Της Έλενας Τσακίρη
Eκτός των μητροπολιτών, οι οποίοι αντέδρασαν από την πρώτη στιγμή, επειδή δεν ξεκαθαρίζεται με σαφήνεια το θέμα της υιοθεσίας παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια, και ο Aρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος με δηλώσεις του χαρακτήρισε εμμέσως την ομοφυλοφιλία ως εκτροπή από τη ζωή. «Η Εκκλησία έχει τα πιστεύω της. Αυτοί που είναι στην Εκκλησία και πιστεύουν έχουν έναν τρόπο ζωής. Ό,τι είναι έξω από αυτό είναι εκτροπή από τη ζωή» ανέφερε ο Αρχιεπίσκοπος. Απαντώντας στην ερώτηση «όλα δεν είναι παιδιά του Θεού;» είπε: «Όλα είναι, αλλά δεν σημαίνει πως ό,τι κάνουν είναι όλα καλά».
Οι μητροπολίτες στο σύνολό τους εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους, ενώ ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Αμβρόσιος ανήρτησε πανό και έδωσε εντολή στην περιφέρειά του να κτυπήσουν οι καμπάνες πένθιμα. Την ίδια στιγμή, οι μοναχοί του Αγίου Όρους με επιστολή τους στον πρωθυπουργό ζητούν την επανεξέταση του θέματος.
Μεταξύ των άλλων, αναφέρουν:
«Πληροφορηθέντες την πρωτοβουλίαν της Κυβερνήσεως περί της νομοθετήσεως του συμφώνου συμβιώσεως, με διακηρυσσόμενον στόχον την ισότητα και την προάσπισιν των ατομικών ελευθεριών, επιθυμούμεν όπως Σας μεταφέρομεν την ανησυχίαν του Αγίου Όρους διά την απειλουμένην εκτροπήν (διά νόμου πλέον) από τας αρχάς και αξίας που συνιστούν την ταυτότητα και τας ρίζας της Ορθοδόξου Παραδόσεως και του πολιτισμού μας. Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί, σεβόμεθα βαθύτατα τας προσωπικάς επιλογάς του κάθε ανθρώπου και το δικαίωμά του να θέτη τον εαυτόν του είτε εντός είτε εκτός της Εκκλησίας, διότι πιστεύομε ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να παραβιάζη το θεόσδοτον αγαθόν της ελευθερίας του ατόμου».
Ωστόσο, ο υπουργός Δικαιοσύνης, Νίκος Παρασκευόπουλος, έχει δηλώσει σε όλους τους τόνους ότι το σύμφωνο δεν έχει καμία σχέση με την υιοθεσία, με επιχείρημα ότι η εν λόγω νομοθετική παρέμβαση, που ορίζει το άνοιγμα ληξιαρχικής μερίδας για τα ομόφυλα ζευγάρια, δεν σημαίνει ότι ανοίγει τον δρόμο για γάμο, πόσω μάλλον για υιοθεσία. Βέβαια, οι επικριτές του νομοσχεδίου αλλά και κύκλοι της Εκκλησίας βλέπουν μια διαφορετική εκδοχή στα πρόσφατα νομοθετήματα. Άλλωστε, παρά τις διαβεβαιώσεις του υπουργού, στις δηλώσεις του η υιοθεσία αναφέρθηκε ότι θα εξεταστεί σε δεύτερο χρόνο, κάτι που επιτείνει τις αμφιβολίες όσων εναντιώνονται στο σύμφωνο ότι αυτό το πρώτο νομοθέτημα είναι η αρχή για περαιτέρω προσθήκες.
Όπως εξηγεί στην «Κιβωτό της Ορθοδοξίας» ο Μητροπολίτης Σιατίστης Παύλος, «ένα από τα επιχειρήματα της κυβέρνησης για τη θέσπιση του συμφώνου συμβίωσης είναι μια καταδίκη της χώρας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για διαχωρισμό ανάμεσα σε ετερόφυλα και ομόφυλα ζευγάρια. Με τη νομοθετική παρέμβαση, δεν θα μπορούσε κάποιος στο μέλλον να προσφύγει στο Δικαστήριο και να θίξει το ότι για την υιοθεσία δεν ισχύουν οι ίδιες διατάξεις για τους ομόφυλους και τους ετερόφυλους; Δεν θα δικαιωθεί πάλι; Και τότε η εκάστοτε ελληνική Πολιτεία, επικαλούμενη μια δικαστική απόφαση, θα προχωρήσει και σε άλλες προσθήκες, όπως η υιοθεσία παιδιών;», αναρωτιέται ο μητροπολίτης.
Το συγκεκριμένο επιχείρημα βασίζεται στο γεγονός ότι στο σύμφωνο συμβίωσης τα ζευγάρια έχουν τα ίδια δικαιώματα, πλην του τεκμηρίου της πατρότητας, όπου στα ομόφυλα ζευγάρια δεν αναγνωρίζεται ως γονέας του παιδιού του ενός ο έτερος σύντροφος.
