαιρα ἂς εὐχηθοῦμε νὰ μᾶς ἀκολουθεῖ στὴν καθημερινότητά μας καὶ ὁλόκληρη ἡ ζωή μας, μὲ τὸν λόγο καὶ τὶς πράξεις μας, νὰ ἀποτελεῖ μιὰ διαρκῆ Θεία Εὐχαριστία γιὰ τὰ πλούσια ἐλέη ποὺ ἀποστέλλει κάθε στιγμὴ ὁ ἐπουράνιος Πατέρας πρὸς ἐμᾶς καὶ πρὸς ὁλόκληρο τὸν κόσμο. Ἀμήν._
Μὲ ὅλη μου τὴν πατρικὴ ἀγάπη,
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
† Ο ΑΙΤΩΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ
