Toυ Σταύρου Γουλούλη
Το νέο βιβλίο πάνω στα παλιά ανοικτά ζητήματα που καθόρισαν την εξέλιξη της ανθρωπότητας από την Αρχαιότητα δημοσιεύτηκε στις εκδόσεις «Καλλιγράφος» σειρά «Ελληνική Ιστορία». Τεράστιο θέμα, μόλις 125 σελίδες κείμενο, ένα πενταπόσταγμα της πείρας της σταδιοδρομίας του συγγραφέα, του αρχαιολόγου Γιάννη Πίκουλα, καθηγητή αρχαίας Ιστορίας στο ΙΑΚΑ Βόλου. Στο βιογραφικό του καταγράφονται τα πολυσύνθετα ενδιαφέροντά του: Αρχαία Ελληνική Ιστορία, Ιστορική Τοπογραφία, Επιγραφική, Oικονομία της διατροφής (οίνος, λάδι). Το επιστέγασμα όμως είναι η έκδοση του διεθνούς αρχαιογνωστικού περιοδικού Hόρος (1983 κ.ε.), με ειδίκευση την επιγραφική, κορωνίδα των ιστορικών επιστημών. Ολα αυτά εκφράζουν έναν Ιστορικό, ίσως τον πλέον κατάλληλο να παρουσιάσει μία πλήρη μονογραφία, διαφορετική από αυτές που γράφηκαν για τον Αλέξανδρο, παίρνοντας τους δρόμους που τον οδήγησαν στον θρίαμβο.
Με μοναδική συνθετική ικανότητα εκτίθεται ένα υλικό που είναι προέκταση πανεπιστημιακών παραδόσεων, συζητήσεων, συνεντεύξεων, δηλαδή παρέας, που ως γνωστόν γράφει Ιστορία. Αν το λέγαμε απλά είναι αποτέλεσμα πίεσης που προκαλεί η επιστημονική, η δημόσια επικοινωνία του δημιουργού του. Πάντα η ιδιαίτερη πορεία του ενός καλύπτει κενά που δεν γνωρίζουν ούτε ειδικοί. Στην περίπτωση της όλης έρευνας του κ. Πίκουλα αναδύονται βασικά ζητήματα που προκύπτουν από ερωτήματα και απορίες ουσιαστικά πάνω στην πρώτη προσπάθεια στην Ιστορία για να δημιουργηθεί μία παγκοσμιοποιημένη κοινωνία, αυτή του κόσμου του Αλεξάνδρου. Εχουν γραφεί μελέτες επί μελετών για όλες τις παραμέτρους της εξόδου του στην Ανατολή. Ομως ο σύγχρονος Ελληνας χρειάζεται ένα βιβλίο με τα βασικά θέματα κι όχι να επεκτείνεται μόνο σε γεγονότα ή γενικότητες, βιβλίο βασισμένο στην πορεία του Αλεξάνδρου και του στρατού του, την αρχή αυτής της τρομακτικής αλλαγής στην Ιστορία. Μία πορεία χιλιάδων χιλιομέτρων που υπήρξε χωρίς υπερβολή περίπατος, με ελάχιστες μάχες για να δημιουργηθεί ένας εντελώς νέος κόσμος. Ωσπου να καταλύσει το κράτος των Περσών και να συνεχίσει μέχρι Ινδία και Ιμαλάια. Ολα τα κράτη δημιουργούνται στους δρόμους, με τρόπο που δαμάζεται η γεωγραφία ή μάλλον πάνω στην αδάμαστη φύση μόνον οι μεγάλοι στρατηγοί μπορούν και την κάνουν σύμμαχο των όπλων τους. Η επικράτηση του Αλεξάνδρου έχει το ρεκόρ δρομολογίων. Δεν πρέπει να μας απασχολεί πώς ακριβώς συνέβη;
Το βιβλίο στηρίζεται στην επιτόπια έρευνα που ενήργησε ο κ. Πίκουλας επί σειρά ετών πάνω στους δρόμους της τεράστιας διαδρομής του στρατηλάτη από την Πέλλα ως τη Βακτριανή και την Ινδία, δηλαδή σε χώρες των σημερινών Τουρκομάνων, Περσών, Ινδών (Πακιστανών), Αφγανών κ.ά. Συνετέλεσε η μετά το 1989 πολιτική αλλαγή στις περισσότερες εκ των ανωτέρω χωρών, γενικά το άνοιγμα των συνόρων. Ετσι με δεδομένη τη γνώση της βιβλιογραφίας για τον Αλέξανδρο, Νέο Διόνυσο, μιμητή του θεού του κρασιού και την πορεία του στην Ανατολή, προώθησε τη δική του συμβολή. Δεν γνωρίζω άλλον ειδικό επί του θέματος, πρωτίστως Ελληνα, να έκανε κάτι παρόμοιο. Χρειάζεται χρόνος και έξοδα, τα οποία αν δεν καλύπτει δημόσιος φορέας, δεν στερεί εύκολα κανείς από την οικογένειά του.
