Στον Γιώργη Μυλωνά
«Όλες οι πολιτικές παρατάξεις βλέπουν την Εκκλησία σαν τον… θείο, μόνο που στην πραγματικότητα ο θείος δεν έχει, γιατί οι κυβερνήσεις δεν αφήνουν» αναφέρει αφοπλιστικά στην «Κιβωτό» ο Μητροπολίτης Δωδώνης Χρυσόστομος, που εκτός από πολιτικές ευθύνες, εντοπίζει τα διαχρονικά λάθη της Εκκλησίας στην επιλογή των ανθρώπων της: «Υπάρχει και στην Εκκλησία ευθύνη, ίσως όχι ηθελημένα με την έννοια του να κλέψει, αλλά με την έννοια ότι, ακόμη και σήμερα, δεν τοποθετεί κατάλληλα πρόσωπα να διοικήσουν την υπόθεση».
Αναλάβατε την προώθηση του προσκυνηματικού τουρισμού σε μια δύσκολη οικονομικά συγκυρία. Μπορούμε να μιλάμε για οφέλη στην πραγματική οικονομία του τόπου;
Η ιδέα του θρησκευτικού τουρισμού πρέπει να ομολογήσουμε ότι ήταν του μακαριστού Χριστόδουλου. Δεν ξέρω, όμως, γιατί δεν είχε βρει τον δρόμο του. Μου ανετέθη λίγο πριν παραιτηθώ από τη μητρόπολη Ζακύνθου και τότε, βεβαίως, είχα τη δυνατότητα ν’ ασχοληθώ επισταμένως με το θέμα. Αρκετοί είναι αυτοί που λένε, όπως ο Καλαβρύτων ας πούμε, ότι βρήκε στο πρόσωπό μου την καλύτερη έκφραση υλοποίησης αυτής της επιθυμίας του μακαρίτη του Χριστόδουλου.
Η Ζάκυνθος είναι τουριστικός χώρος, με πολλά και σημαντικά προσκυνήματα, οπότε όλο αυτό δεν μου ήταν κάτι ξένο. Νομίζω ότι έχουμε θετική απήχηση σε όλα τα ξένα μέρη που έχουμε επισκεφθεί και στις εκθέσεις που έχουμε λάβει μέρος και, βεβαίως, στις επιμέρους συμφωνίες, που έχουμε κάνει με κράτη και άλλες ορθόδοξες εκκλησίες, όπως με την Κύπρο, τη Ρωσία, τη Βουλγαρία, την Πολωνία, αλλ’ ακόμη και με το Βατικανό. Εδώ πρέπει να σημειώσω ότι δεν περιοριζόμεθα μόνο στον χριστιανικό κόσμο. Προβάλλουμε, διαδίδουμε την Ελλάδα, όπου υπάρχει πολιτισμός. Στην Κίνα για παράδειγμα, δεν μπορούσαμε να μιλήσουμε για Χριστό! Μας είχε απαγορευθεί μάλιστα να φέρουμε οποιοδήποτε θρησκευτικό σύμβολο, που θα έδειχνε την ιδιότητά μας. Γι’ αυτό κατηγορήθηκα ότι φορούσα κοστούμι, ενώ μας το συνέστησε η πρεσβεία της Κίνας στην Ελλάδα, αλλά και το υπουργείο Εξωτερικών. Εγώ τα ράσα τα φόρεσα από έρωτα παιδιόθεν, δεν τα πέταξα, αλλά τα κρέμασα για όσο ήμουν εκεί και μίλησα για Ελλάδα. Το αποτέλεσμα ήταν μετά την επίσκεψή μας, ν’ αυξηθούν οι αιτήσεις για βίζα κατά 170%, ένα τεράστιο νούμερο για τα μεγέθη της Κίνας. Αυτό είναι μόλις ένα δείγμα, αλλά η κατακόρυφη αύξηση που έχουμε στον τουρισμό οφείλεται σε μία συντονισμένη προσπάθεια που γίνεται κι από το υπουργείο κι από εμάς.
Από τη θέση αυτή έχετε έρθει σ’ επαφή με όλες σχεδόν τις Εκκλησίες του ορθόδοξου κόσμου. Πιστεύετε ότι θα ξεπεραστούν οι αντιθέσεις με την Πανορθόδοξη;
Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος και προσωπικά πιστεύω ότι δεν θα έχουμε αποτελέσματα στην Πανορθόδοξη. Αυτή η φυλαρχία που έχει εισχωρήσει κι έχει χωρίσει την Εκκλησία, είναι η αιτία που δεν είναι παγκόσμια πίστη ο Χριστιανισμός. Είναι μάλιστα περίεργο που άντεξε τόσα χρόνια, με τόσες διαιρέσεις και συγκρούσεις πολεμικές. Και πράγματι, πρέπει ν’ αναζητήσουμε κάπου αλλού αυτήν τη δύναμη της συνέχειας! Έχω την πεποίθηση ότι τα σφάλματα ημών που διοικήσαμε και διοικούμε την Εκκλησία είναι που δεν άφησαν ν’ απλωθεί η χριστιανική πίστη σ’ όλη την οικουμένη. Κάθε μητροπολίτης θεωρεί ότι είναι Πάπας, κάθε αρχιεπίσκοπος θεωρεί ότι είναι Πατριάρχης κ.ο.κ. Πώς θα συμφωνήσουμε, όταν δεν υπάρχει ενότητα; Ό,τι συμβαίνει σε διορθόδοξο και πανορθόδοξο επίπεδο οφείλεται στη φιλαυτία μας.
