του μητροπολίτη Καισαριανής κ.Δανιήλ
Μετά την Υπεραγία Θεοτόκο την επιφανέστερη θέση μεταξύ των Αγίων της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας κατέχει ο Πρόδρομος και Βαπτιστής του Κυρίου μας Ιησού Χριστού άγιος Ιωάννης, του οποίου το Γενέθλιο εορτάζουμε την 24η Ιουνίου και του οποίου η εικόνα είναι ενθρονισμένη σε όλους τους Ναούς της Εκκλησίας μας. Πολύ δίκαια, διότι ο Πρόδρομος είναι η μοναδική ανθρώπινη προσωπικότητα για την οποία στα Ευαγγέλια παρέχονται τόσες πληροφορίες και είναι ο μόνος άνθρωπος που έτυχε τόσων εγκωμίων από τον Ιδιο τον Σωτήρα, που ευδόκησε να δεχθεί από τα χέρια του το βάπτισμα στον Ιορδάνη ποταμό. Αλλά και από την Παλαιά Διαθήκη είχε προφητευθεί το έργο του Ιωάννου του Βαπτιστού. Ο Προφήτης Ησαΐας είπε: «Φωνή βοώντος εν τη ερήμω‧ ετοιμάσατε την οδόν Κυρίου…» (Ησαΐου μ΄, 3-5). Ο Προφήτης Μαλαχίας πρόσθεσε: «Ιδού εγώ εξαποστέλλω τον άγγελόν μου, και επιβλέψεται οδόν προ προσώπου μου» (Μαλαχίου γ΄, 1).
Ο Κύριος είχε πει για τον Ιωάννη ότι «ούτός εστι περί ου γέγραπται, ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελό μου προ προσώπου σου, ος κατασκευάσει την οδόν σου έμπροσθέν σου» (Ματθαίου ια΄, 10 και Λουκά ζ΄, 27). Τα κατά την γέννηση του Βαπτιστού Ιωάννου, του τέκνου των προσευχών του γέροντος ιερέα Ζαχαρία και της συζύγου του Ελισάβετ που «ήσαν δίκαιοι αμφότεροι εναντίον του Θεού, πορευόμενοι εν πάσαις ταις εντολαίς και δικαιώμασι του Κυρίου άμεμπτοι», εκτίθενται από τον ευαγγελιστή Λουκά (Λουκά α΄, 13-17): Ο Ζαχαρίας, που είχε παραμείνει βουβός μέχρι τη στιγμή της γεννήσεως του Προδρόμου και αμέσως όταν λύθηκε η γλώσσα του άρχισε να δοξάζει τον Θεό διότι «επεσκέψατο και εποίησε λύτρωσιν τω λαώ αυτού». Για την ανατροφή του Προδρόμου μάς πληροφορεί ο ίδιος ο Ευαγγελιστής Λουκάς, ότι: «Το δε παιδίον ηύξανε και εκραταιούτο πνεύματι, και ην εν ταις ερήμοις έως ημέρας αναδείξεως αυτού προς τον Ισραήλ». Σε ποια ηλικία ο Βαπτιστής Ιωάννης τράπηκε στην έρημο δεν είναι γνωστό. Είναι όμως ευνόητος ο λόγος για τον οποίο προτίμησε την έρημο σαν τόπο διαμονής του, όπου έλαβε την εντολή του Θεού για το προφητικό του έργο (Λουκά γ΄, 2). Εκεί μετέβη τότε και ο κατά έξι μήνες νεώτερος του Ιωάννου Ιησούς «αρχόμενος ωσεί ετών τριάκοντα» (Λουκά γ΄, 23) και τον έπεισε παρά την αρχική του άρνηση και τους προβαλλόμενους δισταγμούς του, να Τον βαπτίσει. Ο ευαγγελιστής Ιωάννης ιδιαίτερα, επιμένει στην προσπάθεια του Βαπτιστού να οδηγήσει προς την γνωριμία του Σωτήρος Ιησού Χριστού εκείνους που τον πλησίαζαν και ιδιαίτερα τους μαθητές του. Για τον λόγο αυτό κατ’ επανάληψη Τον υποδεικνύει με την περίφημη σύσταση: «Ιδε ο Αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου» (Ιωάννου α΄, 29).
