Της Μαρίας Μπραουδάκη
Είναι «κρυμμένο» στην κουφάλα ενός δέντρου, αλλά η φήμη του έχει ξεπεράσει τα ελληνικά σύνορα. Κι αυτό, διότι δεν είναι απλώς ένα ξεχωριστό και όμορφο εκκλησάκι. Είναι ένα από «τα ωραιότερα και πρωτότυπα θρησκευτικά μνημεία της Ελλάδας». Ένα λαμπρό προσκύνημα, γνωστό στους Ορθοδόξους, που φτάνουν στη αιγιαλιακή γη για να ζητήσουν τη βοήθεια της Παναγίας. Αιώνες τώρα, το εκκλησάκι της Παναγίας της Πλατανιώτισσας στο ομώνυμο χωριό του Αιγίου «φιλοξενείται» στην κουφάλα που σχηματίζουν τρεις αιωνόβιοι πλάτανοι, ύψους 17 μέτρων, που πλέον έχουν γίνει ένας, και τροφοδοτεί τους Χριστιανούς με πίστη και ελπίδα…
Έχει ως βασική εικόνα-κειμήλιο το «θαύμα της Παναγίας»: Το αρνητικό αποτύπωμα της εικόνας της Παναγίας της Μονής του Μεγάλου Σπηλαίου, που μοναχοί, αιώνες πριν, κατά την περίοδο της εικονομαχίας, εναπόθεσαν για μια νύχτα στη ράχη του πλατάνου, στο κοίλωμα του οποίου φιλοξενήθηκαν. Ο «ναΐσκος, σέμνωμα της περιοχής και πανελλήνιο λαμπρό προσκύνημα», κατά τη Μητρόπολη Καλαβρύτων, γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, στη γέννηση της Θεοτόκου. Χωράει μέχρι και 20 προσκυνητές, καθώς έχει ελλειπτική διατομή 8 μ. και μικρή διάμετρο, 3,5 μ. Όπως μας πληροφορεί ο π. Θεόδωρος Δεληγιάννης, που είναι και υπεύθυνος του προσκυνήματος της Παναγίας της Πλατανιώτισσας, στο εκκλησάκι τελούνται γάμοι, βαφτίσεις, παρακλήσεις, πανηγυρικός εσπερινός και, βέβαια, η Θεία Λειτουργία στις 8 του μήνα. Σύμφωνα με τον π. Θεόδωρο, το αποτύπωμα της εικόνας της Παναγίας «μετρά» από 1.200 έως 1.700 χρόνια. Από τότε, δε, που ανακαλύφθηκε, λειτουργεί ως προσκύνημα, ενώ πλήθος πιστών καταφθάνουν κατ’ έτος όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό. Ο κύριος όγκος των πιστών του εξωτερικού, που έρχονται είτε για να προσκυνήσουν είτε επειδή έχουν κάποιο τάμα, προέρχεται από τη Ρωσία, τις πρώην σοβιετικές χώρες και τις Ορθόδοξες χώρες της Βαλκανικής.
Το αποτύπωμα της εικόνας της Παναγίας «μετρά» από 1.200 έως 1.700 χρόνια
Tο προσκύνημα συνδέεται με την εφέστια εικόνα του Mεγάλου Σπηλαίου, μας πληροφορεί σχετικά η Μητρόπολη Καλαβρύτων, η οποία, για την Ιστορία, ενημερώνει τους προσκυνητές ότι την περίοδο της εικονομαχίας «μερικοί μοναχοί του Σπηλαίου, προσπαθώντας να διασφαλίσουν την ιερή εικόνα της Θεομήτορος, της γνωστής σε όλους Παναγίας της Σπηλαιώτισσας, από τη μανία των εικονομάχων, φεύγοντας από την ιερά μονή, νύχτωσαν κοντά στο χωριό Kλαπατσούνα και διανυκτέρευσαν στην κουφάλα ενός πλατάνου. Aπόθεσαν εκεί με ευλάβεια την ιερή εικόνα κι αποκοιμήθηκαν. Όταν ξημέρωσε κι ετοιμάστηκαν να φύγουν, βρέθηκαν μπροστά σε ανέκφραστο θαύμα: Παρατήρησαν με δέος κι έκπληξη πως το αρνητικό αντίτυπο της ιερής εικόνας είχε αποτυπωθεί στο κοίλωμα του πλατάνου κι ήταν περιλουσμένο με άπλετο φως».Όταν το περιστατικό έγινε ευρέως γνωστό, το αποτύπωμα έγινε προσκύνημα και το χωριό από Καλπατσούνα μετονομάστηκε σε Πλατανιώτισσα.
