Του Επισκόπου Αμαθούντος κ. Νικολάου
Έχουμε παρακολουθήσει με πολύ πόνο τα όσα συνέβησαν στον ελλαδικό χώρο, που χωρίς υπερβολή αποτελούν έγκλημα κατά του κόσμου ολοκλήρου.Όλα όσα συνέβησαν αποτελούν μεγάλη καταστροφή τόσο για το περιβάλλον όσον και για τον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος πάντοτε πληρώνει το τίμημα της οποιοσδήποτε μορφής κατάχρησης και άλογης επέμβασης στο περιβάλλον.
Η Εκκλησία δεν μένει αδιάφορη μπροστά σε όσα συμβαίνουν στο περιβάλλον, αλλά προσπαθεί ποικιλοτρόπως να διαφωτίσει σωστά και να δημιουργήσει στους ανθρώπους περιβαλλοντική συνείδηση, ώστε να μάθουν να ζουν αρμονικά με το περιβάλλον κάνοντας σωστή χρήση του «ἐργάζεσθαι καὶ φυλάσσειν αὐτὸν» κατά την εντολή του Θεού στους πρωτοπλάστους στον Παράδεισο. Απόδειξη πρακτική του γνήσιου ενδιαφέροντος της Εκκλησίας αποτελεί και η ίδρυση του περιβαλλοντικού μας κέντρου που έγινε χωρίς καμμία σκοπιμότητα και υλικό συμφέρον. Η Εκκλησία μας εύχεται και προσεύχεται καθημερινά για την κτίση ολόκληρη, κυρίως στη Θεία Λειτουργία, η οποία προσφέρεται «ὑπὲρ τοῦ σύμπαντος κόσμου». Επίσης έχει ορίσει την πρώτη Κυριακή του μηνός Σεπτεμβρίου να ψάλλεται στις Εκκλησίες ειδική ακολουθία «ὑπὲρ τοῦ περιβάλλοντος στοιχείου καὶ εὐσταθείας πάσης τῆς κτίσεως».
Μελετώντας κανείς την Αγία Γραφή και κυρίως το βιβλίο της Γένεσης βλέπει ότι ο Θεός έπλασε τον κόσμο «καλώς λίαν».
Δυστυχώς όμως η πτώση του ανθρώπου, η αποστασία και η διακοπή της σχέσης του με τον Θεό συμπαρέσυρε ολόκληρη την κτίση. Όταν ο άνθρωπος, η κορωνίδα των δημιουργημάτων του Θεού, κατακερμάτισε την κατ’ εικόνα Θεού δημιουργία του και υποτάχθηκε στα πάθη και τις αδυναμίες του οδήγησε και την κτίση στη φθορά και την καταστροφή, η οποία (κτίση) κατά τον Απ. Παύλο «συστενάζει καὶ συνωδίνει» με τον άνθρωπο.
Η φύση ολόκληρη αγρίεψε και επαναστάτησε ακόμη και εναντίον του ανθρώπου.
Από τότε άρχισε η διατάραξη της αρμονικής σχέσης ανθρώπου και κτίσεως με αίτιο τον άνθρωπο ο οποίος διατάραξε τη σχέση του με τον Πλάστη και Δημιουργό του, Θεό. Αλλά και σήμερα η αποστασία από τον Θεό έχει και την ανάλογη απομάκρυνση του ανθρώπου από την κτίση και την παράχρηση και βιασμό της από τον άνθρωπο που κινείται και συμπεριφέρεται με πλεονεξία και υπερβολή χωρίς να σέβεται καθόλου την κτίση. Η καταδυναστευτική εξουσία του ανθρώπου πάνω στην κτίση, εκφράζει κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας μας το ήθος του ανθρώπου. Υποστηρίζουν ότι ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται ως ενάρετος ή φαύλος από την αντίστοιχη σχέση και χρήση (εύλογη ή παράλογη) των πραγμάτων της κτίσεως.
Ο Άγιος Συμεών ο νέος θεολόγος βλέπει ως ευχαριστιακή τη χρήση του κόσμου και την απόλαυση των υλικών αγαθών που συνοδεύεται με δοξολογία και ευχαριστία προς τον Θεό, ενώ χαρακτηρίζει ως αμαρτία την παράχρηση του κόσμου και τη μετοχή του σ’ αυτόν χωρίς να γίνεται αναφορά στον Δημιουργό Θεό.