Χαρακτηριστική των αγίων διαθέσεων του Βαπτιστού Ιωάννη είναι η δήλωσή του προς εκείνους που του παραπονέθηκαν για την αύξηση του κύκλου των μαθητών του Ιησού: «Αυτόν δει αυξάνειν, εμέ δε ελλατούσθαι» είπε τότε ο Πρόδρομος για τον Κύριό μας Ιησού Χριστό και Τον παρομοίασε με τον «φίλο του νυμφίου» που χαίρεται όταν ακούει του «νυμφίου» την φωνή (Ιωάννου γ΄, 23-36). Επειδή έλεγξε τον Βασιλιά Ηρώδη Αντίππα για την παράνομη σχέση του με τη γυναίκα του αδελφού του Ηρωδιάδα, συνελήφθη από αυτόν και φυλακίσθηκε (Ματθαίου ιδ΄, 4-5. Μάρκου στ΄, 17-18. Λουκά γ΄, 19-20). Αλλά και από τη φυλακή ο Ιωάννης στέλνει άλλη ομάδα μαθητών του προς τον Ιησού Χριστό, για να γνωρίσει από κοντά και να πληροφορηθεί από τον Ιδιο ότι Εκείνος ήταν ο αναμενόμενος Λυτρωτής (Ματθαίου ια΄, 2-4 και Λουκά ια΄, 18-20). Ο Κύριος απάντησε έπειτα στους απεσταλμένους του Ιωάννου «πορευθέντες απαγγείλατε Ιωάννη α ακούετε και βλέπετε‧ τυφλοί αναβλέπουσι και χωλοί περιπατούσι, λεπροί καθαρίζονται και κωφοί ακούουσι, νεκροί εγείρονται και πτωχοί ευαγγελίζονται‧ και μακάριός εστιν ος εάν μη σκανδαλισθή εν εμοί» (Ματθαίου ια΄, 4-6. Λουκά ζ΄, 22-23). Και μόλις οι μαθητές του Ιωάννου αναχώρησαν, για να μην νομίσουν οι παρευρισκόμενοι ότι δήθεν είχε κλονισθεί η πίστη του φυλακισμένου Ιωάννου, του έπλεξε ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός το εγκώμιο και τον ονόμασε «μείζονα προφήτου» και βεβαίωσε ότι «ουκ εγήγερται εν γεννητοίς γυναικών μείζων Ιωάννου του Βαπτιστού» (Ματθαίου ια΄, 7-19. Λουκά ζ΄, 24-28).
Πόσον καιρό έμεινε ο Ιωάννης στη φυλακή δεν είναι γνωστό. Μαρτυρείται όμως από τους ιερούς ευαγγελιστές η ακτινοβολία της αγιότητάς του και η πνευματική του δύναμη, ώστε και στην φυλακή ακόμη ο Ηρώδης τον αναγνώριζε ως «άνδρα δίκαιον και άγιον», τον άκουγε ευχάριστα και «ακούσας αυτού πολλά εποίει» (Μάρκου στ΄, 20). Αυτή ακριβώς την επιρροή του Ιωάννου στον Ηρώδη φοβήθηκε η Ηρωδιάδα, η οποία για τους ελέγχους του «ενείχεν αυτώ και ήθελεν αυτόν αποκτείναι». Επωφελήθηκε της μέθης και της απερισκεψίας του συζύγου της και οδήγησε τη θυγατέρα της να του ζητήσει «επί πίνακι την κεφαλήν Ιωάννου του Βαπτιστού» ως μοναδική αμοιβή για τον χορό της. Εκείνος «περίλυπος γενόμενος διά τους όρκους και τους συνανακειμένους ουκ ηθέλησεν αθετήσαι αυτήν» και διέταξε την αποκεφάλιση του Ιωάννου και την προσαγωγή της τιμίας κεφαλής του «επί πίνακι» (Ματθαίου ιδ΄, 6-12. Μάρκου στ΄, 19-29). Τον μαρτυρικό θάνατο του Προδρόμου η Εκκλησία μας γιορτάζει πένθιμα την 29η Αυγούστου κάθε έτους, κατά την οποία τηρείται νηστεία. Την εύρεση της τιμίας κεφαλής αυτού γιορτάζει την 24η Φεβρουαρίου, με χαρά για την απόκτηση ενός τέτοιου θησαυρού, και αυτό η Εκκλησία το εκδηλώνει με την ελαφρά διακοπή της νηστείας της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Επίσης την 23η Σεπτεμβρίου, γιορτάζει τον ευαγγελισμό του πατέρα του Ιωάννου, Ζαχαρία (Λουκά α΄, 5-25). Την 7ην Ιανουαρίου τελείται η Σύναξη του Τιμίου Προδρόμου, διότι έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην Βάπτιση του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό. Εκτός από τις ετήσιες μνήμες του Βαπτιστού Ιωάννου, η Εκκλησία έχει αφιερώσει στην ιερή μνήμη του και την Τρίτη κάθε εβδομάδας σε ολόκληρο το έτος.
