Του Καθηγητή Πέτρου Γρουμπού, Ομότιμου Καθηγητή, Πανεπιστημίου Πατρών.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ιστορικός για να διακρίνει ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται στην ιστορία. Τις ειρηνικές περιόδους διαδέχονται πόλεμοι. Κάποιοι μπορούν να πουν ότι ειρήνη είναι το διάλειμμα μεταξύ πολέμων. Κάποιοι άλλοι μπορούν να δουν την ιστορία των ανθρώπων σαν μια σειρά από συνεχείς πολέμους, με τα όπλα να αλλάζουν από εποχή σε εποχή.
Ζούμε σε μια ενδιάμεση περίοδο, με πολέμους στη γειτονιά μας, με τα σύννεφα να μαζεύονται και πάνω από την πατρίδα μας. Με τη σημερινή κατάσταση στη Μεσόγειο, στα Βαλκάνια και μία επιθετική Τουρκία που κουνά το οθωμανικό σπαθί, ένα παλιό ερώτημα γίνεται επίκαιρο: «ποιες δυνάμεις κυβερνούν τον κόσμο; Το σπαθί ή το πνεύμα;»
Την απάντηση στο ερώτημα μας τη δίνει ο Ναπολέων Βοναπάρτης: «στον κόσμο υπάρχουν δύο δυνάμεις. Το σπαθί και το πνεύμα. Το σπαθί κερδίζει πρώτο αλλά προσωρινά, το πνεύμα κερδίζει δεύτερο αλλά οριστικά: το σπαθί νικιέται πάντοτε από το πνεύμα». Δεν είναι ανάγκη κάποιος να θυμίσει στους πάντες ότι καμιά αυτοκρατορία δεν μπόρεσε να υποτάξει λαούς αιωνίως. Όλες οι Αυτοκρατορίες είχαν ακμή και νομοτελειακά περιέπεσαν σε παρακμή και στις περισσότερες η ιστορία επεφύλαξε πλήρη κατάρρευση και εκμηδένιση. Ο κατακτητής πάντα έφευγε από τα εδάφη που κατέκτησε με το ξίφος και τη βία. Μία αυτοκρατορία έρχεται και φεύγει ανεπίστρεπτη σε πείσμα με όσους διαφωνούν με αυτήν την Ιστορική πραγματικότητα. Ακόμη και αν μείνει παραπαίει!
Ας δούμε όμως τα πράγματα λίγο διαφορετικά. Και ίσως τελικά κατανοήσουμε καλύτερα τη γενικότερη έννοια του «σπαθιού» και όχι τη στενή του όπως την εννοεί ο Μέγας Ναπολέων. Ίσως και να είναι και παρεξηγημένο.
Αν μελετήσουμε την ιστορία και την παράδοση της ανθρωπότητας, παρατηρούμε ότι ο πόλεμος αποτελεί μία από τις κύριες της δραστηριότητες. Μέσα σε αυτήν την πλούσια πολεμική παράδοση, που η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων, o πολεμιστής χρησιμοποίησε διάφορα μέσα για να πετύχει το σκοπό του, την εξουδετέρωση του εχθρού. Ένα από αυτά τα μέσα αποτελούν τα «όπλα», τα οποία εξελίσσονται και τελειοποιούνται μαζί με την εξέλιξη της τεχνολογίας και του ίδιου του πολιτισμού. Σήμερα χρησιμοποιείτε και ο «οικονομικός πόλεμος» για την υποδούλωση Λαών. Το δε «οικονομικό σπαθί» είναι πολύ χειρότερο από το «πολεμικό σπαθί».
