Της Έλενας Τσακίρη
Τον Σεπτέμβριο θα έρθουν αλλαγές στα σχολεία, με τα Θρησκευτικά να δέχονται τις πρώτες τροποποιήσεις. Παράλληλα, ένα ζήτημα που έχει τεθεί πολλές φορές από στελέχη της κυβέρνησης, αυτό της πρωινής προσευχής, βρίσκεται στο μικροσκόπιο του υπουργείου Παιδείας. Σύμφωνα με τις τελευταίες δηλώσεις του υπουργού Νίκου Φίλη, στόχος του υπουργείου είναι να μεταθέσει το κέντρο των αποφάσεων στα ίδια τα σχολεία και ειδικότερα στους εκπαιδευτικούς για τη λειτουργία των σχολείων. «Δεν είναι αμαρτία να μην κάνεις μια μέρα πρωινή προσευχή», δήλωσε ο κ. Φίλης κατά τη διάρκεια επίσκεψής του σε δημοτικό σχολείο, σημειώνοντας όμως ότι ο ίδιος δεν θέλει να επιβάλει καμία απόφαση πάνω στο θέμα.
Επομένως, από την επόμενη σχολική χρονιά ο σύλλογος διδασκόντων θα αποφασίζει για το αν θα γίνεται πρωινή προσευχή στα σχολεία, ενώ και οι θεολόγοι θα διδάσκουν πλέον ένα νέο πρόγραμμα σπουδών στα Θρησκευτικά. Αυτό που διδάσκεται πιλοτικά σε έναν πολύ μικρό αριθμό σχολείων εδώ και πέντε χρόνια θα επεκταθεί και στα υπόλοιπα. Μάλιστα, από την πλευρά του υπουργείου σχεδιάζουν και σειρά επιμορφωτικών σεμιναρίων για τους εκπαιδευτικούς, ώστε να είναι προετοιμασμένοι για τις νέες αλλαγές.
Τα προγράμματα αυτά θα αφορούν όλες τις τάξεις της Πρωτοβάθμιας και της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Ο υπουργός Παιδείας δεν επιβεβαίωσε τις πληροφορίες -τουλάχιστον για φέτος- που τον ήθελαν να προχωράει σε μείωση των ωρών διδασκαλίας στα Θρησκευτικά, αλλάζει όμως ένα μεγάλο κομμάτι της δομής του τρόπου που αυτά θα διδάσκονται.
Τα νέα προγράμματα
Οι νέες κατευθύνσεις που δίνονται στους εκπαιδευτικούς δεν συνοδεύονται από σχολικό εγχειρίδιο, αλλά από παραπομπές προς τους διδάσκοντες. Μάλιστα, το νέο πρόγραμμα υιοθετεί μια σειρά από καινούργιες παιδαγωγικές αρχές, βασισμένες στην ανάλυση κειμένου μέσω της τέχνης και του θεάτρου, στη διαδραστική διδασκαλία και στο brainstorming. Τα προγράμματα, που αφορούν όλες τις σχολικές τάξεις, προετοιμάστηκαν και παραδόθηκαν από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο το 2011 και εφαρμόστηκαν σε έναν πολύ μικρό αριθμό σχολείων, λιγότερα από 100, τον αμέσως επόμενο χρόνο. Σύμφωνα με δηλώσεις των εκπαιδευτικών που έχουν συμμετάσχει σε αυτό το πιλοτικό πρόγραμμα, το ενδιαφέρον των παιδιών κατά τη διάρκεια του μαθήματος είναι μεγάλο, ακριβώς γιατί ο παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας πλέον δεν είναι ελκυστικός, όπως υποστηρίζουν.
