Η απόφαση του Τούρκου προέδρου Ρ.Τ. Ερντογάν να μετατρέψει τον από ρωμέικης θεμελιώσεως και αποπερατώσεως (532-537) χριστιανικό ορθόδοξο ναό της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε ισλαμικό τέμενος (τζαμί/μάστζεντ), όπως ήταν πριν από το 1934 και μετά το 1453, αποτελεί μια σημαντική απόφαση από άποψη ιστορική, πολιτιστική και πολιτική για την Τουρκία και τις σχέσεις του ισλαμικού και του χριστιανικού κόσμου με προεκτάσεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Γράφει ο Δρ Ευάγγελος Βενέτης*
Προ ενός έτους και πλέον σημαντική ήταν η δήλωση του Τούρκου προέδρου Ερντογάν στην προεκλογική περίοδο της 31ης Μαρτίου 2019 προς τους πιο ένθερμους οπαδούς του κόμματός του ότι η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος θα είχε ακαθόριστες συνέπειες για τη λειτουργία των μουσουλμανικών τζαμιών στον δυτικό κόσμο, λέγοντας: «Υπάρχουν χιλιάδες τζαμιά σε διάφορα μέρη του κόσμου. Οσοι υποστηρίζουν αυτό (δηλ. τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί) σκέφτονται τι θα συμβεί σε αυτά τα τζαμιά; Μιλάνε χωρίς να σκέφτονται». Η εν λόγω δήλωση δεν είναι άτοπη και εκφράζει την ενδόμυχη ανησυχία της τουρκικής ηγεσίας σήμερα για το τι μέλλει γενέσθαι με τα ισλαμικά τεμένη στον δυτικό κόσμο μετά την απόφαση για την Αγία Σοφία. Η περίπτωση του νεοανεγειρόμενου τεμένους των Αθηνών εντάσσεται σε αυτή τη διαλεκτική.
Μετά από δεκαετίες διεργασιών των ελληνικών κυβερνήσεων και αιτήματα των μουσουλμάνων στην Ελλάδα για την ανέγερση ισλαμικού τεμένους στην Αθήνα, το τέμενος του Βοτανικού έχει αποπερατωθεί και έχει ανακοινωθεί από την ελληνική κυβέρνηση ότι θα λειτουργήσει τον Σεπτέμβριο του 2020. Η εν λόγω ανακοίνωση όμως έγινε πριν από την απόφαση της τουρκικής ηγεσίας για την Αγία Σοφία και τώρα η ελληνική κυβέρνηση υπό την πίεση των εξελίξεων αναγκάζεται να εξετάσει το ενδεχόμενο να αναστείλει την έναρξη της λειτουργία του τεμένους του Βοτανικού μέχρι νεωτέρας, σκεπτόμενη το πολιτικό κόστος που θα κληθεί να αναλάβει τον Σεπτέμβριο.
Η Ελλάδα έχει μέχρι τώρα επιδείξει την πιο σθεναρή στάση σε διεθνές επίπεδο έναντι της Τουρκίας για το θέμα της Αγίας Σοφίας. Η ελληνική στάση είναι ρητορική μέχρι τώρα και απομένει να φανεί αν θα συνεχίσει να κινείται μόνο σε επίπεδο ρητορικής για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης ή θα προβεί σε συγκεκριμένες ενέργειες στα διεθνή φόρα. Το αν θα εντάξει η ελληνική κυβέρνηση τη λειτουργία του τεμένους του Βοτανικού στις επιλογές της ως αντίμετρο για το θέμα της Αγίας Σοφίας, συνυπολογίζοντας ή μη τις θρησκευτικές ανάγκες των μουσουλμάνων της Αττικής, θα δείξει το μέγεθος των προεκτάσεων που έχει η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
*Ο Ευάγγελος Βενέτης είναι Ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής.
