Της Έλενας Τσακίρη
«Αναφορικά με τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών, η ΔΙΣ εμμένει στη διατυπωθείσα θέση της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας της Εκκλησίας της Ελλάδος της 9ης Μαρτίου 2016 και επαναλαμβάνει την πρόταση του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου για την υποχρεωτικότητα του μαθήματος των Θρησκευτικών, την τήρηση των ωρών διδασκαλίας στο τρέχον πρόγραμμα και τον Ορθόδοξο χαρακτήρα του». Με αυτή τη λιτή ανακοίνωση, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος εξέφρασε την αντίθεσή της στις αλλαγές που προωθεί το υπουργείο Παιδείας στα Θρησκευτικά.
Οι αλλαγές αυτές, όπως είχε ξαναγράψει η «Κιβωτός της Ορθοδοξίας», ξεκινάνε από φέτος. Δεν θα αφορούν νέα σχολικά εγχειρίδια, αλλά παραπομπές και επιπλέον διδακτικό υλικό για τους εκπαιδευτικούς. Το μάθημα που επιδιώκει να εγκαινιάσει η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας φέτος αφορά, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, τη στροφή στη βιωματική μάθηση και σε νέες εκπαιδευτικές μεθόδους. Σύμφωνα με τον υπουργό, Νίκο Φίλη, το νέο πρόγραμμα των Θρησκευτικών θα είναι «μάθημα γνώσης των θρησκειών και βεβαίως της Ορθοδοξίας και όχι ομολογιακό, κατηχητικό».
Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου, ο πρώτος χρόνος εφαρμογής θα αποτελέσει πεδίο αξιολόγησης και αναθεώρησης της νέας παιδαγωγικής πρακτικής που επιχειρείται. Άλλωστε, τα Θρησκευτικά θα είναι το πρώτο μάθημα που εντάσσεται στις νέες μεθόδους στις οποίες επιθυμεί να εντάξει και τα υπόλοιπα στο σχολείο η ηγεσία.
Βέβαια, οι χαρακτηρισμοί αυτοί δεν γίνονται δεκτοί από τους κύκλους της Εκκλησίας. Τον Ιούνιο, η ΔΙΣ σε ανακοίνωσή της κατηγόρησε τον κ. Φίλη για παραπλάνηση του ελληνικού λαού. «Εξακολουθεί να χαρακτηρίζει το μάθημα των Θρησκευτικών κατηχητικό ή ομολογιακό, χαρακτηρισμοί που έχουν απορριφθεί από ειδικές επιτροπές και επιστήμονες που ασχολούνται με τη διδακτική του μαθήματος. Η Ιερά Σύνοδος επισημαίνει ότι το ισχύον πρόγραμμα των Θρησκευτικών έχει γνωσιολογικό, πολιτιστικό και θρησκειολογικό χαρακτήρα», σημείωσε.
Παράλληλα, στο πλαίσιο του διαλόγου που ξεκίνησε ο υπουργός Παιδείας για τα Θρησκευτικά, είχε κατατεθεί τον Μάρτιο εισήγηση του Μητροπολίτη Ναυπάκτου Ιερόθεου ενώπιον της Ιεραρχίας για το μάθημα των Θρησκευτικών. Η εισήγηση έκανε λόγο για διατήρηση του εν λόγω προγράμματος, με μερικές βελτιώσεις ανά βιβλίο, όπου θα εμπεριέχονται μερικά κεφάλαια θρησκειολογικά, με προτεραιότητα στην Ορθόδοξη παράδοση. Σύμφωνα με συμμετέχοντες στην κοινή συνεδρίαση ΔΙΣ και θεολόγων, ήταν κοινώς αποδεκτό ότι θα πρέπει να υπάρξει αναμόρφωση βιβλίων και επιπρόσθετη παρουσίαση κάποιων ενοτήτων, όχι όμως και αναμόρφωση του μαθήματος στο σύνολό του.
