Του Γιώργου Κεφαλίδη
«Απόβαση» στην Ιταλία και συγκεκριμένα στο παλάτσο Saluzzo Paesana, ένα από τα μεγαλύτερα αριστοκρατικά κτίρια του Τορίνο, έκαναν σύγχρονες αγιορείτικες μορφές μέσα από τον φακό του Στράτου Καλαφάτη. Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Torino Spiritualità 2015», με θέμα το Άγιον Όρος, ο Έλληνας φωτογράφος αποκαλύπτει τον αθέατο κόσμο της αθωνικής πολιτείας. Είναι ένα μοναδικό γεγονός, που σίγουρα ξενίζει τον επισκέπτη, καθώς τα κεντρικά διαμερίσματα των μαρκησίων, που διατηρούν την επίπλωση και τη διακόσμηση του δεκάτου όγδοου αιώνα, «φιλοξενούν» τις μορφές του αθωνικού μοναχισμού.
Χρειάστηκαν συνολικά είκοσι πέντε επισκέψεις και διακόσιες ημέρες και νύχτες φωτογράφησης στον Άθω για να παρουσιάσει ο Στρ. Καλαφάτης μια σύγχρονη εκδοχή του τοπίου και των ανθρώπων του σε αυτόν τον ιδιαίτερο χώρο.
«Είναι δύσκολο να φωτογραφίσει κανείς το Άγιον Όρος, όχι τόσο επειδή αντιστέκεται στον κοσμικό χαρακτήρα της φωτογραφίας, όσο κυρίως γιατί απαιτείται χρόνος για να αποκαλυφθεί», λέει στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας» ο καλλιτέχνης κι εξηγεί γιατί: «Για περισσότερα από 1.000 χρόνια είναι κρυμμένο πίσω από τη σημειολογία των εικόνων, την τρυφερότητα της παράδοσης και τα θαύματα της πίστης. Ένας τόπος όπου η σιωπή και το μυστήριο εξισορροπούν το παρελθόν και το παρόν, την παράδοση και την ελευθερία, τη δύναμη και την αδυναμία, το σκοτάδι και το φως. Δεν είναι εύκολο να ξεπεράσει κάποιος τη βαριά ιστορία του, τη βαθιά θρησκευτικότητα, και να δημιουργήσει εικόνες οι οποίες, από τη μια, θα σέβονται τον τόπο και, από την άλλη, τη δημιουργική αυτονομία του φωτογράφου».
Η πρώτη «αναμέτρηση»
Ο Στράτος Καλαφάτης έχει μακρά «θητεία» στο Όρος, από τα εφηβικά του χρόνια. Παρ’ όλα αυτά, στις αρχές του 2008 ήταν η πρώτη φορά που αποφάσισε να «αναμετρηθεί» μαζί του με την ιδιότητα του καλλιτέχνη φωτογράφου. «Έπρεπε σε αυτήν την περίπτωση να συνδυάσω τη διπλή ιδιότητα του προσκυνητή και του δημιουργού εικόνων», εξομολογείται, καθώς «ο τρόπος που φωτογραφίζω τους ανθρώπους απαιτεί χρόνο και την ενεργή συμμετοχή του φωτογραφιζόμενου. Αυτό με οδηγεί να είμαι άμεσος και ειλικρινής σχετικά με τις προθέσεις μου. Αυτή η αμεσότητα τις περισσότερες φορές είναι ο καλύτερος τρόπος για να ξεπεραστούν οι οποιεσδήποτε δυσκολίες και ενδοιασμοί».
Ιδιαίτερα αποκαλυπτικός είναι, μάλιστα, όταν εξομολογείται μια εμπειρία του στον Άθω: «Περπατούσαμε για ώρα στην έρημο του Αγίου Όρους, κατευθυνόμενοι προς τα “φρικαλέα Καρούλια”. Ένας γέροντας καθόταν στην αυλή του κελιού του. Καθώς πλησιάζαμε, σήκωσε το κεφάλι του και είπε: “Είσαι ο καλύτερος φωτογράφος του Όρους και ήρθες εδώ για να με φωτογραφίσεις…”. Ήταν η πρώτη φορά που συναντιόμασταν. Δεν κρατούσα τίποτα που να δηλώνει την ιδιότητά μου. Τον φωτογράφιζα μέχρι που νύχτωσε».
Οι εικόνες του Στράτου Καλαφάτη μάς μεταφέρουν τη γοητεία του Αγίου Όρους, τεκμηριώνουν τη μοναστική πολιτεία με μεγάλη ευαισθησία και καλλιτεχνική μαεστρία, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα την ουσία του, μέσα από ένα βλέμμα περισσότερο βιωματικό παρά αισθητικό. Αποδίδουν τη χιλιόχρονη παράδοση, την ιστορία, την πνευματικότητα, αλλά και την άγρια ομορφιά του παρθένου τοπίου, με φόρμες απολύτως σύγχρονες, με την ευαισθησία του καιρού μας, με μια γραφή λάμπουσα και υποβλητική μαζί. Στοιχεία που συνδυάζονται απόλυτα για να σχηματίσουν ένα ασυνήθιστο και ιδιοσυγκρασιακό ύφος, που αποβλέπει σε έναν μόνο στόχο: να αποφύγει την απλή ντοκουμενταρίστικη αληθοφάνεια. Το ενδιαφέρον του φωτογράφου επικεντρώνει σε βάθος, στο συναίσθημα, στη λανθάνουσα ουσία, στα πρόσωπα, στις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής, στο αργό πέρασμα του χρόνου, στην αντίθεση ανάμεσα στον εσωτερικό πλούτο και την ασκητική φτώχεια.
Στο πλαίσιο του Φεστιβάλ στο Τορίνο οργανώθηκαν, παράλληλα, συζητήσεις, διαλέξεις με θέμα το Άγιον Όρος και συναυλίες βυζαντινής μουσικής.
Οι εικόνες του Στράτου Καλαφάτη μάς μεταφέρουν τη γοητεία του Αγίου Όρους, τεκμηριώνουν τη μοναστική πολιτεία με μεγάλη ευαισθησία και καλλιτεχνική μαεστρία, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα την ουσία του, μέσα από ένα βλέμμα περισσότερο βιωματικό παρά αισθητικό
Ταυτότητα
Ο Στράτος Καλαφάτης γεννήθηκε στην Καβάλα το 1966. Σήμερα ζει στη Θεσσαλονίκη, φωτογραφίζει, διδάσκει και οργανώνει δράσεις που αφορούν τη δημιουργική φωτογραφία. Έχει ολοκληρώσει μακροχρόνιες φωτογραφικές εργασίες, όπως οι «Αρχέτυπες Εικόνες», το «Ημερολόγιο 1998-2002», η «Saga», το «Αρχιπέλαγος» και ο «Άθως – Τα χρώματα της πίστης». Από τις Εκδόσεις Άγρα κυκλοφορούν τα βιβλία του «Αρχέτυπες εικόνες» (1999), «Ομόνοια 2000 – Ταξίδι στον ομφαλό της Αθήνας» (με τον συγγραφέα Φίλιππο Φιλίππου, 2000) και «Ημερολόγιο 1998-2002» (με πρόλογο του Christian Caujolle, 2004).
