Της Ελένης Χριστοδουλοπούλου
Ο Άγιος Ανδρέας καταγόταν από τη Βηθσαϊδά της Γαλιλαίας. Αν και φτωχός ψαράς στην Τιβεριάδα λίμνη, αυτός μαζί με τον αδελφό του ήταν οι πρώτοι που κλήθηκαν να ακολουθήσουν τον Χριστό και για τον λόγο αυτό αποκαλείται και Πρωτόκλητος. Από τότε που ακολούθησε τον Χριστό και μέχρι τη Σταύρωση, την Ανάσταση και την Ανάληψη ήταν σαν όλους τους άλλους μαθητές. Όμως, μετά την Πεντηκοστή και την ίδρυση της πρώτης Εκκλησίας, πάντα μαζί με τον αδελφό του Πέτρο αλλά και άλλους μαθητές του Κυρίου, βρέθηκε στη Σινώπη, στον Εύξεινο Πόντο. Από εκεί μαζί με τον Ματθία αλλά και άλλους μαθητές πήγε στη Σαμψούντα (Αμισό), όπου ίδρυσε Εκκλησία. Στη συνέχεια, πέρασε από τις περιοχές του Πόντου, της Ιβηρίας και της Παρθίας και επέστρεψε στα Ιεροσόλυμα μάλλον κατά το 34 μ.Χ.
Μετά τον εορτασμό του Πάσχα, με άλλους μαθητές ξεκίνησε τη δεύτερη πορεία του, αυτή τη φορά μέσω της Αντιόχειας. Επισκέφτηκε, κατά την περιοδεία του αυτή, την Έφεσο, τη Λαοδίκεια της Φρυγίας, την Οδυσσούπολη της Μυσίας, τη Νίκαια και την ευρύτερη περιοχή της Βιθυνίας, τη Νικομήδεια, τη Χαλκηδόνα και την Άμαστρη, για να καταλήξει πάλι στη Σινώπη. Αργότερα επισκέφτηκε τη Σαμψούντα και την Τραπεζούντα, τους Αλανούς, τους Ζηκχούς, τους Βοσπορινούς και τους Χερσονήτες, για να επιστρέψει στη Σινώπη. Στη συνέχεια, πέρασε από το Βυζάντιο, την Ηράκλεια της Θράκης, τη Μακεδονία και την Πελοπόννησο, με τελικό σταθμό την Πάτρα.
Με βάση την Πάτρα ο Άγιος Ανδρέας άρχισε να κηρύττει τον Χριστιανισμό σε όλη την Αχαΐα την εποχή που ανθύπατοι ήταν ο Λεσβίος και ο διάδοχός του, Αιγεάτης. Στην Αχαΐα η διδασκαλία του βρήκε πρόσφορο έδαφος και για τον λόγο ότι έκανε πολλά θαύματα, θεραπεύοντας πολλούς ασθενείς με τη δύναμη της προσευχής. Σύμφωνα με την παράδοση, ακόμα και η Μαξιμίλλα, σύζυγος του ανθύπατου Αιγεάτου, αφού τη θεράπευσε ο Απόστολος από τη βαριά αρρώστια που είχε, πίστεψε στον Χριστό. Το γεγονός όμως αυτό εκνεύρισε τον ανθύπατο και με την παρότρυνση ειδωλολατρών ιερέων συνέλαβε τον άγιο, τον φυλάκισε και στη συνέχεια τον οδήγησε στο μαρτύριο με σταυρικό θάνατο. Το λείψανό του έθαψε ο Στρατοκλής, τον οποίο είχε χειροτονήσει ο άγιος μέσα στη φυλακή ως τον πρώτο επίσκοπο Πατρών.
Όπως αναφέρεται στο επίσημο site της Μητρόπολης Πατρών, η σταύρωση του Αγίου Ανδρέα έγινε το 62 μ.Χ., όταν ήταν πια 80 χρόνων. Πριν από τη σταύρωση οι κάτοικοι της Πάτρας διαμαρτύρονταν έντονα και ζητούσαν να ελευθερωθεί. Ο άγιος ωστόσο τους εξηγούσε ότι γι’ αυτόν ο θάνατος ήταν χαρά, αφού έτσι θα βρισκόταν κοντά στον Θεό. Ο Αιγεάτης, μπροστά στον κίνδυνο να ξεσπάσουν ταραχές, ανακάλεσε την καταδίκη, όμως ο άγιος αρνήθηκε τη χάρη. Υπέμεινε το μαρτύριο του σταυρού και στις τελευταίες του στιγμές συμβούλευσε τους Χριστιανούς να είναι στερεωμένοι στην πίστη τους, συγχώρησε τους σταυρωτές και ευλόγησε όλους τους συγκεντρωμένους. Οι Πατρινοί τον ενταφίασαν στον τόπο όπου μαρτύρησε. Στο σημείο αυτό αργότερα, πάνω στον τάφο του αγίου, οικοδομήθηκε ναός.
Ο Αιγεάτης που είχε συλλάβει και θανατώσει τον Άγιο Ανδρέα, σύμφωνα με την παράδοση, παραφρόνησε και με το άλογό του μαζί έπεσε από κάποιο ψηλό σημείο (πιθανόν τα Ψηλαλώνια) και αυτοκτόνησε.
