Του Αλεξάνδρου Π. Κωστάρα
Ομότιμου Καθηγητή Πανεπιστημίου Θράκης
… Στη ρηματική προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ο ορίζοντας είναι διαυγέστατος. Θα ’λεγα ότι αποδίδει σήμερα σε απόλυτο βαθμό τις επιδιώξεις της πολιτισμένης ανθρωπότητας. Το βεβαιώνουν όλα τα σχετικά διεθνή κείμενα, όπως λ.χ. η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ που υπογράφηκε το 1948, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) που υπογράφηκε στη Ρώμη το 1950, το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ΔΣΑΔ), επίσης του ΟΗΕ που υπογράφηκε το 1966, καθώς και τα συμπληρωματικά αυτού Πρωτόκολλα κ.λπ.
Η πυκνή «ομίχλη» εμφανίζεται στην πρακτική εφαρμογή των σχετικών δικακηρύξεων.
Βεβαίως υπάρχει σήμερα στην Ευρώπη το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), που εδρεύει στο Στρασβούργο και προσπαθεί με τις αποφάσεις του να διαλύσει την «ομίχλη». Το γεγονός όμως ότι οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου δεν στρέφονται εναντίον ατόμων, αλλά εναντίον Κρατών, μας αποκαλύπτει ότι όσο περισσότερες είναι οι προσφυγές που γίνονται σε αυτό το Διεθνές Δικαστήριο, τόσο εντονότερα προβάλλει το «τοπίο της ομίχλης» στη χώρα εναντίον της οποίας ασκούνται οι σχετικές προσφυγές. Εάν τώρα δίπλα σε αυτή τη διαπίστωση προστεθεί και η γνώση ότι δεν υπάρχει κάποιος μηχανισμός αναγκαστικής εκτέλεσης των αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, εύκολα γίνεται αντιληπτό, γιατί ορισμένες χώρες όπως είναι π.χ. η Τουρκία, αρνούνται να συμμορφωθούν πολλές φορές με τις αποφάσεις του ΕΔΑΔ, και γιατί οι «μεγάλες» δυνάμεις αποφεύγουν να την εξαναγκάσουν έμμεσα, με την απειλή ουσιαστικών κυρώσεων, να σεβαστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το είδαμε αυτό πρόσφατα στην περίπτωση της Αγίας Σοφίας και της Μονής της Χώρας, τις οποίες η Τουρκία, αντί να τις αποδώσει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο προς άσκηση της Θείας Λατρείας εκ μέρους των Ορθοδόξων, στους οποίους ανήκουν τα σεβάσματα αυτά, επικαλούμενη δικαιώματα θεμελιωμένα στην περίοδο της οθωμανικής βαρβαρότητας, τις μετέτρεψε σε μουσουλμανικά τεμένη! Πώς εναρμονίζεται όμως η οθωμανική βαρβαρότητα ως τίτλος χρησικτησίας αλλόδοξων χώρων λατρείας υπό το καθεστώς των Διεθνών Συνθηκών (βλ. άρ. 9 της ΕΣΔΑ και 18 παρ. 1 του ΔΣΑΔ), που προστατεύουν ως ανθρώπινο δικαίωμα την ελευθερία της θρησκευτικής συνειδήσεως με όλα τα παρελκόμενα αυτής; Είδαμε, τι έκαναν οι λεγόμενοι «μεγάλοι» του κόσμου, για να υπερασπιστούν τον νομικό μας πολιτισμό απέναντι στους «παροξυσμούς» των θαυμαστών της οθωμανικής «γεωγραφίας». Κάποιοι αρκέστηκαν σε λεκτικές αποδοκιμασίες της βάναυσης προσβολής του εν λόγω ανθρωπίνου δικαιώματος, ενώ άλλοι δικαιολόγησαν την επέλαση της βαρβαρότητας εναντίον των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως εσωτερική υπόθεση της Τουρκίας!