Πολύ κοντά, εξάλλου, στον ναΐσκο βρίσκεται και η βασιλική της Kοιμήσεως της Παναγίας, με αγιογραφίες του 1740, λαϊκότροπου χαρακτήρα, για να συμπληρώσει την ιερότητα του χώρου και να ενισχύσει την πίστη των επισκεπτών. Για να φτάσει κάποιος στο προσκύνημα, πρέπει να μπει στον επαρχιακό δρόμο Αιγίου-Καλαβρύτων (μέσω Φτέρης). Λίγο μετά το χωριό Αγ. Παντελεήμων, στρίβει αριστερά στην πινακίδα Βάλτα, Πλατανώτισσα. Απαραίτητη προϋπόθεση για να προσκυνήσει είναι να συνεννοηθεί με τον π. Θεόδωρο, που, όμως, βρίσκεται στην Πλατανιώτισσα και έτσι εύκολα μπορεί κάθε ενδιαφερόμενος να τον εντοπίσει…
Έργο του Ευαγγελιστή Λουκά
Η εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας είναι μια από τις τρεις που δημιούργησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς και σώζονται μέχρι σήμερα. Λέγεται ότι είναι ευλογημένη από την ίδια την Παναγία. Είναι ανάγλυφη, πλασμένη κυρίως από κερί και μαστίχα, και έχει πάχος 3 εκατοστά. Φέρει εσθήτα χρωματισμένη και χρυσά διαγράμματα. Το σώμα της Παναγίας είναι στραμμένο δεξιά, με κεκλιμένη την κεφαλή προς τον Υιόν της. Τον κρατά στο δεξί της χέρι (Δεξιοκρατούσα), ενώ εκείνος με το αριστερό του χέρι κρατά ελαφρά την αριστερή παλάμη της Μητέρας Του και με το δεξιό το Ευαγγέλιο. Δεξιά και αριστερά της εικόνας παρίστανται μετά φόβου άγγελοι. Στις τέσσερεις γωνιές της δεξιά εξαπτέρυγα Σεραφείμ και αριστερά πολυόμματα Χερουβείμ.
Από τις πολλές πυρκαγιές που κατά καιρούς κατέκαψαν τη μονή, η εικόνα έχει αμαυρωθεί. Πάντοτε, όμως, διασώθηκε. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς, όταν ήρθε στην Αχαΐα, μετά τον θάνατο του Αποστόλου Παύλου, έφερε μαζί του από την Παλαιστίνη και αυτή την εικόνα της Παναγίας, την οποία κάποια στιγμή δώρισε στους πρώτους Χριστιανούς. Την εποχή των διωγμών αυτοί κατέφυγαν για ασφάλεια στο σπήλαιο, όπου και την έκρυψαν. Η Εικόνα παρέμεινε στο σπήλαιο μέχρι που ανακαλύφθηκε κατά τον θαυμαστό τρόπον από την Αγία Ευφροσύνη και υποδείχθηκε στους δύο Θεσσαλονικείς μοναχούς Συμεών και Θεόδωρο, οι οποίοι κατόπιν ξεχωριστού οράματος έφυγαν από τα Ιεροσόλυμα και έφτασαν στην περιοχή για να την αναζητήσουν.