Το νέο μάθημα
«Αφετηρία για το νέο μάθημα είναι η κεντρική θρησκευτική παράδοση του τόπου, η Ορθοδοξία», είχε αναφέρει σε δηλώσεις του ο Σταύρος Γιαγκάζογλου, σύμβουλος του υπουργείου Παιδείας και προϊστάμενος του Γραφείου Έρευνας, Σχεδιασμού και Εφαρμογών Α’ του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). «Αυτό που είναι καινούργιο είναι ότι η Ορθοδοξία μπαίνει σε διάλογο με τις άλλες θρησκευτικές παραδόσεις. Αυτό το στοιχείο, το άνοιγμα της Ορθοδοξίας, το να συζητάει και να διαλέγεται με τις άλλες χριστιανικές παραδόσεις της Ευρώπης και τις άλλες θρησκείες, είναι αίτημα των καιρών μας. Επίσης, όχι απλώς ανανεώνεται το μάθημα των Θρησκευτικών, αλλά και εκσυγχρονίζεται διπλά, δηλαδή και ως προς την εισαγωγή νέων εκπαιδευτικών μεθόδων. Η διδασκαλία θα γίνεται με τη χρήση νέων τεχνικών μάθησης, με έμφαση στη βιωματική και διερευνητική προσέγγιση».
Οι νέες προσεγγίσεις στις οποίες αναφέρεται ο κ. Γιαγκάζογλου αφορούν μια σειρά από καλλιτεχνικές αναφορές, με ονόματα όπως Οδυσσέας Ελύτης, Νίκος Γκάτσος, Μάνος Χατζηδάκης, Γιάννης Ρίτσος, Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Λοΐζος, Γιάννης Μαρκόπουλος, Γιώργος Χατζηνάσιος, Διονύσης Σαββόπουλος, Αλκίνοος Ιωαννίδης και άλλοι πολλοί, κάλαντα, εγκώμια, δημοτικά τραγούδια, ντοκιμαντέρ, ταινίες (Κιαροστάμι, Ταρκόφσκι, Γιάννης Σμαραγδής). Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί θα ανατρέχουν και σε έργα Τέχνης και πολυτροπικά κείμενα, ώστε να δώσουν άλλο χώρο στο μάθημα.
Βέβαια, για όλα αυτά επιβάλλεται επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Το υπουργείο Παιδείας έχει δεσμευτεί ότι παράλληλα με τη νέα διδασκαλία θα γίνει η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με σεμινάρια βιωματικού περιεχομένου, ώστε να βοηθηθούν στο να μεταδώσουν όσο το δυνατόν καλύτερα το μάθημα στα παιδιά. Σημειώνεται ότι το υλικό θα είναι αναρτημένο και ανοιχτό προς όλους τους ενδιαφερόμενους σε ειδική ιστοσελίδα του ΙΕΠ. Θα καλύπτει όλες τις βαθμίδες της Εκπαίδευσης, από την Γ’ Δημοτικού μέχρι και την Γ’ Λυκείου.
Το υπουργείο Παιδείας έχει δεσμευτεί ότι παράλληλα με τη νέα διδασκαλία θα γίνει η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών με σεμινάρια βιωματικού περιεχομένου, ώστε να βοηθηθούν στο να μεταδώσουν όσο το δυνατόν καλύτερα το μάθημα στα παιδιά
«Πρώτον, θα είναι ένα μάθημα που θα υπερβαίνει την κατήχηση και την ομολογιακή ταυτολογία. Μέχρι σήμερα τα βιβλία Θρησκευτικών σε Γ’ και Δ’ δημοτικού έχουν έναν κατηχητικό τόνο. Στο γυμνάσιο, τα τρία εγχειρίδια δεν έχουν αναφορές σε άλλα θρησκεύματα. Δεν μπορούμε να λέμε ότι ο μαθητής θα φτάσει στη Β’ Λυκείου για να κάνει κάποια κεφάλαια για άλλες θρησκείες, όταν ένα παιδί ήδη από την Α’ Δημοτικού ή και πιο μικρό βλέπει και παρακολουθεί τον θρησκευτικά άλλον», είχε αναφέρει ο κ. Γιαγκάζογλου. «Δεύτερον, γίνεται εισαγωγή και εφαρμογή νέων τεχνικών μάθησης, ώστε η τάξη να είναι κοινότητα μάθησης και όχι απλώς διδασκαλία μετωπική και από καθέδρας. Τρίτον, με αυτές τις αλλαγές το μάθημα δεν γίνεται θρησκειολογία, αλλά μπαίνει σε διάλογο με τη θρησκευτική ετερότητα».