Τα «όπλα» λοιπόν αποτελούν τα «εργαλεία του πολέμου». Εργαλεία όμως με ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, δεν έχουν την άμεση ιδιότητα της δημιουργίας, όπως έχουν τα κοινά εργαλεία που γνωρίζουμε, αλλά κατέχουν την ιδιότητα της καταστροφής. Στα σωστά χέρια και με την ορθή χρήση τους βοηθούν στην καταστροφή του εισβολέα, του εχθρού- σφετεριστή και γενικότερα στην αντιμετώπιση του «κακού», όποια μορφή και αν αυτό έχει. Στα λάθος χέρια επιφέρουν την καταστροφή και εξαφάνιση Λαών και ομάδων ανθρώπων. Έχει δε αποδειχθεί ιστορικά, ότι η λάθος χρήση των «εργαλείων του πολέμου» δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την έλευση, την κυριαρχία και την πτώση των «καθεστωτικών αυτοκρατοριών» (οθωμανικής, κουμμουνιστικής, ναζιστικής…). Άξιο μελέτης είναι το «σπαθί». Ένα από τα πιο αποτελεσματικά και πολυχρησιμοποιημένα όπλα στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι το «σπαθί», του οποίου η προέλευση μας διαφεύγει στις ομίχλες του παρελθόντος. Δεν αρκεί όμως μόνο η πρακτική σημασία που αναμφισβήτητα έχει το σπαθί. Για να αντιληφθούμε την πραγματική του αξία ως ένα όπλο αρχέτυπο και να διεισδύσουμε στην ουσία του, θα πρέπει να εμβαθύνουμε στους διάφορους συμβολισμούς που αυτό πήρε μέσα από τους μύθους και θρύλους πολλών παραδοσιακών πολιτισμών.
Καταρχήν να αναφέρουμε ότι το σύμβολο με την παραδοσιακή του έννοια αποτελεί την κρυσταλλοποιημένη μορφή μίας ανώτερης ιδέας. Ένα σύμβολο λοιπόν είναι μία γέφυρα ή ένας αγγελιοφόρος μεταξύ της αντίληψης μας και της ιδέας που αυτό φέρει μέσα του και πολλές φορές μας βοηθάει να αντιληφθούμε πολύ περισσότερα πράγματα για αυτήν την ιδέα από οποιαδήποτε άλλη περιγραφή και ιδιαίτερα την καταστροφική.
Το σπαθί-ξίφος λόγω των μοναδικών «ιδιοτήτων» που έχει, χρησιμοποιήθηκε ως σύμβολο σε πολλούς παραδοσιακούς μύθους.
Στην Βρετανία, στο μύθο του βασιλιά Αρθούρου παρουσιάζεται το θρυλικό Εξκάλιμπερ, το οποίο δημιουργήθηκε από το υλικό ενός μετεωρίτη που έπεσε στη γη. Μόνο αυτός που κατέχει την αγνή αρετή μπορεί να το βγάλει από το βράχο στον οποίο ήταν καρφωμένο. Τότε εμφανίζεται ο Αρθούρος, σύμβολο του ενάρετου ανθρώπου και καταφέρνει με ευκολία να τραβήξει το σπαθί και να το απελευθερώσει
Στην ελληνική μυθολογία έχουμε τον Αιγέα, πατέρα του Θησέα, που έκρυψε το σπαθί και τα σανδάλια του κάτω από ένα βράχο, με την προϋπόθεση να τα πάρει ο γιος του, όταν θα ήταν ικανός και θα είχε την πνευματική και σωματική δύναμη να σηκώσει το βαρύ βράχο και να το χρησιμοποιήσει σωστά.
Το σπαθί σαν σύμβολο δεν λείπει και από τη χριστιανική παράδοση. Ο παράδεισος φυλάσσεται από αγγέλους με πύρινα σπαθιά, οι οποίοι κρατούν μακριά το κακό και τους απίστους. Επίσης βλέπουμε να το φέρουν πολλοί από τους αγίους της εκκλησίας στις διάφορες παραστάσεις και αποτελεί ένα εργαλείο αφιερωμένο στο θέλημα του Θεού.