Όταν παραιτηθήκατε, μητροπολίτης που ακολούθησε αργότερα το παράδειγμά σας, δήλωσε πως ο επίσκοπος είναι ισόβιος και όταν παραιτείται πρέπει να αφήνει και την αρχιεροσύνη. Πιστεύετε πως αυτός ο κανόνας εμποδίζει κάποιους αρχιερείς;
Όλοι οι κανόνες έχουν τις εξαιρέσεις τους. Δεν είναι λογικό να επικαλούμεθα τον κανόνα, που μιλά για τους ανθρώπους που μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους. Όταν είσαι δηλαδή καλά, να μην μπορεί ο καθένας να σε βγάλει, όπως έκανε με διάφορες μεθοδεύσεις ο Ιερώνυμος Κοτσώνης ή και στη συνέχεια, για να είμαστε ακριβείς, έκανε κι ο Σεραφείμ μ’ εκείνους που είχαν καταλάβει τις θέσεις με παράνομο κι αντικανονικό τρόπο. Από κει και πέρα θλίβομαι όταν βλέπω ανθρώπους που δεν μπορούν να επιτελέσουν το καθήκον τους, δυσκολεύονται πραγματικά με τη διοίκηση, τις λιτανείες, την πολύωρη ορθοστασία. Όταν παραιτήθηκα, μου τηλεφώνησε ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας και μου εξέφρασε τη λύπη του, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «είστε ακμαίος». Τον ευχαρίστησα λοιπόν για τα καλά του λόγια και απάντησα ότι «αν ήμουν Πρόεδρος της Δημοκρατίας κι εγώ, δεν θα έφευγα, αλλά είναι άλλο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κι άλλο ο δεσπότης που θέλει να κάνει τη δουλειά του!». Όταν θες να κάνεις τη δουλειά που σου ανέθεσε η Εκκλησία, πρέπει μόνος σου να βάζεις όρια στον εαυτό σου. Μην περιμένεις ούτε το κράτος να το κάνει, γιατί είναι αντικανονικό, ούτε η Εκκλησία ν’ αναγκάζεται να εφαρμόζει τον νόμο, που της δίνει το δικαίωμα μιας επιτροπής. Η αξιοπρέπειά σου είναι πάνω απ’ όλα δική σου υπόθεση και πρέπει να μη σκέφτεσαι ούτε την καρέκλα, ούτε τις όποιες ελλείψεις θα δημιουργηθούν στη συνέχεια. Και οι αρχιερείς εκ των μοναχών είναι και πρέπει να τα θυσιάζουμε όλα! Μόνο έτσι μπορείς να δίνεις και παράδειγμα στους άλλους. Γιατί ένας εισαγγελέας κι ένας γιατρός δεν μπορεί παραπάνω από 67 και μπορεί ένας δεσπότης; Φανταστείτε έναν δεσπότη που να μην μπορεί να σηκωθεί για να λειτουργήσει την Κυριακή και να πρέπει να κάνει Μεγάλη Εβδομάδα ή Δωδεκαήμερο! Αυτά είναι εις βάρος της σωστής διαποίμανσης.
Από την άλλη μεριά, είναι γεγονός κι εδώ χρειάζεται να τονιστεί ότι η Εκκλησία δεν έχει φροντίσει για τους ανθρώπους που φεύγουν και που δεν έχουν ενδεχομένως τη δυνατότητα κάπου να πάνε. Το παράδειγμα του διαδόχου μου είναι προς μίμηση. Αλλά νομίζω πολλές φορές ότι η συμπεριφορά των διαδόχων είναι αυτό που δημιουργεί αναστολή στους γεροντότερους να παραιτηθούν. Δεν είναι η δέουσα συμπεριφορά κι αυτό προβληματίζει: να φύγω, να πάω πού; Όταν ζούσε ο μακαρίτης ο Σεραφείμ, του έλεγα να φτιάξουμε προ της Πεντέλης χώρο που θα λειτουργεί ως Βατικανό, με τα γραφεία, τη διοίκηση και δωμάτια για τους δεσποτάδες, όταν έχουμε ιεραρχία, και μία πτέρυγα για τους αποχωρούντες, που θα έχουν επαφή με τη Σύνοδο και θα παραμένουν σώμα της Ιεραρχίας, με ένα γιατρό κι ένα ζεστό φαγητό… αλλά δει δη χρημάτων!
