Toυ π. Αντώνιου Χρήστου, εφημέριου του Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Δικηγορικών Γλυφάδας
Στο προηγούμενο άρθρο μας για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή είπαμε ότι είναι η κατεξοχήν περίοδος μετανοίας. Γνωρίζουμε όμως τι είναι πραγματικά μετάνοια; Εδώ θα ασχοληθούμε ειδικότερα με αυτό το σπουδαίο και θεμελιώδες κατά την άποψή μας θέμα (χωρίς βέβαια να μπορέσουμε στο ελάχιστο να το εξαντλήσουμε), γιατί αφορά όχι μόνο τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αλλά κυρίως τον σκοπό όλης της επίγειας ζωής του ανθρώπου.
Η λέξη «μετάνοια» για την Εκκλησία σημαίνει «αλλαγή του νου», δηλαδή του προσανατολισμού της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης και, κατά συνέπεια, της συμπεριφοράς του ανθρώπου. Εκεί που διά της αμαρτίας ο άνθρωπος απομακρύνεται από τον Θεό, διά της μετανοίας έχει τη δυνατότητα να επιστρέψει, σύμφωνα και με το παράδειγμα του Ασώτου Υιού. Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ότι κέντρο του ανθρώπου δεν είναι ο εγκέφαλος, αλλά η καρδιά, που μεταστρέφεται και διά της συντριβής και της επιστροφής αλλάζει οριστικά πορεία 180 μοιρών η ζωή του ανθρώπου. Αυτό διαφέρει εντελώς από την κοινή πρακτική διαφόρων «χλιαρών» Χριστιανών, που παρουσιάζουν, αντί για μετάνοια, απλώς μια μεταμέλεια, η οποία, επομένως, αφορά απλά μια προσωρινή αναγνώριση επιφανειακών αμαρτιών και σφαλμάτων. Τα παραδείγματα του Αποστόλου Πέτρου και του Ιούδα του Ισκαριώτη είναι χαρακτηριστικά της θεμελιώδους διαφοράς της μετάνοιας από τη μεταμέλεια.
Όλα αυτά συντελούνται στην ψυχή, στην καρδιά του ανθρώπου, και προϋποτίθενται για να προσέλθει κανείς στο Μυστήριο της Μετανοίας, γνωστότερο ως Ιερά Εξομολόγησις. Πολλοί νομίζουν, εσφαλμένα, ότι η εξομολόγηση είναι ένα τέχνασμα-εφεύρημα των επισκόπων και των παπάδων για να μαθαίνουν τα μυστικά των ανθρώπων. Άραγε, θα τολμούσαν να τα εκφράζουν αυτά αν μελετούσαν ή, έστω, διάβαζαν επιγραμματικά την Καινή Διαθήκη; Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης μάς πληροφορεί ότι, όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά στους Μαθητές Του, «είπεν ουν αυτοίς ο Ιησούς πάλιν· ειρήνη υμίν. Καθώς απέσταλκέ με ο πατήρ, καγώ πέμπω υμάς. Και τούτο ειπών, ενεφύσησε και λέγει αυτοίς· λάβετε Πνεύμα Άγιον· αν τινών αφήτε τας αμαρτίας, αφίενται αυτοίς, αν τινών κρατήτε, κεκράτηνται» (Ιω. 20, 21-23). Με απλά λόγια: Σε όποιους ανθρώπους συγχωρείτε εσείς τις αμαρτίες τους αυτές θα είναι συγκεχωρημένες και από τον Θεό Πατέρα. Σε όποιους όμως τις κρατάτε άλυτες και ασυγχώρητες –διότι δεν ήρθαν να σας ζητήσουν συγχώρηση και συγγνώμη– θα μείνουν αιώνια ασυγχώρητες…! Επομένως, η καταβολή του Μυστηρίου (όπως και των υπολοίπων) είναι του ίδιου του Χριστού, με τη συνέργεια του Αγίου Πνεύματος, και αφορά όλα τα πάθη και τις αμαρτίες που διέπραξε ο πιστός μετά το βάπτισμά του. Όταν προστρέξουμε με ειλικρίνεια και ομολογήσουμε τις αμαρτίες μας στο πετραχήλι του πνευματικού μας, τότε έρχεται η Χάρις του Θεού και καθαρίζει τον άνθρωπο.
Λανθασμένες αντιλήψεις στην τέλεση του Μυστηρίου αφορούν και οι παρακάτω φράσεις από μερικούς «πιστούς». Λένε κάποιοι: «Γιατί να εξομολογηθώ στον ιερέα; Αυτός είναι πιο αμαρτωλός από εμένα… Προτιμώ να πάω να τα πω σε μια εικόνα»! Καταρχήν, στον ίδιο τον Θεό εξομολογούμαστε. Ο ιερέας οικονομεί το Μυστήριο. Με την ειδική ιεροσύνη και την ειδική χειροθεσία του ως πνευματικού δανείζει το στόμα του και τα χέρια του. Δεύτερον, όταν πάμε σε γιατρό για να θεραπεύσει την ίωση από την οποία πάσχουμε και ο ίδιος μπορεί να πάσχει από καρκίνο αυτό δεν σημαίνει ότι εκείνος εμποδίζεται να μας θεραπεύσει. Έτσι λοιπόν δεν εξαρτάται το Μυστήριο από την ηθική κατάσταση του ιερέα. Τέλος, στις ιερές εικόνες μπορούμε να προσευχόμαστε, όμως δεν έρχεται από εκεί η άφεση των αμαρτιών. Ο Κύριός μας και εν συνεχεία οι Απόστολοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας το διέδωσαν έως τις ημέρες μας, υπέδειξαν το Μυστήριο με συγκεκριμένο τρόπο.
«Γιατί να εξομολογηθώ; Αφού θα τα ξανακάνω…!»: Άλλη μία πολύ διαδεδομένη λανθασμένη άποψη. Θα απαντήσουμε όχι τόσο θεολογικά, όσο πρακτικά. Γιατί να κάνουμε μπάνιο… αφού θα ξαναβρωμιστούμε; Όπως ακριβώς επειδή είμαστε βρώμικοι υπάρχει η επιτακτική ανάγκη να κάνουμε μπάνιο, έτσι και στην εξομολόγηση όσο αμαρτάνουμε τόσο θα χρειάζεται να προστρέχουμε στο Μυστήριο. Όλα αυτά είναι προφάσεις και εκ του πονηρού. Ας σπεύσουμε να «εκμεταλλευτούμε» με καλή έννοια τη φιλανθρωπία του Θεού για τη σωτηρία του ανθρώπου. Όλη η ζωή μας είναι μια ευκαιρία μετάνοιας για την «όντως ζωή»!