Ο κ. Πίκουλας αποδεικνύει πως το έργο ενός ερευνητή είναι πρώτα χαρά, ψυχαγωγία. Κάθε καλοκαίρι οργάνωνε ένα ταξίδι σε χώρες που πέρασε ο Αλέξανδρος. Κανείς δεν μπορεί να μάθει και μετά να γράψει ιστορία, αν δεν έχει κάνει αυτοψία στους τόπους που διεξήχθη το δράμα της τότε πολιτικής ζωής.
Το βιβλίο προϋποθέτει τη γνώση του θέματος, όπως την προώθησαν δεκαετίες έρευνας. Πηγαίνει όμως κι άλλο βήμα μπροστά. Τα εξεταζόμενα θέματα είναι:
Α΄ μέρος: Τα γεγονότα. 1. Ο Αλέξανδρος κληρονόμησε την επιτυχία του ή τη δημιούργησε μόνος του; Σίγουρα εκμεταλλεύτηκε τον πατέρα του, τον μοναδικό στρατό του. 2. Γιατί έγινε η εκστρατεία; Η Μ. Ασία ενδιέφερε πρώτα, τα υπόλοιπα ήταν κάτι αδιανόητο. Κερδήθηκαν ως έπαθλο. 3. Γιατί νίκησε τους Πέρσες; Διέθετε αρετή και είχε αρωγό την αγαθή τύχη ώστε να εκμεταλλευτεί τις παραμέτρους που συνθέτουν την πυραμίδα της εξουσίας και του μηχανισμού του κράτους του σε εκστρατεία. 4. Γιατί έφτασε στα όρια της Οικουμένης; Ηθελε κάτι τέλειο, ως την άκρη του μεγάλου ωκεανού. Ενδιαφέροντα είναι και τα ιδιωτικά του ζητήματα: 5. Πώς πέθανε, 6. Που ήταν ο τάφος του, τόσο φλέγον θέμα στην εποχή μας. 7. Ποια ήταν η οικογένειά του.
Β΄ μέρος: Αποτίμηση, ερώτημα και απάντηση: 8. Αλλαξε τον κόσμο; 9. Είχε εφόδια αρετή ή τύχη; 10. Ποια ήταν τα επιτεύγματα της εκστρατείας; 11. Τι μύθο άφησε; 12. Ποια η συνδρομή του στη δημιουργία του νέου μονοθεϊστικού κόσμου.
Ο συγγραφέας αποτείνεται στο ευρύτερο κοινό αλλά με μοναδικότητα και καινοτομία, οπότε εξυπηρετεί και Ειδικούς. Η Ιστορία δεν είναι για συλλέκτες γραμματοσήμων. Οι Ιστορικοί, ακόμη πληρέστερα και ως γεωγράφοι, καλλιεργούν τον λαό, τη νεολαία που αποκτά ευρύτητα συγκρίσεως μέσα στον χρόνο, να μην είναι lost in now. Καλλιεργούν πολιτικούς που θα έχουν διαχρονική εμπειρία και πρέπει πλέον να κάνουν δοκιμές στη σύγχρονη γεωπολιτική. Αν ο κόσμος του Αλεξάνδρου είναι η ελληνική Οικουμένη, ο κόσμος του νέου Ελληνα ποιος είναι; Δεν τον χωράει η γη του, αιώνες τώρα. Δεν είναι χρήσιμο να δούμε πώς έγινε η επέκταση στην Ανατολή;
Ο «Αλέξανδρος» του καθηγητή Γιάννη Πίκουλα είναι αφορμή για ένα πολύ κατατοπιστικό και ταυτόχρονα πολύ οικονομικό δώρο σε φίλους.
