Η μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Μολυβδοσκέπαστης είναι ένας χώρος με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τεράστια ιστορική αξία. Είναι κτισμένη στους πρόποδες του όρους Νεμέρτσικα, σε πολύ μικρή απόσταση από τα ελληνοαλβανικά σύνορα και είναι δεξιά του δρόμου Κόνιτσας-Μολυβδοσκέπαστης. Το όνομα της Μονής προέρχεται από τις μολύβδινες πλάκες που, αντί για κεραμίδια ή πέτρινες πλάκες, σκέπαζαν το καθολικό της παλιότερα.
Το μοναστήρι, κατά την παράδοση, ιδρύθηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πωγωνάτο, καθώς επέστρεφε από την εκστρατεία του στη Σικελία (671–672 μ.Χ) και αργότερα ανακαινίστηκε από τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Παλαιολόγο (1328– 341 μ.Χ.). Στα μετέπειτα χρόνια ανακαινίστηκε από κατοίκους της Πωγωνιανής, οι οποίοι και αγιογράφησαν το καθολικό της, το 1522.
Η μονή υπήρξε έδρα της αρχιεπισκοπής Πωγωνιανής από το 12ο έως τον 17ο αιώνα. Από το 14ο αιώνα στη μονή λειτουργούσε σχολή χειρογράφων, στην οποία ιεροδιδάσκαλοι δίδασκαν χειρογραφία σε μοναχούς και λαϊκούς. Πολλοί λόγιοι και συγγραφείς της εποχής αποφοίτησαν από τη συγκεκριμένη σχολή. Τον Ιούλιο του 1943 η μονή βομβαρδίστηκε από τους Ναζί, κάηκαν τα κελιά και η τραπεζαρία και λεηλατήθηκε το καθολικότης.
Το σημερινό μοναστήρι της Μολυβδοσκέπαστης διατηρεί τη φρουριακή του όψη, έχει ανακαινισμένα κελιά, δύο καμπαναριά και ωραίο κήπο. Το καθολικό της είναι βυζαντινού ρυθμού, με ψηλό τρούλο και καλοδιατηρημένες αγιογραφίες του 13ου – 18ου αιώνα, ενώ στη δυτική πλευρά του νάρθηκα υπάρχουν τοιχογραφίες, που απεικονίζουν τον Κωνσταντίνο Πωγωνάτο και τον Ανδρόνικο Παλαιολόγο.
Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της εκκλησίας στηρίζεται πάνω σε υπολείμματα παλιότερου μαρμάρινου τέμπλου. Η μονή, σήμερα, είναι ενεργό ανδρικό μοναστήρι και γιορτάζει κάθε χρόνο το δεκαπενταύγουστο. Προηγείται αγρυπνία από το βράδυ στις 14 Αυγούστου και ακολουθεί λειτουργία τα ξημερώματα.
Στην αυλή του Μοναστηριού, πίσω από το Ιερό υπάρχει ο τάφος του μακαριστού μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης Σεβαστιανού.
Moνή Γκούρας: Πάνω στα βράχια
Σε απόσταση 2 χλμ., δυτικά από το Αηδονοχώρι Κόνιτσας και πάνω σε μια χαρακτηριστική βραχώδη οχυρή τοποθεσία, βρίσκεται η Μονή Ταξιαρχών Γκούρας. Η Μονή χτίστηκε στη σημερινή της θέση το 16ο αιώναμε θέα στα ποτάμια Αώο και Σαραντάπορο.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν μία από τις πιο σημαντικές και πλούσιες μονές της Ηπείρου με μετόχια στη Ρουμανία. Για αιώνες το μοναστήρι υπήρξε το θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο της περιοχής και βοήθησε ποικιλοτρόπως τους κατοίκους των γύρω χωριών σε δύσκολες εποχές.
Το καθολικό της Μονής που ήταν αφιερωμένο στους Ταξιάρχες, καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Τούρκους το 1829.
Η Μονή πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου (εορτή των Ταξιαρχών) και στις 10 Φεβρουαρίου (εορτή του Αγίου Χαραλάμπους).
