Αρχική » Γυναίκες και Ελληνορθόδοξη Παράδοση στον ελληνικό λαϊκό Πολιτισμό – ΣΤ΄

Γυναίκες και Ελληνορθόδοξη Παράδοση στον ελληνικό λαϊκό Πολιτισμό – ΣΤ΄

Του Δρος Μ. Βαρβούνη στην Κιβωτό της Ορθοδοξίας

από ikivotos

Τα θέματα αυτά απασχολούν και άλλους ορθόδοξους λαούς. Για παράδειγμα ορισμένοι ερευνητές έχουν υποστηρίξει ότι στη γειτονική μας ορθόδοξη Σερβία οι γυναίκες παίζουν καθοριστικό ρόλο, όχι μόνο στην καθημερινή θρησκευτικότητα των πιστών, αλλά και στην ίδια την δημόσια εικόνα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτό αποτελεί πραγματικότητα που κυριαρχεί και στον σύγχρονο ελληνικό λαϊκό πολιτισμό: όλο και περισσότερο οι γυναίκες αναλαμβάνουν αξιώματα και διακονίες στον εκκλησιαστικό χώρο που παλαιότερα παραδοσιακά ανήκαν στους άνδρες, όπως θέσεις σε ενοριακά εκκλησιαστικά συμβούλια, αλλά και σε αναλόγια μεγάλων ενοριακών ναών, ως «ψάλτριες», κάτι που σε άλλες χώρες, όπως λ.χ. στη Σερβία, είναι πλέον καθιερωμένο και συνηθισμένο.

Πρόκειται για μια καίρια και σημαντική διαπίστωση, καθώς υποδεικνύει ότι ο ρόλος των γυναικών στην δόμηση και εκδήλωση της λαϊκής θρησκευτικότητας, σε σχέση με ανάλογες περιπτώσεις του παλαιότερου παραδοσιακού πολιτισμού, έχει μετακινηθεί από την ιδιωτική προς τη δημόσια σφαίρα, ή μάλλον έχει αποκτήσει χαρακτηριστικά δημόσιας δράσης, χωρίς να απολέσει και την ιδιωτικότητα που προσδιόριζε τις παλαιότερες εκφράσεις της. Μάλιστα συχνά μελέτες έχουν συνδέσει τη λαϊκή θρησκευτική παράδοση με την επιχειρηματικότητα, αναφερόμενη ειδικά στην μετα-σοβιετική Ρωσία, κάτι που φανερώνει πόσο δυναμικές και κοινωνικά πολυλειτουργικές μπορούν να γίνουν οι σχέσεις αυτές. Και βέβαια αυτό μας συνδέει με την συσχέτιση της γυναικείας παραδοσιακής δημιουργικότητας με την οικονομική ανάκαμψη της ελληνικής κοινωνίας, η οποία επιχειρείται κυρίως δια των εφαρμογών της λαϊκής τέχνης στις μέρες μας, αλλά δεν θα αναλυθεί εδώ, διότι βρίσκεται έξω από τα όρια της μετά χείρας μελέτης.

Ως σύζυγοι και μητέρες, οι γυναίκες μέσω της ανάπτυξης και καλλιέργειας της θρησκευτικότητας των μελών της οικογένειας, και μάλιστα των νέων, συμβάλλουν στην διατήρηση ψυχικών και κοινωνικών ισορροπιών, άρα και στην εξασφάλιση της ευρύτερης κοινωνικής ισορροπίας, όπως διαπιστώνει η σχετική σύγχρονη βιβλιογραφία. Γι’ αυτό και η εκδήλωση της θρησκευτικότητας, τόσο στο επίπεδο των αντιλήψεων, όσο και σε εκείνο των τελετουργικών εκδηλώσεων, με πρωταγωνιστές τις γυναίκες, συχνά εκλαμβάνεται ως κύριο μέσο επίτευξης της προσωπικής ευημερίας. Και αποτελεί αυτό μια ακόμη πτυχή των δημόσιων ρόλων που οι γυναίκες αναλαμβάνουν στον νεωτερικό και μετανεωτερικό λαϊκό πολιτισμό, άρα και μια ουσιώδη μορφή της ζωντανής τους σχέσης με την δόμηση και εκδήλωση της σύγχρονης λαϊκής θρησκευτικότητας.

Όσα προηγήθηκαν δείχνουν ότι ανάλογες με τις ελληνικές είναι και οι βαλκανικές, αλλά σε σημαντικό βαθμό και οι διεθνείς συνθήκες και εξελίξεις για το ζήτημα που μας απασχολεί εδώ, και σχετίζεται με τον ρόλο που έχει η γυναίκα στην εκδήλωση των μορφών της λαϊκής θρησκευτικότητας σήμερα, καθώς στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα έχουμε πλέον περάσει από τον παραδοσιακό στον σύγχρονο λαϊκό πολιτισμό.

Μπορεί πολλά να έχουν αλλάξει, τόσο σε επίπεδο κοινωνικών, οικονομικών και πολιτισμικών δομών, όσο και στον ίδιο τον τρόπο με τον οποίο ο λαός αντιλαμβάνεται και εκφράζει την θρησκευτικότητά του, ωστόσο οι γυναίκες εξακολουθούν να αποτελούν κύριους εκφραστές και τελετουργικούς χειριστές των δοξασιών και των εκφράσεων της ελληνικής λαϊκή θρησκευτικότητας. Με τις σχετικές τελετουργίες να έχουν σημαντικά μετατοπιστεί από την ιερότητα στην εκκοσμίκευση, από την μαγική αντίληψη στην απομάγευση και την αποϊεροποίηση και από την κοσμολογική τελετουργικότητα στην ψυχαγωγική και κοινωνική λειτουργικότητα, οι γυναίκες έχουν πλέον δομήσει ένα σημαντικό μέρος των σχετικών δραστηριοτήτων τους στην δημόσια σφαίρα, χωρίς όμως να αποποιηθούν και τον ιδιωτικό και οικογενειακό χώρο.

Αν και πολλά έχουν πλέον αλλάξει, οι γυναίκες στην Ελλάδα, όπως άλλωστε και σε άλλους λαούς καθώς παραπάνω φάνηκε, συνεχίζουν την στενή σχέση τους με την λαϊκή θρησκευτικότητα, με άλλες ίσως εκδηλώσεις, που στηρίζονται όμως στην ίδια παλαιά και ισχυρή βάση. Όσο κι αν το παλαιό κρασί έχει πλέον μπει σε νέους ασκούς, τόσο η ουσιαστική υπόστασή του, όσο και η τελετουργική επίγευσή του συνεχίζουν να ακολουθούν παλαιά παραδοσιακά σχήματα. Κι αυτό είναι απολύτως ενδεικτικό για τους δρόμους που ακολουθεί γενικότερα ο σύγχρονος ελληνικός λαϊκός πολιτισμός αλλά και για την ανεπίγνωστη κάποτε και μυστική, αλλά πάντοτε ισχυρή και ουσιαστική σχέση του με την παλαιότερη πολιτιστική κληρονομιά μας.

ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

close