Ποια είναι τελικά η εκκλησιαστική περιουσία και γιατί παραμένει ανεκμετάλλευτη;
Όλες οι πολιτικές παρατάξεις βλέπουν την Εκκλησία σαν τον… θείο, όπως λέει μία διαφήμιση. Μόνο που στην πραγματικότητα ο θείος δεν έχει! Κι αυτό γιατί οι κυβερνήσεις δεν αφήνουν. Δεν έχουμε δηλαδή τους όρους για την ανάπτυξη της εκκλησιαστικής περιουσίας, αντιθέτως έχουμε εμπόδια. Όλοι μπορούν να κάνουν περιουσία, εκτός από την Εκκλησία. Η εκκλησιαστική περιουσία έμεινε σε κατάσταση νηπιακή, γιατί δεν μας δίνουν όρους δόμησης. Όταν είναι δικό τους κάνουν ό,τι χρειάζεται προκειμένου να το εντάξουν, να το αξιοποιήσουν, όταν είναι δικό σου απλά το δεσμεύουν! Λένε, αντίστοιχα, για την οικονομική αυτάρκεια της Κύπρου… μα εκεί, όταν ήταν οι Άγγλοι, δεν τους εμπόδιζε κανείς να κάνουν το δικό τους. Κατόπιν στην απελευθέρωση, ήταν ο Μακάριος, που έδωσε ώθηση και μπόρεσαν να κάνουν πράγματα. Σήμερα είναι το ίδιο; Ούτε και γι’ αυτούς, δυστυχώς, είναι το ίδιο.
Μονάχα επί Σεραφείμ, το σχέδιο περί της απαλλοτριώσεως της εκκλησιαστικής περιουσίας ήταν επωφελές, γιατί σύμφωνα με αυτό η Εκκλησία έπαιρνε περίπου το 1/5, αλλά με όρους δόμησης, με όρους ουσιαστικής ανάπτυξης, με δάνεια για να κάνουμε ξενοδοχεία, ό,τι περίπου έγινε και στην Κύπρο. Ποιοι δεν άφησαν το ’76 το έργο της επιτροπής που είχε συσταθεί τότε για την υλοποίηση της συμφωνίας; Οι δελφίνοι του αρχιεπισκοπικού θρόνου, που ήθελαν να φέρουν σε δύσκολη θέση τον αρχιεπίσκοπο με την εκάστοτε εξουσία, προκειμένου να του κάνουν δύσκολη τη ζωή για να παραιτηθεί. Υπάρχει, λοιπόν, και στην Εκκλησία ευθύνη, ίσως όχι ηθελημένα με την έννοια του να κλέψει, αλλά με την έννοια ότι, ακόμη και σήμερα, δεν τοποθετεί κατάλληλα πρόσωπα να διοικήσουν την υπόθεση.
Θυμάστε κάτι χαρακτηριστικό από τη στάση του μακαριστού Σεραφείμ στη διαπραγμάτευση με την Πολιτεία;
Είναι στο Προεδρικό Μέγαρο ο Καραμανλής -πανίσχυρος τότε- και του λέει κάποια στιγμή ύστερα από μία ορκωμοσία: «Μήπως ήρθε ο καιρός να χωρίσουμε τα τσανάκια μας;» Κι ο Σεραφείμ τού απαντά, χωρίς περιστροφές: «Τώρα αν θέλεις να κάτσω να ξεκινήσουμε». Και τα μάζεψε ο Καραμανλής… Ο Σεραφείμ ήταν, με την πλήρη έννοια, άνδρας. Ο Σεραφείμ είχε λεβεντιά και πηγαία απλότητα. Είχε διορατικότητα, την οποία δεν περίμενε κανείς ότι θα πάρει χωρίς διπλώματα και γλώσσες… αλλά είχε το πτυχίο της ζωής.
Ποιος είναι
Ο επίσκοπος Δωδώνης (κατά κόσμον Δημήτριος) γεννήθηκε στη Ζάκυνθο το 1939. Ξεκίνησε από μοναχός στην παλαίφατη μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά, ηγούμενος στην ιστορική μονή Πεντέλης, βοηθός επίσκοπος του αρχιεπισκόπου Σεραφείμ, μητροπολίτης Ζακύνθου από την οποία παραιτήθηκε όταν έφτασε στην ηλικία των 72 χρόνων και σήμερα πρόεδρος της συνοδικής επιτροπής προσκυνηματικών περιηγήσεων.
