Γράφει ο Μ. Γ. Βαρβούνης
Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης
Οπως και με άλλες ευκαιρίες έχουμε γράψει, η Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελεί κύριο φορέα διαχείρισης της ελληνορθόδοξης παράδοσης, καθώς αυτή διαμορφώθηκε στην πράξη από τον λαό μας ανά τους αιώνες, και κυρίως στη μεταβυζαντινή περίοδο, όταν το Γένος βρισκόταν υπό δουλεία, οθωμανική ή φραγκική. Καθώς μάλιστα οι επίσημες κρατικές δομές συνήθως αντιμετώπιζαν τον λαϊκό πολιτισμό με επιφύλαξη ή ακόμη και με περιφρόνηση, ενώ στην καλύτερη περίπτωση ζητούσαν να καθορίζουν και να διαμορφώνουν κατά το εκάστοτε politically correct τις εκδηλώσεις του, η Εκκλησία εξελίχθηκε σε προνομιακό πεδίο ανάπτυξης μορφών του λαϊκού πολιτισμού, χωρίς ιδεολογικό πρόσημο ή πολιτικό προαπαιτούμενο.
Πολλές είναι λοιπόν οι Μητροπόλεις στις οποίες ασκείται ανάλογο έργο, με σημαντική επιτυχία. Και ανάμεσά τους ξεχωρίζει η Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος και Αλμυρού, την παράδοση της οποίας σε καινοτόμες δράσεις που είχε εγκαινιάσει ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος συνέχισε επάξια και επεξέτεινε, ενίοτε δε επαναπρογραμμάτισε και αναπροσάρμοσε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης κ. Ιγνάτιος, αξιοποιώντας την πείρα που ήδη διέθετε από ανάλογες δράσεις πριν την εκλογή και χειροτονία του σε Επίσκοπο.
Στα πλαίσια αυτά, ο Σεβασμιώτατος έχει ιδρύσει τον Φορέα Πολιτισμού «Μαγνήτων Κιβωτός, για τη διάσωση του Πολιτιστικού Αποθέματος», που έχει σχεδιάσει και εκτελεί πολλά και σημαντικά ερευνητικά και πολιτισμικά προγράμματα, ταυτοχρόνως δε επιτελεί και σημαντικό εκδοτικό έργο. Και εντός αυτής της δράσης έχει ιδρυθεί και η «Ακαδημία Λαϊκού Πολιτισμού και Τοπικής Ιστορίας», για το έργο της οποίας θα γίνει ιδιαίτερος λόγος σε επόμενο σχετικό σημείωμά μας. Ο πολιτιστικός αυτός φορέας έχει δώσει μία νέα προοπτική στη μελέτη του ελληνορθόδοξου πολιτισμού μας, λαϊκού και εκκλησιαστικού. Για παράδειγμα, οι εκδηλώσεις στα πλαίσια των παρακλήσεων του Δεκαπενταύγουστου, που όπως γράψαμε και σε προηγούμενο άρθρο μας διοργανώνονται και στην Ιερά Μητρόπολη Σάμου και Ικαρίας, στα πλαίσια της δράσης του «Κέντρου Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών», έχουν δώσει μία νέα διάσταση στην πολιτιστική ζωή των χωριών της Μητροπόλεως Δημητριάδος.
Ενα ακόμη παράδειγμα αποτελεί η μέριμνα για τη διάσωση, μελέτη και προβολή έργων της εκκλησιαστικής τέχνης, στα οποία συχνά συναιρούνται η λαϊκή ευσέβεια, η εκκλησιαστική και λατρευτική ζωή και η λαϊκή τέχνη. Το 2018, με την ευλογία του Σεβασμιωτάτου κ. Ιγνατίου και τη μέριμνα του Πρωτοσυγκέλλου της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος Αρχιμανδρίτη π. Δαμασκηνού Κιαμέτη, εγκαινιάστηκε το εκκλησιαστικό μουσείο της Μακρινίτσας του Πηλίου. Για να συγκροτηθεί απαιτήθηκε πολύχρονη, πολύμοχθη και συστηματική εργασία στην ευρύτερη περιοχή, το αποτέλεσμα όμως μπορεί να ικανοποιήσει πλήρως και τον πλέον απαιτητικό κριτή.
Στα πλαίσια των εγκαινίων διοργανώθηκε Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο με τίτλο «Εκκλησιαστικά κειμήλια: από την λειτουργική χρήση στην μουσειακή προβολή» (Βόλος, 22-23 Σεπτεμβρίου 2018), που διοργάνωσαν ο φορέας πολιτισμού «Μαγνήτων Κιβωτός, για τη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος» της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού και το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, που έχει υπογράψει ειδικό πρωτόκολλο επιστημονικής συνεργασίας με την Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος για παρόμοια ζητήματα. Και της λαμπρής τελετής των εγκαινίων ακολούθησε η παρουσίαση ειδικής επετειακής έκδοσης με τίτλο «Οι Θησαυροί της Μακρινίτσας. Σπάνια κειμήλια απαράμιλλης θρησκευτικής και καλλιτεχνικής αξίας», όπου συστηματικά προβάλλονται οι θησαυροί του μουσείου αυτού.
Αξίζει επίσης να αναφερθούμε στην έκδοση των ετήσιων ημερολογίων του πολιτιστικού αυτού φορέα, που κάθε χρονιά αναφέρονται, και σε μία ενδιαφέρουσα πτυχή του λαϊκού πολιτισμού και της τοπικής ιστορίας της περιοχής, αλλά και στην έκδοση τόμων για το εμπόριο και τη ναυσιπλοΐα του Πηλίου, τα περίφημα και από το δημοτικό τραγούδι «ζαγοριανά καράβια», εκδόσεις που πλουτίζουν τη βιβλιογραφία μας. Και βέβαια, στην κατ’ έτος ανάληψη της διοργάνωσης της «Ναυτικής Εβδομάδας» στον Βόλο, με ιδιαίτερη θεματική κάθε φορά, στο πλαίσιο της οποίας η καλλιτεχνική και πολιτιστική ζωή της περιοχής, εξόχως δε ο λαϊκός πολιτισμός, προβάλλονται και καλλιεργούνται.
Αν κοντά σε αυτά υπολογίζει κανείς τα ποικίλα μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα με το αντίστοιχο εκπαιδευτικό υλικό που παράγουν, αλλά και τις διαλέξεις, τις ομιλίες και τις επιμέρους εκδηλώσεις σε όλη τη διάρκεια του έτους, καταλαβαίνει ότι πρόκειται για μια υποδειγματική προσπάθεια διαχείρισης του πολιτισμού, ιδιαιτέρως δε του λαϊκού πολιτισμικού αποθέματος. Μία προσπάθεια που έχει σχεδιαστεί με βάση την πείρα και τα οράματα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Δημητριάδος κ. Ιγνατίου και ακτινοβολεί προς όλες τις κατευθύνσεις, παρέχοντας έξοχα δείγματα της πολιτισμικής παρέμβασης και αποτελεσματικότητας που μπορεί να έχει η Εκκλησία, αρκεί να βρεθεί στο πηδάλιό της ιεράρχης οτρηρός, οραματιστής και ρηξικέλευθος, που να σέβεται την παράδοση και να προσβλέπει στη δημιουργία ανάλογων προτύπων δράσης και ζωής για το μέλλον.