Αν και ο αριθμός των σχολείων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα είναι μικρός, η επιλογή έχει γίνει πολύ προσεκτικά. Μόνο στην Αττική, έχουν επιλεγεί σχολεία σε περιοχές όπως το Ζεφύρι, για παράδειγμα, όπου ο αριθμός των μαθητών που ανήκουν σε μειονότητες είναι ιδιαίτερα υψηλός. Σύμφωνα λοιπόν με τους υποστηρικτές του εν λόγω προγράμματος σπουδών, η εκ βάθρων αλλαγή της νοοτροπίας στη διδασκαλία των Θρησκευτικών τούς δίνει τη δυνατότητα να «αγγίξουν» και αυτό το κομμάτι των μαθητών, ερεθίζοντας το ενδιαφέρον τους με παραπομπές σε θεατρικά έργα, πίνακες ζωγραφικής και διαδραστική διδασκαλία.
Μπορεί τους τελευταίους μήνες να είμαστε μάρτυρες μιας «θεολογικής έριδας», καθώς οι θεολόγοι είναι διχασμένοι πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα, όμως οι εντάσεις για τις αλλαγές στο εν λόγω μάθημα μετρούν πολλά χρόνια. Τα πρώτα χρόνια εφαρμογής του νέου τρόπου διδασκαλίας του μαθήματος είχαν καταγραφεί αρκετές κατηγορίες, που συνηγορούσαν υπέρ του ότι οι κατευθύνσεις που δίνονταν στους διδάσκοντες στόχευαν στη δημιουργία ενός πανθρησκειακού μαθήματος. Οι πιέσεις και οι εντάσεις οδήγησαν σε συνεχόμενες αλλαγές των παραπομπών, με το πρόγραμμα σπουδών να παίρνει την τελική του μορφή το 2014.
Σύμφωνα με πληροφορίες, οι κινήσεις για ένα ομαλό πέρασμα από τον παλιό τρόπο διδασκαλίας στον νέο γίνονταν ήδη από την περίοδο που ο Αριστείδης Μπαλτάς ήταν στο τιμόνι του υπουργείου Παιδείας. Ο Νίκος Φίλης συνεχίζει αυτή τη διεργασία και αναμένονται εξελίξεις μέσα στο καλοκαίρι για τη μετάβαση στο νέο πρόγραμμα.
Ποικίλες οι αντιδράσεις των θεολόγων
Ο υπουργός Παιδείας, Νίκος Φίλης, φρόντισε να γνωστοποιήσει από την πρώτη στιγμή της θητείας του ότι μία από τις αλλαγές στις οποίες θα προχωρούσε στην εκπαίδευση θα ήταν τα Θρησκευτικά.
Βέβαια, δεν είναι όλοι σύμφωνοι με αυτές. Η Πανελλήνια Ενωση Θεολόγων (ΠΕΘ) έχει προβάλει σε όλους τους τόνους την αντίθεσή της προς μια τέτοια κατεύθυνση. «Τα παραπάνω προγράμματα σπουδών, που διαφημίζονται από τους εμπνευστές τους ως η πεμπτουσία της διδακτικής διαδικασίας, τα έχει απορρίψει με άπειρα επιστημονικά, θεολογικά και παιδαγωγικά επιχειρήματα σύμπασα η θεολογική, η παιδαγωγική και η εκκλησιαστική κοινότητα ως ακατάλληλα για μαθητές, διότι διδάσκουν έναν θρησκευτικό συγκρητισμό, που οδηγεί τα παιδιά στη θρησκευτική σύγχυση και στον μηδενισμό», τόνισε σε ανακοίνωσή της.
