Ο νέος ναός του αγίου Ιωάννη του Ρώσου εγκαινιάστηκε την Κυριακή 21 Σεπτεμβρίου 1969 από τον τότε Μητροπολίτη Χαλκίδος Νικόλαο, μετά από σχετικό αίτημα του Διοικητικού Συμβουλίου του Προσκυνήματος, το οποίο είχε ήδη πλήρως απαρτισθεί και λειτουργούσε. Μάλιστα στα σχετικά με την ανέγερση πρωταγωνίστησε ο Χ΄΄ Παύλος Π. Μελιτόπουλος (1884 – 1969), από τις ηγετικές μορφές του χωριού, που σχετίζεται με την μετακίνηση και εγκατάσταση των κατοίκων του Προκοπίου στο νέο τόπο διαμονής τους, του οποίου προτομή έχει αναγερθεί πίσω από το ιερό βήμα.
Αξίζει τώρα να δούμε ορισμένα χαρακτηριστικά στοιχεία της λατρευτικής παράδοσης που συνδεόταν με το λείψανο του αγίου Ιωάννη του Ρώσου ήδη στο Προκόπι της Καππαδοκίας. Αρχικά πρέπει να σημειωθεί ότι ήταν γνωστό σε όλη την Καππαδοκία, μέχρι το Ικόνιο και την Άγκυρα, για τις θαυματουργικές του ιδιότητες, ιδίως όσον αφορά την θεραπεία ασθενών. Το ίδιο συνέβαινε και με τους μουσουλμάνους της περιοχής, ο οποίοι μάλιστα τον προσδιόριζαν ως «κουλέ Γιουβάν», δηλαδή «ο αιχμάλωτος Ιωάννης». Μάλιστα ο ιερομόναχος Διονύσιος ο Προκοπιεύς γράφει ότι οι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής προσέρχονταν στο Προκόπι για να προσκυνήσουν το λείψανο «σωρηδόν και αιτούσι την θείαν αντίληψιν», θεωρώντας τον άγιο «φύλακα της ημετέρας πατρίδος».
Ο ίδιος, στην ακολουθία που εκδόθηκε το 1897, αναφέρει χαρακτηριστικά: «…πολλοί δε δαιμονισμένοι θεραπεύονται απέναντι των Λειψάνων του Αγίου, εν οις και κράζουσιν ‘κουλέ γιάκμα μπηζί’, ήτοι ‘αιχμάλωτε μη καίης ημάς’. Κατά δε την ημέραν της εαυτού μνήμης, ως και κατά την εβδομάδα της Διακαινησίμου και εν καιρώ γενικής τινος δυστυχίας, λαμβάνοντες οι ιερείς το ιερόν λείψανον του αγίου, περιερχόμεθα ανά την κωμόπολιν ημών, λιτανεύοντες μεθ’ απάντων των χριστιανών· και οι μεν ψάλλουν τα ανήκοντα προς τούτο τροπάρια, οι δε ιερείς ραντίζουσι τον λαόν και τας οδούς δι’ αγιασμού, προς παύσιν παντός ανιαρού και πάσης ασθενείας».
Οι πληροφορίες αυτές θέτουν το πλαίσιο της λατρευτικής παράδοσης του λειψάνου του αγίου όταν αυτό βρισκόταν στην Καππαδοκία: θεραπεία ασθενών, απαλλαγή δαιμονισμένων περιφορά του λειψάνου στην εορτή του ή σε δυσχερείς περιστάσεις για την κοινότητα και μετάδοση της ευλογίας του με ραντισμό από τον αγιασμό που είχε γίνει στο προσκύνημά του, ενώπιον του λειψάνου του. Για παράδειγμα, το 1912 με αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίστηκε η θανατηφόρα επιδημία που είχε πλήξει το Προκόπι, με παρακλητική λιτανεία του λειψάνου, ώστε να καταπαύσει η ασθένεια.
Τόσο οι χριστιανοί, όσο και οι μουσουλμάνοι που προσέφευγαν στη βοήθειά του, στο πλαίσιο της γενικότερης λατρευτικής πρακτικής για τη συμμετοχή των μουσουλμάνων σε τελετουργίες των συνοίκων Ορθοδόξων, η οποία μαρτυρείται από όλες σχεδόν τις περιοχές που συνυπήρχαν πιστοί των δύο θρησκειών, κατά κανόνα δε στον μικρασιατικό και τον θρακικό χώρο, κατέφευγαν στις ίδια λατρευτικές τελετουργίες: έπαιρναν λάδι από το καντήλι που έκαιγε στο λείψανο, αγιασμό, βαμβάκι από τα κομμάτια που είχαν τοποθετηθεί μέσα στη λάρνακα και πάνω στο λείψανο, ενώ σε περιπτώσεις ασθενειών φορούσαν τον σκούφο και τη ζώνη που είχαν φορεθεί στο λείψανο, πιστεύοντας ότι έτσι μεταλαμβάνουν την θαυματουργική του χάρη.
Αρκετές σχετικές μαρτυρίες έχουν αποδελτιωθεί στους σχετικούς φακέλους του Αρχείου Προφορικής Παράδοσης του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, και έχουν αναρτηθεί και στην επίσημη ιστοσελίδα του Ιερού Προσκυνήματος του αγίου Ιωάννη του Ρώσου. Σταχυολογούμε σχετικά με τον αγιασμό του αγίου: «…στην εκκλησία τ’ οσίου οι γούρνες με τον αγιασμό ήτανε χωστές στο πάτωμα, κάτω από το λείψανο τ’ αγίου. Θαυματουργός ήτανε ο Μεγάλος Αγιασμός. Στις αρρώστιες, στο μάτι, ήτανε φάρμακο μοναδικό. Ράντιζες τ’ αμπέλια, τους καρπούς, το σπίτι και τις αποθήκες» (Ελισ. Ισαακίδου).
Οι πληροφορίες αυτές είναι πολλές και σημαντικές, γι’ αυτό και θα συνεχίσουμε και στο επόμενο κείμενό μας.