Η ίδια επιλογή του θανάτου που ήταν το αποτέλεσμα και η συνέπεια της πτώσης και της αμαρτίας του ανθρώπου συνεχίζει να οδηγεί τον άνθρωπο μέχρι σήμερα σε μαζική παραφροσύνη.
Η μανία αυτή της αυτοκαταστροφής που χαρακτηρίζει κυρίως τον άνθρωπο της εποχής μας, πείθει ολοένα και περισσότερους ανθρώπους ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο επιστημονικό αλλά προπάντων πνευματικό.
Η μόλυνση των ποταμών, των θαλασσών και της ατμόσφαιρας, η καταστροφή των δασών και η μετατροπή των βουνών σε σεληνιακά τοπία, η συσσώρευση ραδιενεργών καταλοίπων σε ζωντανά όντα, η υπερφόρτωση της ατμόσφαιρας του πλανήτη μας με διοξείδιο του άνθρακα, η υπερθέρμανση του πλανήτη και τόσα άλλα μαρτυρούν παράχρηση και βιασμό της φύσεως από τον άνθρωπο.
Ακόμη πέραν από την αδυναμία της επιστήμης να διατηρήσει την ισορροπία στον κόσμο φανερώνει και μεγάλη πνευματική κρίση.
Η εσωτερική ανασφάλεια του ανθρώπου τον κάνει να βλέπει με καχυποψία και φόβο το φυσικό περιβάλλον μέχρι που να το θεωρεί και εχθρικό. Αυτό βέβαια δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα αλλά αιτία είναι η απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό.
Με στενά και ιδιοτελή κριτήρια προσπαθεί ο άνθρωπος να επιβληθεί στο περιβάλλον του, ενώ ταυτόχρονα με τις συνεχείς επεμβάσεις του στη φυσική τάξη, διαπιστώνει τελικά ότι κινδυνεύει από τα ίδια τα έργα του τα οποία τον απειλούν και τον πολεμούν. Το έργο του μεταβάλλεται σε καταστροφή της φύσεως με πρώτο θύμα τον ίδιο του τον εαυτό.
Η εκμετάλλευση της φύσης
Η ληστρική διάθεση απέναντι στη φύση και η χωρίς μέτρο εκμετάλλευσή της, έγιναν πια τρόπος ζωής. Ακόμη και ο εξαιρετικά επικίνδυνος τρόπος με τον οποίο καταφάσκει στη σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να κοστίσει και την ίδια την επιβίωση του ανθρώπου και τη δυνατότητα συνέχισης της ζωής στον πλανήτη μας.
Η ατομοκεντρική επιβολή στον κόσμο και το περιβάλλον με καταναλωτική διάθεση όπως την εξυπηρετούν σήμερα η τεχνολογία και η λανθασμένη αντίληψη περί οικονομίας αποδεικνύει λανθασμένες γνώσεις περί κοσμολογίας. Εκφράζει μία θεωρία που δέχεται τη φύση ως απρόσωπο ον, που έχει υποχρέωση να υπηρετεί τις επιθυμίες και τις ατέλειωτες «ανάγκες» του ανθρώπου.
Μία άλλη παράμετρος του προβλήματος αυτού είναι η παραθεώρηση της αλήθειας, ότι η κτίση δόθηκε από τον Θεό για κοινή χρήση της από όλους τους ανθρώπους με μέτρο αλλά και με δικαιοσύνη.
Όλη αυτή η κακή και ταυτόχρονα επικίνδυνη συμπεριφορά του ανθρώπου απέναντι στο περιβάλλον συνιστούν το μεγάλο πρόβλημα της οικολογικής κρίσης. Σίγουρα δεν έχουμε φθάσει σε οικολογική καταστροφή παρ’ όλες τις επιμέρους οικολογικές καταστροφές που σημειώνονται στον πλανήτη μας. Σίγουρα όμως θα οδηγηθούμε σε οικολογική καταστροφή, αν δεν ληφθούν προστατευτικά μέτρα και κυρίως εάν ο άνθρωπος δεν αλλάξει συμπεριφορά απέναντι στο περιβάλλον.
Η οικολογική κρίση έχει βαθιές αιτίες που ξεκινούν από τον άνθρωπο και αγκαλιάζουν όλο το φάσμα της ζωής του, θρησκευτικής, κοινωνικής, ηθικής, οικονομικής κ.ά.