Οι εμπνευστές στους οποίους αναφέρεται είναι κι αυτοί θεολόγοι, οι οποίοι, εκτός από τις νέες παιδαγωγικές τάσεις που προβάλλουν, σημειώνουν ότι ο νέος τρόπος διδασκαλίας θα έχει κι ένα ακόμα προτέρημα. Η απαλλαγή του μαθήματος των Θρησκευτικών αποτελεί ένα «καρφί» για τους θεολόγους. Η τελευταία παρέμβαση από πλευράς ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας έγινε επί Ανδρέα Λοβέρδου το 2014, όταν σύμφωνα με εγκύκλιο ο κηδεμόνας ή ο μαθητής μπορούσε με μια υπεύθυνη δήλωση να επικαλεστεί λόγους θρησκευτικής συνείδησης και να δηλώσει ότι δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος, για να μην παρακολουθεί το εν λόγω μάθημα. Βέβαια, σύμφωνα με αρκετούς εκπαιδευτικούς, πολλοί «εκμεταλλεύτηκαν» την εν λόγω ρύθμιση ειδικότερα στο λύκειο, όπου γίνεται η προετοιμασία για τις Πανελλαδικές.
Οι απαλλαγές
Στόχος των νέων προγραμμάτων σπουδών, σύμφωνα με τους θεολόγους που τα διδάσκουν αλλά και με όσους βρέθηκαν στην ομάδα προετοιμασίας αυτών στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, είναι και ο περιορισμός των απαλλαγών. «Σε ένα σύστημα όπου δεν θα προσβάλλονται οι θρησκευτικές απόψεις μαθητών και γονέων η απαλλαγή δεν θα είναι απαραίτητη», επισημαίνουν τα μέλη του.
Ο Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος «Καιρός», που υποστηρίζει τα νέα προγράμματα, τα παρουσίασε τον περασμένο Οκτώβριο σε μια συνέντευξη Τύπου που παρέθεσε και κάλεσε τον υπουργό να τα εφαρμόσει σε όλα τα σχολεία, ανοίγοντας τον δρόμο για αλλαγές.
Ο πρόεδρος του συνδέσμου, επίκουρος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής Αθηνών, Δημήτρης Μόσχος, ο οποίος συμμετείχε στη διαμόρφωση του νέου προγράμματος σπουδών, τόνισε ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα εστιάζει στη Χριστιανική Ορθόδοξη παράδοση, αλλά με γνωσιακή και όχι κατηχητική λογική, παρέχοντας παράλληλα συστηματική προσέγγιση των άλλων θρησκειών. «Όταν ένα παιδί λαμβάνει τόσες πληροφορίες από το Διαδίκτυο και την τηλεόραση καθημερινά, πολλές από τις οποίες αφορούν τις άλλες θρησκείες, δεν μπορεί το σχολείο να μην παίρνει υπεύθυνη θέση για τη σωστή πληροφόρησή του», είχε επισημάνει στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας» μετά την ολοκλήρωση της συνέντευξης.
Προειδοποιήσεις προς κάθε αρμόδιο φορέα
Η «Κιβωτός της Ορθοδοξίας» είναι σε θέση να γνωρίζει ότι τόσο το υπουργείο Παιδείας όσο και ο νέος φορέας-μετεξέλιξη του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, έχουν προειδοποιηθεί από σειρά θεολόγων ότι το νέο πρόγραμμα είναι πολύ πιθανόν να μη λειτουργήσει. Η αδυναμία του είναι ότι αφορά αποκλειστικά προτεινόμενες παραπομπές στους εκπαιδευτικούς, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να μην ακολουθούν απαραίτητα τις νέες κατευθυντήριες που τους δίνονται. Πόσω μάλλον αν είναι αντίθετοι και με τη φιλοσοφία των συγκεκριμένων κατευθύνσεων. Πάντως, οι παραπομπές θα δοθούν ψηφιακά στους εκπαιδευτικούς, με τη μορφή παραπομπών ανά κεφάλαιο, ώστε οι ίδιοι να έχουν ευελιξία στη διδασκαλία τους και να προσαρμόζουν το μάθημα των Θρησκευτικών στις ανάγκες της κάθε τάξης. Τα σχολικά εγχειρίδια θα μείνουν ως έχουν, ενώ δεν προβλέπονται μεγάλες αλλαγές στην ύλη, πλην μιας μικρής μείωσης, για να υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα χρόνου αφομοίωσής της από τους μαθητές.
