Σε προηγούμενο άρθρο μας αναφερθήκαμε στην ιστορική πορεία της μαρτυρικής Εκκλησίας της Εσθονίας (Eesti Apostlik-Õigeusu Kirik), και στον τρόπο που ξέφυγε από τον θανάσιμο ρωσικό εκκλησιαστικό εναγκαλισμό, για να βρει και πάλι τον εκκλησιαστικό βηματισμό της. Χαρακτηριστικά δείγματα αυτής της πορείας αποτελούν ορισμένες εκδόσεις στις οποίες έχει προβεί, και για τις οποίες θα γίνει εκτενέστερος λόγος στη συνέχεια.
Πρώτη θα αναφερθεί η καλαίσθητη έκδοση του ιερατικού στην εσθονική γλώσσα, ενός βιβλίου απαραίτητου για την ορθόδοξη λειτουργική ζωή, η οποία ως γνωστόν αποτελεί την βάση της εκκλησιαστικής ζωής και παρουσίας. Πρόκειται για έναν τόμο καλαίσθητο και με σκληρό εξώφυλλο, 280 σελίδων, με επιμελημένη τυπογραφική μορφή και διακόσμηση ιεροπρεπή, υπό τον τίτλο Teenistusraamat, που εκδόθηκε το 2014, με επιμέλεια του Μητροπολίτου Tartu κ. Ηλία.
Μετά το σεπτό πατριαρχικό γράμμα της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου και το αντίστοιχο εισαγωγικό κείμενο του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ταλλίνης και Πάσης Εσθονίας κ. Στεφάνου, εδώ περιλαμβάνονται οι ακολουθίες του εσπερινού (σ. 11), του Όρθρου (σ. 38), των Ωρών (σ. 65) και της Προσκομιδής (σ. 68), οι θείες λειτουργίες του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου (σ. 89), του Μεγάλου Βασιλείου (σ. 141) και των Προηγιασμένων Δώρων (σ. 192), οι απολύσεις (σ. 226), τα εισοδικά (σ. 230) και το εξοδιαστικόν (σ. 232). Σε παράρτημα παρέχονται τα προκείμενα του όρθρου και του εσπερινού (σ. 237), οι στίχοι στο «Χριστός Ανέστη» (σ. 245), τα μεγαλυνάρια (σ. 246), η ευχαριστία μετά τη θεία μετάληψη (σ. 252) και το ορθόδοξο εορτολόγιο (σ. 258).
Σημαντική επίσης είναι και η έκδοση ενός καλαίσθητο προσευχηταρίου, με σκληρό επίσης εξώφυλλο, το 2007, αποτελούμενου από 266 σελίδες. Πρόκειται για την δεύτερη συμπληρωμένη έκδοση, η πρώτη έγινε το 2006, με επιμέλεια του π. Mattias Palli, και προλογικό σημείωμα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ταλλίνης και Πάσης Εσθονίας κ. Ηλία. Εδώ περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ο Ακάθιστος Ύμνος, κανόνες και οι προσευχές του νυχθημέρου, ώστε να πρόκειται για απαραίτητο βοήθημα του ορθόδοξου χριστιανού, τόσο κατά την καθημερινή ζωή, όσο και στην εκκλησιαστική ζωή και λατρεία. Στο τέλος δε παρέχεται μουσικό παράρτημα, όπου αποτυπώνεται η τοπική εσθονική εκκλησιαστική μουσική παράδοση, ως μαρτυρία της λειτουργικής ζωής της τοπικής Εκκλησίας.
Από τις υπόλοιπες εκδόσεις της Εκκλησίας της Εσθονίας αξίζει να αναφερθεί η περικαλλής έκδοση του Γεωργίου Οικονομίδη με τίτλο Ikonostaas. Ajalooline ja Kunstiline Käsitlus, η οποία κυκλοφορήθηκε το 2008, με τρίγλωσσο κείμενο, σε αγγλικά, εσθονικά και ρωσικά. Στο τομίδιο αυτό, με άφθονη και καλής ποιότητας εικονογράφηση, γίνεται λεπτομερής αναφορά στην ιστορία και τη μορφολογία του τέμπλου των ορθοδόξων ναών. Στη συνέχεια ο λόγος εξειδικεύεται στην περίπτωση του νέου ξυλόγλυπτου τέμπλου του καθεδρικού ναού των αγίων Συμεών και Άννης, στο Τάλλιν, το οποίο ο συγγραφέας δώρισε. Περιγράφεται λεπτομερώς το τέπλο και τα επιμέρους τμήματά του, οι εικόνες και οι διακοσμητικές λεπτομέρειές του.
Με τον τρόπο αυτό η συγκεκριμένη έκδοση αποβαίνει τόσο μαρτυρία για τη ζωή της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Εσθονίας, όσο και αποτύπωση του συγκεκριμένου τέμπλου, το οποίο αποτελεί κομψοτέχνημα της σύγχρονης ορθόδοξης εκκλησιαστικής τέχνης. Και είναι γνωστό ότι ανάλογες εκδόσεις αποτελούν σαφείς μαρτυρίες και για τον ιστορικό του μέλλοντος, ο οποίος θα θελήσει να μελετήσει αυτά που σήμερα ίσως θεωρούνται αυτονόητα και γνωστά.
Τέλος, θα αναφερθούμε στην ολιγοσέλιδη επίσης, αλλά εξαιρετικά σημαντική ταυτόχρονα, έκδοση με τίτλο Tema Pühadus Oikumeeniline Patriarh Bartolomeus Eestis (12. – 20. Septembrini 2023, που εκδόθηκε το 2023 και αποτελείται από 27 σελίδες. Με πλούσια εικονογράφηση, το συλλεκτικό αυτό τεύχος ασχολείται με τα σχετικά με την επίσημη επίσκεψη της Α.Θ. Π. του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου στην Εσθονία, με την ευκαιρία του εορτασμού των 100 χρόνων από την απόδοση της Αυτονομίας στην τοπική Εκκλησία, από την Μητέρα Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως.
Παρέχονται πληροφορίες και εικονογραφικό υλικό για κάθε μέρα της πατριαρχικής επισκέψεως, καθώς και σχετικές απόψεις και κείμενα, που εικονογραφούνται καταλλήλως. Με τον τρόπο αυτό παρέχεται υλικό και για τον μελλοντικό μελετητή της πατριαρχικής επισκέψεως στην Εσθονία, η οποία υπήρξε πράγματι ιστορικής σημασίας, τόσο για την Εκκλησία, όσο και για το κράτος της Εσθονίας.
Οι εκδόσεις που παραπάνω παρουσιάστηκαν αποτελούν σταθμούς της ποιμαντικής δράσης της Εκκλησίας της Εσθονίας και του Προκαθημένου της, του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ταλλίνης και Πάσης Εσθονίας κ. Στεφάνου. Δεν εξαντλούν όμως τα σχετικά με την Ορθοδοξία στην Εσθονία ζητήματα, γι’ αυτό και θα επανέλθουμε και με επόμενο άρθρο μας.
