Γράφει ο Σταύρος Γουλούλης
Το φετινό καλοκαίρι θα είναι αξέχαστο και για έναν ακόμη λόγο. Εβδομάδες ολόκληρες διεξήχθη ένας ιδιόρρυθμος ναυτικός “πόλεμος”. Αλλά ο Ελληνας ναύτης με την πλώρη πρόσω ολοταχώς το γιόρτασε δεόντως. Κέρδισε τις εντυπώσεις παγκοσμίως, που είναι τόσο αναγκαίες διεθνώς! Επικροτούν ποιος έχει δίκαιο, ηθικό πλεονέκτημα. Το άδικον ουκ ευλογείται.
Μία νέα ναυτική δύναμη αυτοσυστήνεται στο Αρχιπέλαγος, μία νέα “Γαλάζια Πατρίδα” αναδύθηκε στη μέση του Πουθενά, εκεί όπου εδώ και 3.500 χρόνια πρωταγωνιστεί ο ελληνόφωνος κόσμος. Δεν τα θέλουμε όλα δικά μας, αλλά όχι και να μας κάνουν μισή μερίδα, έστω στα πλαίσια παζαριού. Αν πήγαιναν στην πόλη του Ακρωτηρίου Σαντορίνης, θα έβλεπαν μοναδικές τοιχογραφίες από τον αιγαιοπελαγίτικο κόσμο να εικονίζουν σαν να ήταν χθες πάλι το ίδιο, έναν έτοιμο στόλο! Η θέληση για τον έλεγχο του ενδιάμεσου αυτού χώρου κρατάει 4.000 χρόνια τουλάχιστον! Το έδειξαν οι “λαοί της Θάλασσας” που σάρωσαν την Ανατολική Μεσόγειο. Αλλά και στους επόμενους αιώνες έγιναν ναυμαχίες, σημεία και τέρατα. Από τη Μυκάλη (479 π.Χ.), μέχρι τους κουρσάρους του Αιγαίου! Αποικισμοί πριν από τα Τρωϊκά (Αργοναυτική εκστρατεία) όπως και μετά. Αλλά αυτό που έγινε τον 8ο αιώνα δεν είχε προηγούμενο: το κατέγραψε η “Οδύσσεια”, το έπος του Ιθακήσιου τοπικού ήρωα. Ημέρα επιστροφής (νόστος) στην πατρίδα, “νόστιμον ήμαρ”, αλλά και ταυτόχρονα “αναζήτηση”, όπως διετύπωσε εύστοχα ο αείμνηστος δάσκαλος Δημήτριος Μαρωνίτης. Γυρίζει ο ναύτης, αλλά και γυρεύει, κάνει τη ζωή του παιχνίδι. Κατ’ εμπορίαν και θεωρίαν. Από τον Οδυσσέα μέχρι τον Καββαδία.
Δεν γίνεται αλλιώς, είναι η φύση του τόπου, των υδάτων που απλώνονται σε χιλιάδες νησιά, μικρά ή μεγάλα, δημιουργώντας τέλειες καιρικές συνθήκες για να αναπτυχθεί παιχνίδι αγάπης με το νερό της θάλασσας, να εμφανιστεί ένας homo ludens nauticus. Αγωνιστικό παιγνίδι (ludus) για το ζην που εξελίχθηκε σε θαλασσινή περιπέτεια, για να απλωθεί παντού. Τα φυσικά καταφύγια του Αιγαίου πρώτα μάζευαν ανθρώπους για ψυχαγωγία και μετά για εξερευνήσεις, πόλεμο. Οπως με τα σημερινά αθλήματα (σφαίρα, ακόντιο, άλμα, δρόμοι, κ.ο.κ.) που αρχικά ήταν ασκήσεις νεαρών πολεμιστών, για να βρουν ποιος αξίζει για αρχηγός, τα αθλήματα του υγρού στίβου προήλθαν από ανάλογη εκπαίδευση στο νερό: εξασφάλιση της διατροφής, τον θαλάσσιο πλούτο από ψαράδες, αλιείς σφουγγαριών, μαργαριταριών…
Αλλά το σημείο μηδέν για το Αρχιπέλαγος ήταν ακριβώς πριν 2.500 χρόνια, όταν τον Σεπτέμβριο του 480 π.Χ. διεξήχθη η ναυμαχία της Σαλαμίνας (22/9). Προηγήθηκε η μάχη των Θερμοπυλών, άλλης κατηγορίας πολεμικό γεγονός, αλλά προπομπός για όσα απίστευτα θα γίνονταν στη στενή θάλασσα μεταξύ Αττικής και Σαλαμίνας, εστία της ναυτοσύνης των Αθηνών. Πολεμικά καράβια αντιπαρατάχθηκαν. Τα “ξύλινα τείχη” του χρησμού των Δελφών αποδείχθηκαν ικανά να αποκρούσουν μυριάδες εισβολείς. Είναι λεπτομέρεια ότι φτιάχτηκαν με το ασήμι των δούλων του Λαυρίου.