Ένας άλλος σημαντικός συμβολισμός, που συναντάμε στα πλαίσια της Ιπποτικής παράδοσης της Δύσης, είναι το σπαθί καρφωμένο σε έναν μαύρο κύβο (κάτι αντίστοιχο με το βράχο στο μύθο του Αρθούρου). Ο μαύρος κύβος είναι σύμβολο του υλικού επιπέδου, του εκδηλωμένου ορατού κόσμου, ενώ το σπαθί αποτελεί τη θεία πνευματική βούληση που διεισδύει στο αδρανές υλικό επίπεδο για να το αναταράξει και να το διαμορφώσει. Είναι ουσιαστικά το πάντρεμα μεταξύ Ουρανού και Γης, η ένωση των δυο κύριων αρχών του σύμπαντος (Πνεύμα και Ύλη αντίστοιχα) απ’ όπου προκύπτει όλη η δημιουργία (διότι όλα τα δημιουργήματα στο κόσμο προέρχονται από το συνδυασμό των δυο αυτών Αρχών).
Δυστυχώς το «Οθωμανικό σπαθί» όπως χρησιμοποιήθηκε δια μέσω των αιώνων δεν έχει κανένα από τα παραπάνω αξιόλογα και χρήσιμα χαρακτηριστικά. Το τι ακριβώς προσέφερε η Οθωμανική αυτοκρατορία και ο «Τούρκος», στα Βαλκάνια, τη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή, και την Ευρώπη μας το λέει ο Τούρκο-Γερμανός ιστορικός και κοινωνιολόγος, Taner Akcam. «Στη Βαλκανική Χερσόνησο, με κάθε βήμα του, ο Τούρκος έχει ποδοπατήσει τα προϊόντα χιλιάδων ετών πολιτισμού. Όπου ο Τούρκος βλέπει ένα δέντρο, το κόβει. Οι Τούρκοι έχουν εξαλείψει τους πολιτισμούς σε κάθε στροφή και δεν έχουν διατηρήσει εκείνα τα πράγματα που έχουν κατακτήσει. Δεν ήταν καθόλου λαοί πολιτισμού με μια έννοια και δεν κατάφεραν να οικοδομήσουν ένα στα πολιτιστικά θεμέλια που έχουν καταλάβει. Τα μέρη όπου ο Οθωμανός έχει πατήσει το πόδι του δεν άνθισαν, τα μέρη όπου ο Τούρκος έχει πατήσει «έχει μαραθεί και πεθάνει». Οι Οθωμανοί ηγέτες δεν έχουν κάνει τίποτα με τα μέρη που έχουν κατακτήσει, εκτός από να καταστρέψουν και να καταστρέφουν». Αυτά από έναν εμβληματικό και καταξιωμένο συγγραφέα, πανεπιστημιακό δάσκαλο αλλά κυρίως ερευνητή και μελετητή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Κεμαλικής Τουρκίας. Είναι από τους πρώτους Τούρκους πανεπιστημιακούς που αναγνωρίζουν και συζητούν ανοικτά τη γενοκτονία των Αρμενίων από το οθωμανικό καθεστώς. Ο Akcam αναγνωρίζει επίσης τον κεντρικό ρόλο των Νεότουρκων στη σύλληψη, την οργάνωση και την υλοποίηση του σχεδίου για τον αφανισμό των χριστιανικών πληθυσμών της φθίνουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως απαραίτητη προϋπόθεση για την οικοδόμηση ενός ομοιογενούς τουρκικού κράτους. Το κράτος αυτό κατέληξε να είναι η Κεμαλική Τουρκία!
Δυστυχώς και η σημερινή Τουρκία δεν δείχνει να έχει πάρει τα δέοντα διδάγματα από την Ιστορία. Παρόλο που ζούμε τον 21ο αιώνα, η νοοτροπία της Τουρκίας είναι ακόμα εκείνη του 1453, όταν κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη. Και ακόμη χειρότερα, σήμερα μεγάλες δυνάμεις δεν έχουν και αυτές διδαχθεί από την Ιστορία και προσπαθούν να υποδουλώσουν λαούς με «οικονομικό πόλεμο» καθιστώντας των πτωχούς και δούλους των κελευσμάτων των. Ο νοών νοείτω.
