Γράφει ο Σταύρος Γουλούλης
Ο άγνωστος ακόμη στη φύση και θεραπεία του Covid-19 έχει κάτι από τα διπολικά άτομα: Αναμένει απαρατήρητος, μεταδίδεται επί τροχάδην. Πολύ συγκρατημένος για υγιείς ανθρώπους, πολύ ανελέητος για αδύναμους. Οι επιστήμονες διαφωνούν αν είναι φυσικό δημιούργημα ή εργαστηριακό παράγωγο διαβολικού μυαλού. Το διεθνές σύστημα ακινητοποιημένο προσωρινά, είναι σε θέση να αντιστρέφει, να εκμεταλλεύεται τη χαοτική δυναμική της υγειονομικής κρίσεως, αναμένει ανασύνταξη δυνάμεων, ανα-κεφαλαίωση μεθόδων και πρακτικών. Σαν από σύνθημα όλοι ομιλούν για νέα περίοδο στις διεθνείς σχέσεις, ένα νέο “μοίρασμα” (new deal).
Ο,τι και να γίνει, θα συνεχίζει τρείς αιώνες κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Ας δούμε μία ανασκόπησή του με βάση τη διαφαινόμενη εικόνα στα ΜΜΕ, η οποία συνεπάγεται πρόσληψη όχι όπως την αντιμετωπίζει ένας καθ’ ύλην αρμόδιος, αλλά αναγνώστης στο ιστορικό γίγνεσθαι. Στον πολυπολικό κόσμο μάς μιλούν για δύο βασικές ομάδες, οργανωμένες πάνω στο επικρατήσαν αμερικανικό πολιτικό πρότυπο: 1) τα κράτη (εθνικά ή παραδοσιακά πολυεθνικά), λειτουργούντα με εντόπια κεφάλαια. Στις ΗΠΑ οι τοπικές πλουτοπαραγωγικές πηγές, ιδίως τα τεξανικά πετρέλαια συγκροτούν τεράστια αγορά, φτάνοντας στο 1/5 της παγκόσμιας Κατανάλωσης. 2) η διεθνής αγορά, άλλοι «έμποροι των εθνών», με κέντρο πάλι τις ΗΠΑ η οποία πρωτίστως επενδύει στον υπόλοιπο κόσμο, εκφραζόμενη συνήθως από κόμματα κοινωνιοκεντρικά, από αυτά που προτάσσουν το διαρκώς αναζητούμενο “μοίρασμα”. Ευνοεί ευρείες υπερεθνικές συλλογικότητες (π.χ. Αριστερά, πολιτικό Ισλάμ,), θέλοντας να τις φέρει στα μέτρα της.
Δύο χώροι, δύο ταυτότητες, τείνουν σε “διακριτική” συνύπαρξη. Το ένα χέρι νίβει το άλλο. Στον καπιταλισμό όμως υπάρχουν αντιθέσεις, το έδειξε Μαρξ και λοιποί. Αν δεν τα βρουν οικονομικοί κολοσσοί γίνεται πόλεμος. Αλλωστε διακηρύχθηκε επίσημα (16/1/1991) από τον Ρεπουμπλικανό Τζωρτζ Μπους πρεσβύτερο ως “νέα τάξη πραγμάτων” (New World Order), μία νέα πολιτική-οικονομική παγκοσμιοποίηση (globalization), συνεργασία Αμερικής και όλων των κρατών. Δεν υπήρχε πλέον αντίπαλο δέος, αφού εκτός από μερικούς στη Βόρεια Κορέα, εξέλιπαν ως πλειοψηφία οι πιστοί στον μανιχαϊσμό (αστοί-προλετάριοι) της Αριστεράς. Ο υπαρκτός σοσιαλισμός με δισεκατομμύρια ανθρώπων εντάχθηκε στο νέο πρόγραμμα για την παγκόσμια κατανομή δύναμης. Οι πρώην των K. Kομμάτων (έφτασαν να επηρεάζουν το 1/3 του κόσμου!) βρέθηκαν ως επί το πλείστον λόγω διεθνισμού στην ίδια μεριά με καπιταλιστές που ελέγχουν διεθνή κεφάλαια, αυτά που μετακινούνται όπου βρεθεί αγορά εργασίας, σε όποια χώρα τα ημερομίσθια είναι χαμηλά, ενισχύοντας τους εκεί δείκτες ανάπτυξης. Κοινό μέτωπο: «ενάντια στα ντόπια συμφέροντα». Τα εθνικά κατεστημένα παραμένοντας σταθερές αξίες, αμφισβητούνται από τα διεθνή μονοπώλια και τον “δημοκρατικό κόσμο”, αν ευνοούν περιορισμένη πελατεία νοικοκυραίων. Γενικά αναφέρονται σε κοινωνικά στρώματα ή λαούς υπό ανάπτυξη, με μεγάλη προσφορά εργασίας λόγω υπέρ-πληθυσμού. Τις παλαιές υποτονικές τάξεις, εθνικές, περιφερειακές, τις αποδομούν κι όπου υπάρχει έλλειμμα δημοκρατίας “ξύνουν” τα έλκη (βλ. Αραβική άνοιξη, διάφορες “έγχρωμες” επαναστάσεις), δεν διστάζουν να ευνοήσουν πολέμους, με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα, δημιουργώντας ακόμη και νέα κρατικά μορφώματα (Κουρδιστάν, Κόσοβο, Νότιο Σουδάν, κ.ο.κ.).