Παράλληλα, δεν προβλέπεται η από κοινού τεκνοθεσία, εκτός αν το ζευγάρι έχει συνάψει γάμο, κάτι που δεν ορίζεται στον νόμο για το σύμφωνο. Στην περίπτωση που ο ένας του ομόφυλου ζευγαριού έχει αποκτήσει παιδί, ο άλλος δεν έχει κανένα απολύτως δικαίωμα κηδεμονίας.
Παρά τις διαβεβαιώσεις του υπουργού Δικαιοσύνης, στις δηλώσεις του η υιοθεσία αναφέρθηκε ότι θα εξεταστεί σε δεύτερο χρόνο
Σκληρή κριτική
Η αλήθεια είναι ότι οι τόνοι λίγο πριν από την ψήφιση του συμφώνου είχαν ανέβει, με αρκετούς μητροπολίτες να προχωρούν σε «σκληρές» τοποθετήσεις σχετικά με το νομοθέτημα. Ο Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ έκανε λόγο για «τροπολογία που θέτει πλέον κατά τρόπο φρικιαστικό στη χώρα μας τη θεσμοθέτηση της ανατροπής της ανθρώπινης οντολογίας και φυσιολογίας και την κατοχύρωση της ψυχοπαθολογικής εκτροπής της ομοφυλοφιλίας».
Επικριτικός υπήρξε και ο Μητροπολίτης Λαρίσης Ιγνάτιος, ο οποίος σε μήνυμά του αναφέρει: «Ειλικρινά, λυπούμαστε για ό,τι βλέπουμε γύρω μας και ακούμε. Στην όμορφη Ορθόδοξη χώρα μας εισβάλλει επίσημα η αμαρτία και νομιμοποιείται. Παίρνει τα εύσημα η ομοφυλοφιλία, αυτή η βδελυκτή αμαρτία, και εισέρχεται με καμάρι να σταθεί δίπλα στο γνήσιο και άγιο. Μια ανατριχίλα διαπερνά το “είναι” μας. Μια αμαρτία που οδηγεί τον άνθρωπο στη βεβαία καταδίκη της ψυχής, σύμφωνα με την πίστη αυτού του λαού, που, παρά τις δυσκολίες, αποδεικνύει κάθε μέρα ότι πιστεύει και βαδίζει με προσδοκία προς τα Χριστούγεννα, τη Μητέρα των εορτών, έρχεται να καλοκαθίσει ως νόμιμο αγαθό ανάμεσα στ’ άλλα. Τι κρίμα! Κανείς δεν διαμαρτύρεται».
Τι προβλέπει το σύμφωνο
Το σύμφωνο συμβίωσης που πέρασε πρόσφατα στη Βουλή προβλέπει την εξίσωση των δύο συζύγων, είτε πρόκειται για ετερόφυλο είτε για ομόφυλο ζευγάρι. Αυτό αφορά κυρίως τα κληρονομικά ζητήματα, στα οποία πλέον αναγνωρίζεται το δικαίωμα του συζύγου σε περίπτωση του θανάτου ενός. Παράλληλα, παρέχει τη βάση για εξίσωση σε ζητήματα Φορολογικού Δικαίου, ακόμα ένα ζήτημα που έκαιγε τα ζευγάρια που δεν επιθυμούσαν να προχωρήσουν σε γάμο. Πάντως, ο νόμος, τουλάχιστον έτσι όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι στιγμής, δεν εξισώνεται με τον γάμο, καθώς η ταύτιση περιορίζεται μόνο στα περιουσιακά ζητήματα.
Βέβαια, η ένταξή του στο Οικογενειακό Δίκαιο ήταν ακόμα ένας λόγος να προκληθούν αντιδράσεις που αφορούν τους συσχετισμούς που δημιουργούνται ανάμεσα στο σύμφωνο και τον γάμο και πώς αυτοί οι δύο θεσμοί οδηγούν στην οικογένεια.
Ουσιαστικά, ο νόμος θέτει πιο γερές βάσεις στη σύναψη συμφώνου συμβίωσης τόσο στον χρόνο δυσκολίας λύσης όσο και στα ισότιμα περιουσιακά δικαιώματα. Στα γονεϊκά δικαιώματα, ενώ παρέχει τη δυνατότητα στα ετερόφυλα ζευγάρια τεκμηρίου πατρότητας του παιδιού που θα γεννηθεί κατά τη διάρκεια του συμφώνου, δεν προβλέπει σχετική διάταξη για τα ομόφυλα ζευγάρια. Διάκριση η οποία και πάλι γεννά αμφιβολίες για προσθήκες που θα μπορούσαν να γίνουν στο μέλλον, υπό τη σκιά μιας ευρωπαϊκής δικαστικής απόφασης.