Η ναυμαχία της Σαλαμίνας ήταν το επιστέγασμα μίας παράδοσης προηγούμενων μικρών επών στους θαλάσσιους δρόμους που είχαν αφετηρία, φυσικό ναύσταθμο, το Αιγαίο. Τι σήμαινε το όνομα στην εποχή της μινωϊκής Κρήτης, αφορούσε στη νέα ναυτική δύναμη της Αθήνας με τον βασιλιά Αιγέα αναμένοντα τα παιδιά της πατρίδας από την εξερεύνηση – άραγε μόνον του ενός Κρητικού ή των αναρίθμητων θαλάσσιων λαβύρινθων του Αιγαίου; Το 480 π.Χ. ο Μεγάλος βασιλιάς Ξέρξης ανέμενε στον θρόνο του στο Αιγάλεω (βράχος-όρος με θέα στο Αιγαίο;) αλλά είδε τα παιδιά της Ασίας να ηττώνται φρικτά. Εφυγε και οι Πέρσες δεν ματαείδαν Αρχιπέλαγος.
Στους επόμενους αιώνες είναι λεπτομέρεια που οι Αθηναίοι θα προσπαθούσαν να δημιουργήσουν την πρώτη ναυτική παγκόσμια αυτοκρατορία (415-413 π.Χ.). Το ίδιο όταν αργότερα ο Δημήτριος Πολιορκητής θα κορυφώσει τη ναυτική, στην ουσία πολιορκητική τέχνη. Μεγαλύτερη σημασία έχουν οι κανονισμοί στη θαλάσσια διακίνηση, κυρίως ο γνωστός “νόμος Ροδίων ναυτικός” που αφομοιώθηκε στο Ρωμαϊκό δίκαιο και ισχύει μέχρι σήμερα. Το Αιγαίο ήταν πάντα “παιχνίδι” για τον παράλιο Eλληνα, δεν έχουν σημασία κατορθώματα. Μήπως συγκρίνεται αυτό που σήμερα οι δικοί μας ναύτες και καραβοκύρηδες συγκρότησαν τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στην Ιστορία; Αρχισαν πλατσουρίζοντας και κολυμπώντας στην ακτή, σαν αυλή στο σπίτι τους…
Με τα φετινά γεγονότα κορυφώθηκε μία δεκαετία τρομακτικής ύφεσης, που δεν μας άφησε να θυμηθούμε τα 2.500 χρόνια από τη Σαλαμίνα. Πιθανόν οι Τούρκοι εκ προγράμματος το τράβηξαν μήνες το παιχνίδι τους, θέλοντας να εξαφανίσουν κάθε σκέψη για εορτασμό τον Σεπτέμβριο, να μην πάρουμε ανάσα.
Αλλα ο Θεός κελεύει. Μας ώθησαν να ερευνήσουμε την έμφυτη ναυτοσύνη μας. Το πέτυχαν κι αυτό, να μάθουν για τα καλά τι θα πει θαλάσσιος ελιγμός πρύμνης ελληνικού πολεμικού πλοίου, πρόσω ολοταχώς και μετά στο “δόξα πατρί” της ναυαρχίδας του νέου στόλου της “Γαλάζιας Πατρίδας”. Δεν χρειάζεται εδώ να προσάψω το «Μάλτα Γιοκ», είναι φτηνό πια, αλλά πότε οι Οθωμανοί είχαν δικούς τους ναυτικούς; Εξωμότες θαλασσινούς χρησιμοποιούσαν. Ας είναι καλά ο καπετάνιος Γιάννης Σ. της φρεγάτας “Λήμνος” που σε μία στιγμιαία έμπνευση έφερε τα πάνω κάτω και μας συνέδεσε κατευθείαν με τη σαλαμίνια παράδοση. Από το να λέγονται έπη, καλύτερα δεν είναι τα έργα;
Παιχνίδι αρχίζει η ζωή, γίνεται κουράγιο για επιβίωση και μετά αν χρειαστεί, πόλεμος.