Η «ομίχλη» λοιπόν που «σκεπάζει» και εδώ τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι η γενεσιουργός αιτία, η οποία προκαλεί το «ξεστράτισμα» από τον «δρόμο» μας. Αλλού ξεκινάμε να πάμε με τις διακηρύξεις μας για τα ανθρώπινα δικαιώματα και αλλού βρισκόμαστε τελικά. Επιβεβαιώνεται έτσι η διαπίστωση, που την βλέπουμε να επαληθεύεται πολλές φορές και στην Ελλάδα από τη συμπεριφορά ορισμένων φορέων ή ατόμων, ότι δυστυχώς, ζούμε σε μία εποχή με κραυγαλέες αντιφάσεις. Μια εποχή που σπεύδει να αποθεώσει λεκτικά τον δικαιωματισμό, αλλά διστάζει στην πράξη να υπερασπιστεί τα ίδια τα δικαιώματα απέναντι σε εκείνους που τα παραβιάζουν. Πού μπορείς να ελπίζεις ότι θα βγεις με τέτοια «ομίχλη» σε έναν τόσο σπουδαίο τομέα, όπως είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα;
Ανάλογο είναι και το «τοπίο» που παρατηρεί κάποιος στον χώρο των διεθνών σχέσεων μεταξύ των διαφόρων κρατών. Ο Χάρτης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, κουβαλώντας αρνητικές εμπειρίες από τις συνθήκες που διευκόλυναν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, θέλησε να αποκλείσει την επανάληψή τους. Ετσι, με τις σχετικές ρυθμίσεις του δυσχεραίνει σήμερα την κήρυξη ενός νέου Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ προβλέπει επίσης τη διαδικασία εξουδετέρωσης των κινδύνων κατά της διεθνούς ειρήνης, που μπορούν να προέλθουν από ορισμένο κράτος το οποίο με τη συμπεριφορά του περιφρονεί τους ομόφωνα θεσπισμένους από τη διεθνή κοινότητα κανόνες. Παράλληλα με διάφορες διεθνείς συμβάσεις, που έχουν υπογράψει τα κράτη-μέλη του και ρυθμίζουν τα κατ’ ιδίαν θέματα, όπως είναι λ.χ. σήμερα το κατεξοχήν φλέγον ζήτημα που σχετίζεται με το δίκαιο της θάλασσας, έχει φροντίσει για την ειρηνική επίλυση όλων των διαφορών μεταξύ των εμπλεκομένων σε κάποια αμφισβήτηση κρατών, ώστε όποιος παρασπονδεί από τη διεθνή έννομη τάξη να υφίσταται άμεσα τις ενδεδειγμένες ουσιαστικές και αυστηρές κυρώσεις της σχετικής ασέβειάς του προς τη διεθνή κοινότητα. Μόνον έτσι νουθετούνται τα κράτη και οι πολίτες τους στην διεθνή νομιμότητα.
Αυτός είναι ο διαυγής «ορίζοντας» των διεθνών σχέσεων. Και εάν διετηρείτο η «φωτεινάδα» του, ο κόσμος θα περιέβαλλε σήμερα με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη εκείνους που διαφεντεύουν τις τύχες του και θα πρσέβλεπε με μεγαλύτερη αισιοδοξία στο μέλλον. Δυστυχώς όμως και εδώ, αφ’ ενός μεν η έλλειψη ενός εκτελεστικού οργάνου για την επιβολή των σχετικών κυρώσεων που αποφασίζει η Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, αφ’ ετέρου δε η νοτροπία συναντίληψης και αλληλεγγύης ορισμένων κρατών προς τον παραβάτη της διεθνούς νομιμότητας, κυρίως όμως η διγλωσσία και τα συμφέροντα των μεγάλων, μετασχηματίζονται σε «αχλύ» που περιβάλλει την ατμόσφαιρα των διεθνών σχέσεων. Το αποτέλεσμα είναι και εδώ γνωστό. Αλλού ξεκινάμε να πάμε και αλλού καταλήγουμε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αλλοπρόσαλλης εικόνας είναι και εδώ σήμερα η Τουρκία. Κάνει ό,τι θέλει στην περιοχή της Μεσογείου. Ερμηνεύει όπως αυτή κρίνει τα διεθνώς ισχύοντα και τα προσαρμόζει στις διεκδικήσεις της. Αδιαφορεί για τα ομόφωνα ψηφίσματα του Ο.Η.Ε. και δεν φοβάται την εξαγγελία των κυρώσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε βάρος της, αφού γνωρίζει από άλλες προηγούμενες και βαρύτερες ανομίες της (βλ. εισβολή στην Κύπρο) ότι δεν πρόκειται να της επιβληθούν ποτέ. Γιατί λοιπόν να μη συμπεριφέρεται σαν αφέντης της υφηλίου η Τουρκία και να μην «αλωνίζει» ή να μην εμπαίζει με τις προκλήσεις της ολόκληρο τον κόσμο; Οι «μετεωρολόγοι» της την ενθαρρύνουν στις κινήσεις της με τις προβλέψεις τους ότι ο «καιρός» δεν πρόκειται να αλλάξει ποτέ, όσο επικρατούν οι συνθήκες που ευνοούν τη δημιουργία και τη διατήρηση της «ομίχλης». Ενα «μετεωρολογικό» δελτίο που σε γεμίζει θλίψη και απογοήτευση. Εάν λοιπόν θέλουμε να διαλυθεί κάποτε η «ομίχλη», πρέπει, όπως αλλιώς μας το λέει και ο ποιητής, να βοηθήσουμε όλοι να δυναμώσει ο ήλιος, το φως του.