Ποιο λοιπόν είναι σήμερα το ζητούμενο για την ειρηνική συνύπαρξη των Λαών; Κατανοώντας πλήρως τη πραγματική σημασία του «σπαθιού», θα πορευόμαστε πολύ καλύτερα από τι κάνουμε σήμερα.
Αυτά που πρεσβεύει ένα σπαθί με τη συμβολική του όψη είναι αρχές και αξίες ξεχασμένες στο δικό μας πολιτισμό, που στέκονται μακριά από την δική μας αντίληψη και τρόπο ζωής. Όμως είναι μεγάλη ανάγκη αυτές οι αξίες να ξυπνήσουν ξανά στις καρδιές των ανθρώπων και κυρίως των Κυβερνόντων. Είναι μεγάλη ανάγκη, ειδικά σήμερα στους δύσκολους καιρούς που περνούν όλοι οι Λαοί του πλανήτη, να ξαναγυρίσουμε σε έναν ηρωικό τρόπο ζωής. Το σπαθί πρέπει για άλλη μία φορά να τραβηχτεί από το βράχο, όχι από κάποιον μυθικό ήρωα, αλλά από εμάς τους ίδιους και κυρίως από τους ηγέτες των μεγάλων δυνάμεων ολόκληρου του πλανήτη, που πρέπει να μεταλλάξουμε τους εαυτούς μας σε κάτι καλύτερο. Να ανυψώσουμε το Πνεύμα μας, να το απελευθερώσουμε από την ύλη στην οποία είναι δεσμευμένο, έτσι ώστε να έρθει και πάλι η Δικαιοσύνη στους εαυτούς μας και στον κόσμο.
Να το πούμε ξεκάθαρα. Αυτό που διακυβεύεται σήμερα δεν είναι τίποτα λιγότερο από το αν η ανθρωπότητα θα αντέξει τη δοκιμή του «πολιτισμού» υπό το βάρος του ερωτήματος ποιες δυνάμεις την κυβερνούν: το «κακό σπαθί» ή το «ανθρώπινο πνεύμα»; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στο τέλος, το “ανθρώπινο πνεύμα» θα θριαμβεύσει. Το «ανθρώπινο πνεύμα» οπλισμένο με χιλιάδες σπαθιά που θα φλέγονται από τη Δύναμη, την Επαγρύπνηση και την Τιμή του πολεμιστή, την Ανδρεία και την Υπηρεσία του απέναντι στη Δικαιοσύνη και το Θεό, τις αρετές της Τιμής, Βούλησης, Σοφίας, Αγνότητας και του Καθήκοντος των ηγετών απέναντι στην ανθρωπότητα. Ενώ σε ένα πιο μεταφυσικό επίπεδο, μέσα στους παραδοσιακούς μύθους των πολιτισμών και λόγω της καθετότητας και καθαρότητας του ατσαλιού, στέκει σαν το πιο αντιπροσωπευτικό σύμβολο του Πνεύματος, το οποίο διεισδύει στην ύλη για να την εξευγενίσει, να την καλλιεργήσει και να μεταλλάξει τα αρνητικά της στοιχεία. Όσοι δεν το αποδεχθούν θα είναι υπόλογοι για τα δεινά που θα έλθουν στην ανθρωπότητα. Η Ιστορία όμως θα τους τιμωρήσει και θα μείνουν οι ηγέτες και μεγάλες δυνάμεις με μελανά στίγματα όπως και οι προηγούμενοι που είχαν στη φαρέτρα των το κακά «σπαθιά-ξίφη». Αυτό θα πάθει και η σημερινή Τουρκία που ονειρεύεται την ανασύσταση μιας Οθωμανικής αυτοκρατορίας με την συμπεριφορά του 1453. Θα αποτύχει οικτρά!