Στην ουσία συνεχίζεται αυτό που είχε προηγηθεί προ τριών αιώνων, η ελευθερία του εμπορίου με παράλληλη δημιουργία κρατών-εθνών. Π.χ. η Ελλάδα (1821-1830), η οποία θα εξασφάλιζε ναυσιπλοΐα και δρομολόγια στην περιοχή της κ.λπ. Ακόμη και η αποικιοκρατία που επιβλήθηκε για πρώτες ύλες και εργατικά χέρια δούλων, ανάλογα έκανε τη μοιρασιά της, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της βιομηχανίας και τη βελτίωση των όρων ζωής – υγείας των πολιτών, υπερασπιστών του πλούτου των εθνών αλλά και των αποικιών τους. Μετά τον Β΄ ΠΠ οι αποικιοκράτες κατέρρευσαν και δημιουργήθηκαν νέα κράτη με αυθαίρετη χάραξη συνόρων. Μέχρι σήμερα εθνικά-πολυεθνικά κράτη αποδομούνται, γενικώς παίζονται μείζονα πολιτικά παιχνίδια στη βάση της τήρησης των αρχών της δημοκρατίας, κάτι άλλωστε επιβεβλημένο. Το θέμα είναι όμως για ποιους και πώς επισπεύδονται. Πάντα ελλοχεύουν κίνδυνοι, όταν εφαρμόζεται προκρούστεια λογική… Οταν Ιστορικοί αυτού του χώρου επιχειρούν να ξαναγράψουν την Ιστορία, νέα αφήγηση υπέρ μίας απροσδιόριστης παγκοσμιοποίησης: π.χ. οι Ελληνες το 1830 έγιναν έθνος!
Η δυναμική του “μοιράσματος” των δύο οικονομικών μεγεθών επηρεάζει τον παλαιό κόσμο. Σοσιαλισμός για τις τράπεζες (όπου οι οικονομίες ιδιωτών και μεγαλοϊδιοκτητών), νεοφιλελευθερισμός για τους πολίτες! Εργοστάσια μετακομίζουν, καταργούνται θέσεις εργασίας και αίφνης βρέθηκαν π.χ. καταχρεωμένες οι ΗΠΑ να έχουν τεράστιες μάζες από άνεργους, ανέστιους. Ετσι επήλθε δριμύς ο Ντόναλντ Τραμπ με το «Πρώτα η Αμερική», ενώ ταυτόχρονα η Αγγλία (2016-2019) αποχώρησε από τη γραφειοκρατική Ε.Ε., διεπόμενη από τη γερμανική λογιστική. Αν οι Αγγλοσάξονες που επέβαλαν τον φιλελευθερισμό είναι χολωμένοι με την παγκοσμιοποίηση, ο διχασμός είναι βαθύς.
Ο ισοπεδωτικός στην οικονομία κορωνοϊός πιθανώς θα δώσει το απαραίτητο χρονικό κενό διάστημα για ανακεφαλαίωση των όρων ανταγωνισμού. Αλλά τώρα ενισχύεται η παλαιότερη ιδέα περί κράτους (έθνος-κράτος, παραδοσιακό πολυεθνικό κράτος), αφού αυτό ανέλαβε την άμυνα κατά της πανδημίας, ενώ λόγω προηγηθείσης λογικής των Αγορών βρέθηκαν ανοχύρωτα τοπικά συστήματα Υγείας χωρίς βασικά μέσα αντιμετώπισης (μάσκες παραγόμενες στην Κίνα [!], αναπνευστήρες, ΜΕΘ, κ.λπ.).
Παλαιότερα δαιμονοποιούσαν τα εντόπια κεφάλαια, τώρα δαιμονοποιείται το διεθνές κεφάλαιο, παρά την όποια συμβολή του στη μετακένωση του δυτικού πολιτισμού σε νέα εδάφη, στην ισορροπία ανισοτήτων, τη συνένωση του κόσμου. Η ειρήνη προϋποθέτει να βρεθεί μία χρυσή τομή ανάμεσα στο τοπικό και διεθνές. Αλλο παγκοσμιοποίηση, άλλο παγκοσμιότητα.