Ο Απόστολος Ανδρέας είναι ο μοναδικός από τούς δώδεκα Μαθητές που όχι μόνον κήρυξε, αλλά και μαρτύρησε στην κυρίως Ελλάδα. Είναι ο πολιούχος των Πατρών και ιδρυτής της τοπικής εκκλησίας. Τα λείψανα του Πρωτοκλήτου μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη το 357 από τον Άγιο Αρτέμιο, αυγουστάλιο του Μ. Κωνσταντίνου. Πέντε αιώνες αργότερα, ο αυτοκράτορας Βασίλειος Α’ ο Μακεδών (867-886) προσκύνησε τα λείψανα του Αποστόλου στην Πάτρα. Το 1462, εξαιτίας του τουρκικού κινδύνου, μεταφέρθηκε η Τιμία Κάρα από τον δεσπότη του Μωρέως, Θωμά Παλαιολόγο, στη Ρώμη και παραδόθηκαν στον Πάπα Πίο τον Β’. Τον Νοέμβριο του 1847 ένας Ρώσος πρίγκιπας, ο Ανδρέας Μουράβιεφ, δώρισε στην πόλη του Πρωτοκλήτου Αποστόλου τεμάχιο δακτύλου χειρός του αγίου. Ο Μουράβιεφ είχε λάβει το παραπάνω ιερό λείψανο από τον Καλλίνικο, πρώην Επίσκοπο Μοσχονησίων, ο οποίος μόναζε τότε στο Άγιον Όρος. Στην πόλη της Πάτρας επανακομίσθηκαν και φυλάσσονται από την 26η Σεπτεμβρίου 1964 η Τιμία Κάρα του αγίου και από την 19ην Ιανουαρίου 1980 λείψανα του σταυρού του μαρτυρίου του.
Ο Άγιος Ανδρέας θεωρείται επίσης προστάτης της Σκωτίας, ενώ η σημαία των Πικτών και των Σκώτων έφερε τον χιαστό σταυρό, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για τη σταύρωσή του. Το σύμβολο αυτό, μετά την ένωση Σκωτίας και Αγγλίας, συμπεριελήφθη στην αγγλική σημαία.
Πανορθόδοξα προσκυνήματα οι δύο ναοί στην Πάτρα
Στην Πάτρα υπάρχουν δύο ναοί του Αποστόλου Ανδρέα, οι οποίοι και αποτελούν τόσο πανελλήνιο όσο και πανορθόδοξο προσκύνημα. Ο παλιός ναός οικοδομήθηκε το διάστημα μεταξύ του 1836 και του 1843, στη θέση όπου μαρτύρησε ο Απόστολος Ανδρέας και στο σημείο όπου βρισκόταν τότε η πηγή της Δήμητρας, στην οποία λειτουργούσε και μαντείο μόνο για αρρώστους.
Ο νέος Ιερός Ναός του Αγίου Ανδρέα εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1974 από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Αθηνών, Σεραφείμ. Είναι βυζαντινού ρυθμού και η θεμελίωσή του είχε γίνει από τον βασιλιά Γεώργιο Α’, το 1908. Την επίβλεψη της ανέγερσής του ανέλαβε ο αρχιτέκτονας Μεταξάς και μετά τον θάνατό του, το 1937, ο αρχιτέκτονας Νομικός. Σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής, ο ναός έκανε πολλά χρόνια να χτιστεί καθώς δημιουργούνταν συνέχεια προβλήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο τρούλος, ο οποίος γκρεμιζόταν συνέχεια χωρίς λόγο, μέχρι που οι πιστοί «έταξαν» στον άγιο πως θα μεταφέρουν την κάρα του σε αυτόν κι έτσι το πρόβλημα τελικά λύθηκε. Ο κεντρικός τρούλος έχει ύψος 46 μέτρα και επάνω του είναι τοποθετημένος ένας επίχρυσος σταυρός, συνολικού μήκους πέντε μέτρων, και γύρω του άλλοι δώδεκα μικρότεροι σταυροί, κάτι που αποτελεί καθαρά συμβολισμό για τον Χριστό και τους δώδεκα Μαθητές Του.
Το εσωτερικό εμβαδόν του ναού είναι 2.000 τετραγωνικά μέτρα και, αν αθροιστεί με το εμβαδόν που έχουν οι γυναικωνίτες, υπολογίζεται πως εντός του μπορούν να εκκλησιαστούν πάνω από 7.500 άτομα, κάτι που τον καθιστά όχι μόνο τη μεγαλύτερη εκκλησία της Ελλάδος, αλλά και ολόκληρων των Βαλκανίων. Οι αγιογραφίες του είναι δημιούργημα τέχνης του αγιογράφου Ι. Καρούσου.
Κάτι όμως που λίγοι γνωρίζουν για τον Ιερό Ναό του Αγίου Ανδρέα είναι πως τη δαπάνη ανέγερσής του ανέλαβαν «υποχρεωτικά» όλοι οι πολίτες της Πάτρας, καθώς από το 1995 όλοι οι κάτοικοι της πόλης υποχρεώνονταν να καταβάλλουν ερανική προσφορά 40 δραχμών για τον ναό μέσω των λογαριασμών της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Το «ιερό» αυτό «τέλος» των 12 λεπτών για κάθε λογαριασμό του ναού διήρκεσε μέχρι και το 2005.