Η ένταξή του συμφώνου στο Οικογενειακό Δίκαιο ήταν ακόμα ένας λόγος να προκληθούν αντιδράσεις που αφορούν τους συσχετισμούς που δημιουργούνται ανάμεσα στο σύμφωνο και τον γάμο και πώς αυτοί οι δύο θεσμοί οδηγούν στην οικογένεια
Όσον αφορά το ζήτημα της τεκνοθεσίας στα ομόφυλα ζευγάρια, δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο, εκτός κι αν το ζευγάρι έχει συνάψει γάμο. Ακόμα και σε περίπτωση που ο ένας εκ των δύο έχει βιολογικό τέκνο, ο έτερος σύντροφος δεν έχει κάποιο δικαίωμα στο παιδί.
Παράλληλα, στις αποστάσεις που κρατά το σύμφωνο από τα δικαιώματα ενός ζευγαριού που έχει προχωρήσει σε γάμο είναι και το γεγονός ότι οι σύντροφοι δεν μπορούν να χρησιμοποιούν το επώνυμο του άλλου νομικά.
Στην Ευρώπη, οι διατάξεις που ορίζουν το σύμφωνο συμβίωσης, όπου αυτό έχει θεσπιστεί νομικά, ποικίλλουν. Η έλλειψη ενιαίου πρότυπου νομικού πλαισίου παρέχει μια ευρεία γκάμα νομοθετημάτων, όπου σε μερικές χώρες το σύμφωνο εξισώνεται με τον γάμο παρέχοντας τα ίδια δικαιώματα στο ζευγάρι, ενώ σε άλλες περιορίζεται σε ένα σύμφωνο συμβίωσης. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στο δικαίωμα τεκνοθεσίας παιδιών, αφού υπάρχουν χώρες στις οποίες επιτρέπεται η τεκνοθεσία, νομοθεσία που την έχουν εκμεταλλευτεί πολλά ομόφυλα ζευγάρια, ενώ σε άλλες απαγορεύεται ρητά.
Ο ρόλος της οικογένειας
Ένα από τα ζητήματα που ενόχλησε τους κόλπους της Εκκλησίας ήταν η «υποτιθέμενη διαβούλευση» πριν από την κατάθεση του νομοσχεδίου, όπως τονίζουν αρκετοί. Βέβαια, το περιεχόμενο είναι αυτό που καίει περισσότερο τους εκπροσώπους της Εκκλησίας, οι οποίοι εκφράζουν τον φόβο ότι διαβρώνεται ο θεσμός της οικογένειας στην ελληνική κοινωνία.
«Ο κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να κάνει ότι θέλει, η οικογένεια όμως είναι δημόσιο αγαθό. Είναι η ένωση ενός ζευγαριού η οποία οδηγεί στην απόκτηση τέκνων και αποτελεί τη βάση για την ανατροφή αυτών των παιδιών», υποστηρίζει ο Μητροπολίτης Σιατίστης Παύλος και συνεχίζει: «Δεν μπορεί η ιδιωτική απόφαση να θεωρείται δημόσιο αγαθό. Και η Πολιτεία έκανε ακριβώς αυτό. Εξίσωσε μια άθεσμη σχέση κατά την άποψη της Εκκλησίας με τον θεσμό του γάμου. Κι όσο κι αν ισχυρίζονται ότι αρνούνται την απόκτηση τέκνων στα ομόφυλα ζευγάρια, έχει αφήσει τόσα παράθυρα ανοιχτά, που στο μέλλον θα μας πουν ότι εσύρθησαν σε αυτή την πρακτική, επικαλούμενοι πάλι κάποια δικαστική απόφαση».
Άλλωστε και η Διαρκής Ιερά Σύνοδος έλαβε την απόφαση, κατά τη διάρκεια της κατάθεσης του νομοσχεδίου στη Βουλή, να εμμείνει στη θέση ότι εναλλακτικές μορφές οικογένειας συνιστούν εκτροπές του οικογενειακού θεσμού. Υπενθύμισε την απόφαση της ιεραρχίας της Συνεδρίας της 17ης Οκτωβρίου 2013, όταν ασχολήθηκε με τον θεσμό της οικογένειας στο πλαίσιο της σύγχρονης κρίσης και την οποία επικαιροποίησε στη Συνεδρία της 19ης Ιουνίου 2015. Σε εκείνη την απόφαση είχε αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι «φαινόμενα-εκτροπές εξαιρετικά επίκαιρα και για την ελληνική πραγματικότητα είναι ο πολιτικός γάμος, η μονογονεϊκή οικογένεια, η ελεύθερη συμβίωση και ο λεγόμενος γάμος των ομοφυλοφίλων» και υπογραμμιζόταν ότι «από τον σεβασμό στην αξία του ανθρώπου απορρέει η απόρριψη οποιουδήποτε θεσμού-υποκατάστατου, όπως το σύμφωνο συμβίωσης, με τον οποίο επιχειρείται ο υποβιβασμός της οικογενειακής ζωής στο επίπεδο των αστικών συναλλαγών, για την ανατροπή των οποίων αρκεί μια απλή αλλαγή γνώμης των συμβαλλομένων».