Βέβαια, κάποιος θα παρατηρούσε ότι πάντοτε συνέβαιναν αλλοιώσεις και οικολογικές καταστροφές στη γη και οδηγούσαν σε νέες οικολογικές ισορροπίες και ο άνθρωπος προσπαθούσε να διαμορφώσει το περιβάλλον σύμφωνα με τις ανάγκες του. Σήμερα όμως, με τη βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας οι επεμβάσεις και οι αλλοιώσεις παίρνουν διαστάσεις τεράστιες, που απειλούν όχι μόνο το περιβάλλον αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος χρειάζονται σίγουρα τα σύγχρονα επιστημονικά μέσα, η τεχνολογία και ο προγραμματισμός. Χρειάζεται όμως πρωτίστως αλλαγή στον άνθρωπο. Χρειάζεται ο άνθρωπος να αποκτήσει περιβαλλοντική συνείδηση και συναίσθηση ευθύνης των πράξεών του.
Ο άνθρωπος καλείται να αγαπήσει τη φύση και να συνυπάρξει με αυτήν αρμονικά, με σεβασμό και συμπάθεια, διώχνοντας κάθε διάσπαση, ανταγωνισμό, εχθρότητα και τυρρανική εκμετάλλευση.
Ο άνθρωπος και η φύση
Η οικολογική κρίση μπορούμε να πούμε ότι καθρεφτίζει την κρίση του ανθρώπου ως προσώπου. Αποτελεί κρίση της παρουσίας και παρά φύση συμπεριφορά του στον κόσμο.
Στις σχέσεις του ο άνθρωπος με τη φύση γίνεται υστερόβουλος και δυναστικός. Εκμεταλλεύεται τη φύση για να ικανοποιεί τα πάθη και τις ορέξεις του. Τελικά όμως, ενώ αυξάνει τις γνώσεις του για τον κόσμο, τις επιτυχίες και τις κατακτήσεις του, γίνεται ασθενέστερος, μένει απροσανατόλιστος και γίνεται υπόδουλος των έργων και των επιτευγμάτων του. Η αντίφαση αυτή αποτελεί συνέπεια της υποταγής του ανθρώπου στη ματαιότητα και της διάσπασης της σχέσης του ανθρώπου με τον Θεό, τη φύση, το περιβάλλον, τον ίδιό του τον εαυτό.
Ο άνθρωπος ο οποίος καθαρίζει την ψυχή του από τα πάθη και τις αδυναμίες του και έχει σωστή επικοινωνία με τον Θεό και γνώση του κόσμου, αγκαλιάζει ολόκληρη την κτίση με αγάπη.
Σύμφωνα με έναν σύγχρονο άγιο της Εκκλησίας μας, τον Άγιο Σιλουανό τον Αθωνίτη, η καρδιά που έμαθε να αγαπά λυπάται όλη την κτίση. Αν μελετήσουμε πατερικά βιβλία αλλά και συναξάρια Αγίων και κυρίως ασκητών, θα δούμε πόσο αρμονικά συμβίωναν οι Άγιοι με ολόκληρη την κτίση. Ήταν τόσο φιλικοί με τα ζώα, ώστε χάιδευαν τα άγρια λιοντάρια, όπως ο Άγιος Μάμας του οποίου τη μνήμη εορτάζουμε σήμερα, και δεν σκότωναν ούτε ένα έντομο, δίσταζαν ακόμη και να κόψουν ένα χλωρό κλαδί από τα δέντρα. Έβλεπαν την κτίση ως έργο του Θεού και αφορμή Δοξολογίας προς τον Θεό, ο οποίος από ξεχείλισμα αγάπης έπλασε τόσο ωραία τον κόσμο, το πραγματικό αυτό στολίδι, για να χαίρεται ο άνθρωπος.
Ας αποκτήσουμε λοιπόν όλοι μας περιβαλλοντική συνείδηση, όπως η Ορθόδοξη Εκκλησία μας την αντιλαμβάνεται και σίγουρα το πρόβλημα, αν δεν λυθεί τελείως, τουλάχιστον θα μειωθεί σε μεγάλο βαθμό προλαμβάνοντας χειρότερες εξελίξεις, που δεν είναι άλλες από την ολοκληρωτική καταστροφή του περιβάλλοντος με τρομακτικές και ολέθριες συνέπειες για τον ίδιο τον άνθρωπο.
Οι τελευταίες καταστροφικές πυρκαγιές στην Ελλάδα και στον τόπο μας, αλλά και τα άλλα παγκόσμια ακραία καιρικά φαινόμενα ας μην μας αφήσουν απαθείς και αδιάφορους, ούτε βέβαια να μας οδηγήσουν σε μοιρολατρική απαισιοδοξία.
(Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Παράκληση)