Αντιδράσεις
Βέβαια, εκτός από την Εκκλησία, ούτε η Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων, που μετράει από 3.000 μέλη, είναι σύμφωνη με τις αλλαγές. «Οι ως άνω θεολόγοι, με τη μετατροπή του μαθήματος των Θρησκευτικών από Ορθόδοξο σε πολυθρησκειακό ή θρησκειολογικό ή πανθρησκειακό, μέσω της εφαρμογής του νέου προγράμματος, διαπράττουν, σε συνεργασία με τον κ. Φίλη, δύο αδικήματα (σύμφωνα με γνωμοδοτήσεις έγκριτων νομικών): α) Το αδίκημα του προσηλυτισμού στην αθεΐα και μάλιστα σε βάρος ανήλικων παιδιών, που δεν είναι σε θέση να αμυνθούν πνευματικά και β) Το αδίκημα της ανισονομίας, αφού το πολυθρησκειακό ή, όπως το ονομάζει ο κ. Φίλης, Θρησκειολογικό αυτό Πρόγραμμα εφαρμόζεται ή μάλλον επιβάλλεται, ρατσιστικά, μόνον στους Ορθόδοξους μαθητές. Οι Εβραίοι, οι μουσουλμάνοι, οι ρωμαιοκαθολικοί και οι προτεστάντες Έλληνες μαθητές απολαμβάνουν -και πολύ σωστά- από το υπουργείο Παιδείας το δικαίωμα να διδάσκονται αποκλειστικά τη δική τους πίστη από διδάσκοντες και ύλη που οι θρησκευτικές τους κοινότητες επιλέγουν και εγκρίνουν. Αντίθετα, με το πολυδιαφημισμένο από το νεομαρξιστικό κατεστημένο στην Ελλάδα νέο Πρόγραμμα στα Θρησκευτικά οι Ορθόδοξοι μαθητές, αντίθετα με το Σύνταγμα και τον εκπαιδευτικό νόμο, δεν θα διδάσκονται πλέον τη δική τους πίστη, αλλά αναγκάζονται να διδαχθούν ένα μείγμα από όλες τις θρησκείες», σημειώνεται σε ανακοίνωσή τους.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι εδώ και τέσσερα χρόνια τα νέα προγράμματα διδάσκονταν πιλοτικά σε πολύ μικρό αριθμό σχολείων. Η προετοιμασία των προγραμμάτων που αφορούν όλες τις σχολικές τάξεις ολοκληρώθηκε, παραδόθηκε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο το 2011 και εφαρμόστηκε σε έναν πολύ μικρό αριθμό σχολείων, λιγότερα από 100, τον αμέσως επόμενο χρόνο. Σύμφωνα με δηλώσεις των εκπαιδευτικών που έχουν συμμετάσχει σε αυτό το πιλοτικό πρόγραμμα, το ενδιαφέρον των παιδιών κατά τη διάρκεια του μαθήματος ήταν μεγάλο, ακριβώς γιατί ο παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας πλέον έχει σταματήσει να είναι ελκυστικός, όπως υποστηρίζουν.
Αν και ο αριθμός των σχολείων που συμμετείχαν στο πρόγραμμα ήταν μικρός, η επιλογή έχει γίνει πολύ προσεκτικά. Μόνο στην Αττική έχουν επιλεγεί σχολεία σε περιοχές όπως το Ζεφύρι, για παράδειγμα, όπου ο αριθμός των μαθητών που ανήκουν σε μειονότητες είναι ιδιαίτερα υψηλός. Σύμφωνα λοιπόν με τους υποστηρικτές του εν λόγω προγράμματος σπουδών, η εκ βάθρων αλλαγή της νοοτροπίας στη διδασκαλία των Θρησκευτικών τούς δίνει τη δυνατότητα να «αγγίξουν» και αυτό το κομμάτι των μαθητών, ερεθίζοντας το ενδιαφέρον τους με παραπομπές σε θεατρικά έργα, πίνακες ζωγραφικής και διαδραστική διδασκαλία.
