Είναι απολύτως χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Κυθνίων του Περιστερίου: χάρισαν αντίγραφο της εφέστιας εικόνας του νησιού τους, της Παναγίας της Κανάλας, στον ενοριακό ναό της αγίας Αναστασίας της πατρικίας, στη Νέα Ζωή του Περιστερίου, και τελούν εκεί κάθε χρόνο το πανηγύρι τους, που ταυτοχρόνως αποτελεί και την βασική θρησκευτική εκδήλωση του συλλόγου τους, αλλά και ευκαιρία για την σύσφιξη των σχέσεων και την ανάπτυξη νέων φιλικών και οικογενειακών δεσμών, ανάμεσα στους καταγόμενους από την Κύθνο. Ωστόσο, το αστικό περιβάλλον, με την περίοδο των καλοκαιρινών διακοπών που αποσαθρώνει τον κοινωνικό ιστό της πόλης, δεν ευνοεί την τέλεση του πανηγυριού στις 8 Σεπτεμβρίου, ημέρα της εορτής του Γενεθλίου της Θεοτόκου, οπότε πανηγυρίζει η Κύθνος. Γι΄ αυτό, με στόχο να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή πανηγυριστών, η αντίστοιχη αστική πανήγυρη τελείται στις 21 Νοεμβρίου, ημέρα των Εισοδίων της Θεοτόκου. Γίνεται ωστόσο αρτοκλασία, υπάρχει το παραδοσιακό κέρασμα και παρασκευάζονται, ευλογούνται και διανέμονται στους πιστούς οι χαρακτηριστικοί άρτοι με ζάχαρη, που συνηθίζονται και στο πανηγύρι της Κύθνου. Θυμίζω μάλιστα ότι παλαιότερα, ο κεντρικός εορτασμός όλων των Κυθνίων για την προστάτιδα και υπέρμαχο του νησιού τους γινόταν στην ενορία της αγίας Ειρήνης, στην οδό Αιόλου των Αθηνών, με ανάλογες εκδηλώσεις. Έτσι, το πανηγύρι μεταφέρεται από τον τόπο καταγωγής στον αστικό τόπο κατοικίας, και η θρησκευτική πανήγυρη αποκτά και τον χαρακτήρα μνήμης, σεβαστικής ανάμνησης και νοσταλγικής αναπόλησης του γενέθλιου τόπου, αλλά και σύσφιξης και αναδημιουργίας των σχέσεων μεταξύ των συμπατριωτών, οι οποίοι συχνά χάνουν την επαφή τους, στα πλαίσια των μεγάλων και απροσώπων πόλεων.
Η περίπτωση αυτή, εισάγει το μεγάλο ζήτημα της εθιμικής διάρθρωσης της ενορίας, στα πλαίσια του αστικού κέντρου. Στην πόλη, με τα ετερόκλητα πληθυσμιακά στοιχεία, το εθιμικό πλαίσιο κάθε ενορίας, τα ιδιαίτερη ήθη και έθιμα που πιθανόν να τελούνται σε αυτήν, αποτελούν προϊόν των επιλογών των ιερέων ή των επιτρόπων, κάποιων δραστήριων συλλόγων ή και ιδιωτών, που επιβάλλουν τις ιδιαίτερες παραδόσεις των τόπων καταγωγής τους στο γενικότερο σύνολο. Οι υπόλοιποι ενορίτες πάλι, αποδέχονται τις εθιμικές αυτές μορφές, δεδομένης της αγάπης του λαϊκού ανθρώπου στις τελετές και στις τελετουργίες, που αναζωπυρώνουν και το θρησκευτικό του συναίσθημα. Έτσι, κάθε ενορία αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση, που χρήζει ξεχωριστής μελέτης. Είναι μάλιστα ευχής έργον το ότι ήδη έχει ξεκινήσει η μελέτη των επιμέρους περιπτώσεων των ενοριών, που αποφέρει μια πλούσια εθιμική θεματολογία, απρόσμενη ίσως, από πρώτη άποψη.
Είναι γνωστό ότι η χριστιανική ζωή και η εκκλησιαστική ύπαρξη του ορθόδοξου χριστιανού δομείται με βάση την ενορία, το βασικό αυτό και ζωντανό κύτταρο πνευματικής παρουσίας και δράσης. Η σχέση του ορθόδοξου χριστιανού με την ενορία του υπήρξε, ανά τους αιώνες, ζωντανή και παραγωγική, τόσο για την πνευματική συγκρότηση και την λατρευτική πράξη, όσο και για την εθνική, θρησκευτική και πολιτισμική ταυτότητα του λαού μας.
Ας μην ξεχνούμε ότι μέσα στα ενοριακά πλαίσια, κατά τους μακρούς και κρίσιμους χρόνους της οθωμανικής κυριαρχίας, οργανώθηκαν και έδρασαν τα ζωντανά και ενεργά στοιχεία των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων, τα οποία δημιούργησαν το περίφημο κοινοτικό σύστημα, με βάση το οποίο το Γένος πορεύτηκε, διατήρησε την φυσιογνωμία και την ιδιοπροσωπία του, και οδηγήθηκε, ακμαίο και δυναμικό, στην επαναστατική διεκδίκηση της ελευθερίας και την αυτόνομης εθνικής και πολιτικής του ύπαρξης. Στα πλαίσια των ενοριών οργανώθηκε το κοινωνικό, φιλανθρωπικό και εκπαιδευτικό έργο της Εκκλησίας, μέσα στην ενορία ξεκίνησαν οι παραδοσιακές εθιμικές εκδηλώσεις του λαού μας, με κέντρο και επίκεντρο το ναό οι υπόδουλοι γιόρταζαν και θυμούνταν, λάτρευαν και κατάρτιζαν ιδεολογικά, θρησκευτικά και εθνικά τα παιδιά τους, που θα συνέχιζαν με ευθύνη το νήμα της παράδοσης, κατά την διαδοχή των γενεών.
