Γράφει ο Μ. Γ. Βαρβούνης
Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης
Ο τιμώμενος ως ιδρυτής της Εκκλησίας της Κύπρου απόστολος Βαρνάβας (11 Ιουνίου) τιμάται ως γενικός θεραπευτής όλων των ασθενειών, ενώ η μονή και ο τάφος του αποτελούσε ανέκαθεν παγκυπριακό προσκύνημα. Επίσης οι Κύπριοι τιμούσαν τον άγιο Ονούφριο (12 Ιουνίου) ως εκείνον που συνέτιζε τα παιδιά που ατακτούσαν αλλά και φώτιζε τους ενηλίκους για να επιδεικνύουν συνετή συμπεριφορά, τον άγιο Κωνσταντίνο τον Αλαμάνο (1 Ιουλίου) ως θεραπευτή της βαρηκοΐας με τους ασθενείς να βάζουν στα αφτιά τους δύο ασημένιες βελόνες κατά τη διάρκεια της περιφοράς γύρω από ναό τις οποίες κατόπιν αφιέρωναν στον άγιο, τον άγιο Προκόπιο (8 Ιουλίου) ως θεραπευτή των «σκαθθάρων» με τον ιερέα του ναού του στη Σύγκραση Αμμοχώστου να αναμειγνύει σκόνη από μία οπή σε τοίχο του ναού με λάδι από το καντήλι του και να επιθέτει το μείγμα στο πονεμένο σημείο και τον άγιο Θύρσο (23 Ιουλίου) ως γενικό θεραπευτή ασθενειών. Στην τελευταία μάλιστα περίπτωση συνήθιζαν οι άρρωστοι να αφήνουν κομμάτια από τα ενδύματά τους στο ναό του, στο παραλιακό κομμάτι του δρόμου προς το Ριζοκάρπασο σε μία περίπτωση τελετουργικής transplantation morborum μέσω της αφιέρωσης κομματιών από ενδύματα, η οποία είναι γνωστή στον ελληνικό λαό και έχει σχετικά πρόσφατα μελετηθεί.
Θεραπεία των πόνων του λαιμού και γενικότερο φωτισμό, σχετικόν και με το όνομά της, επεδίωκαν οι Κύπριοι με την τελετουργική χρήση του αγιάσματος της αγίας Φωτούς (2 Αυγούστου), στον Αγιο Ανδρόνικο της Καρπασίας. Τους πόνους στον λαιμό, στα αφτιά και στο κεφάλι θεράπευε και ο άγιος Μάμας (2 Σεπτεμβρίου), όπως επίσης και τους επιληπτικούς και τα βρέφη που δεν μιλούσαν, δεδομένης της παγκυπριακής σχεδόν τιμής για τον συγκεκριμένο άγιο, ενώ τα παιδιά προστάτευε, κατά την κυπριακή λαϊκή παράδοση, και η αγία Θεοδώρα (11 Σεπτεμβρίου).
Στην Περιστερωνοπηγή της Αμμοχώστου τιμούσαν ως θεραπευτή των ρευματισμών και των πόνων των αρθρώσεων τον άγιο Αναστάσιο (17 Σεπτεμβρίου), καθώς επίσης και ως θεραπευτή των κάθε είδους παραλύσεων. Μάλιστα κοντά στο ναό υπήρχε το σπήλαιο όπου κατά την παράδοση είχε ασκητεύσει, μέσα στο οποίο φυλάσσονταν τα ξύλινα εργαλεία που χρησιμοποιούσε στην επαγγελματική του δραστηριότητα, που ήταν η ύφανση τρίχινων σακιών. Οι άρρωστοι έμπαιναν στο σπήλαιο, έκαναν μία τελετουργική περιφορά γύρω από τον στύλο που στήριζε την οροφή του και κατόπιν χτυπούσαν τα πονεμένα μέλη τους με τα εργαλεία αυτά, ελπίζοντας στην ίαση. Την ίδια μέρα (17 Σεπτεμβρίου) εορτάζεται και ο άγιος Ηρακλείδης, στον οποίο αποδίδονται θαυματουργικές ιάσεις ανίατων νοσημάτων, ιδιαίτερα καρδιακών και εκ γενετής παθήσεων. Στον άγιο Ευστάθιο πάλι (20 Σεπτεμβρίου) οι Κύπριοι απέδιδαν υπερφυσική προστασία στις μητέρες των οποίων τα παιδιά πέθαιναν σε βρεφική ηλικία, ώστε να αξιωθούν να αποκτήσουν τέκνα που να επιβιώσουν και να μεγαλώσουν.
Το θαυματουργό αγίασμα της αγίας Θέκλης (24 Σεπτεμβρίου) στην Μοσφιλωτή της Λάρνακας πίστευαν ότι συμβάλλει στην ίαση του εκζέματος αλλά και των αιμορροΐδων, των φλυκταινών και των σπυριών. Αλλά και ο άγιος Κυπριανός, που συνεορτάζεται με την αγία Ιουστίνη (2 Οκτωβρίου), πίστευαν ότι εκτός από τον φθόνο και τα μάγια – κατά πανελληνίως γνωστή και διαδομένη αντίληψη – θεραπεύει και τον πονοκέφαλο και τις ημικρανίες. Μάλιστα αναρτούσαν φιαλίδιο με αγιασμό της εορτής του πάνω από την είσοδο του σπιτιού, μαζί με άλλα αλεξιτήρια του κακού και αντιβασκάνια (σκόρδο, καλαμένιο σταυρό κ.λπ.) για την αποτροπή του κακού. Τον άγιο Κενδέο πάλι (6 Οκτωβρίου), κατά παρετυμολογική σύνδεση του ονόματός του, θεωρούν οι Κύπριοι υπερφυσικό προστάτη από τις «τζεγκιές», ενώ τον άγιο Λουκά (18 Οκτωβρίου) τιμούν ως θεραπευτή των βαριών ασθενειών, ιδιαιτέρως μάλιστα της επιληψίας, αλλά και της παράλυσης και ασθενειών της οράσεως και των ματιών. Μάλιστα στο ναό του αγίου στην Αραδίππου συνήθιζαν να κοιτάζονται επί σαράντα μέρες και για μία φορά κάθε μέρα σε έναν καθρέπτη που υπήρχε εκεί, για να θεραπευτούν από ανάλογες ασθένειες. Θεραπευτής της επιληψίας μνημονεύεται και ο άγιος Τύχων επίσκοπος Αμαθούντος, ο οποίος τιμάται επίσης και ως προστάτης των αμπελουργών στην περιοχή της Λεμεσού.
