Του Αλεξάνδρου Π. Κωστάρα, Ομότιμου Καθηγητή Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Θράκης
Για τους ανηλίκους σήμερα ο λόγος και για την έκθεσή τους μαζί με τους ενηλίκους στην παθογενή δράση των διαφόρων ιών και των μεταλλάξεών τους μέσα στην κοινωνία με ιδιαίτερη αναφορά στις μεταλλάξεις του «ιού» της παραβατικότητας που τους πλήττει αποκλειστικά. Αποτελεί κοινό μυστικό ότι η ανηλικότητα είναι ένα ευαίσθητο, αλλά και πολύ σπουδαίο αγαθό, αφού κουβαλάει μέσα της τους «χυμούς» του «δένδρου» της ζωής. Περιέχει τα «βλαστάρια» αυτού του «δένδρου» ή τις τρυφερές «παραφυάδες» του. Και, όπως όλοι γνωρίζουμε εμπειρικά, κανένα δένδρο δεν μπορεί να ευδοκιμήσει, εάν τα βλαστάρια του μαραίνονται γρήγορα ή βγαίνουν καχεκτικά, χτυπημένα από κάποια αρρώστια. Κάθε κοινωνία λοιπόν έχει εύλογο συμφέρον να προστατεύει την ανηλικότητα, ώστε να αναπτύσσεται φυσιολογικά, για να είναι οι «κλώνοι» της εύρωστοι και υγιείς. Αποτελεί φυσικό νόμο της ζωής ότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Αυτό σημαίνει ότι ο καθένας από μας είναι «δένδρο» μέσα στο «δάσος» της ζωής, αφού είμαστε έτσι πλασμένοι από τον Θεό, ώστε οι «ρίζες» του «δένδρου» μας να διαπλέκονται με τις «ρίζες» των άλλων «δένδρων» και όλα μαζί τα «δένδρα» να υφίστανται κατά την ανάπτυξη τους τις καλές ή κακές αλληλεπιδράσεις που συντελούνται μέσα στο «δάσος». Είναι, επίσης, γνωστό ότι η ποιότητα του κάθε δένδρου και σε τελευταία ανάλυση η προοπτική του δάσους δεν κρίνεται από τους γερασμένους κορμούς, αλλά από τα νέα, τα τρυφερά δενδρύλλιά του.
Βλέπουμε σήμερα την κοινωνία μας να έχει προσβληθεί από την επιδημική νόσο του κορωνοϊού που διαμορφώνει τελικά την εικόνα του «δάσους», μέσα στο οποίο ο ιός μεταφέρεται σαν τους μύκητες από «κλαρί» σε «κλαρί» και από «δένδρο» σε «δένδρο». Εάν χαθούν κάποια γέρικα «δένδρα» χτυπημένα από τον κορωνοϊό, είναι βέβαια λυπηρό το γεγονός ότι επιταχύνεται το βιολογικό τους τέλος με αυτόν τον απρόσμενο τρόπο. Δεν μπορεί, όμως, να αποδοθεί αυτό σε κάποια δυσλειτουργία του νόμου της φθοράς, αφού αυτός είναι συνυφασμένος με τα ξαφνικά και τα απροσδόκητα συμβάντα της ζωής, ιδίως όταν αυτά λαμβάνουν χώρα εντός των ορίων της ισχύος του. Άλλη αξιολόγηση όμως έχει το πράγμα, όταν βλέπει κάποιος να έρχεται πρόωρα το τέλος της ζωής. Όταν «δύει» ο «ήλιος» πριν καλά «ανατείλει». Όταν «μαραίνονται» μικρά δενδρύλλια από τις μεταλλάξεις του ιού, οι οποίες φαίνεται ότι έχουν αδυναμία στους τρυφερούς «βλαστούς». Ήδη από τις σχετικές μεταλλάξεις και ιδίως από την βρετανική και τη νότιο-αφρικάνικη μετάλλαξη του κορωνοϊού μετράμε αρκετούς θανάτους 15χρονων και διασωληνώσεις ακόμη μικρότερων σε ηλικία ασθενών. Προ αυτού του φαινομένου μας συνέχει όλους ο φόβος και η αγωνία για την εξέλιξη των πραγμάτων.
Οι προαναφερθείσες επιδημιολογικές μεταλλάξεις που συνδέονται με την ανηλικότητα δεν είναι οι μόνες που παρατηρούνται στο «δάσος» της ζωής. Ούτε οι πιο επικίνδυνες, Ιδιαίτερο προβληματισμό και μεγαλύτερες δυσχέρειες στην αντιμετώπισή τους δημιουργούν κάποιες άλλες μεταλλάξεις που σχετίζονται με ένα άλλον «ιό». Τον «ιό» της παραβατικότητας. Εάν οι μεταλλάξεις του κορωνοϊού απειλούν να σκοτώσουν σωματικά τους ανηλίκους, οι μεταλλάξεις του «ιού» της παραβατικότητας εγκυμονούν τον κίνδυνο να τους σκοτώσουν ψυχο-πνευματικά. Και όταν βέβαια ομιλούμε εδώ για παραβατικότητα των ανηλίκων, δεν εννοούμε ασφαλώς την συνήθη ανυπακοή τους σε ό,τι τους ζητάμε ή τους υποδεικνύουμε, αλλά την αντίθεση της συμπεριφοράς τους προς τους νόμους της Πολιτείας, οι οποίοι προστατεύουν τα αγαθά των πολιτών, όπως είναι η ζωή, η υγεία, η περιουσία κ.ά. Μια τέτοια συμπεριφορά εκδηλούμενη από ενηλίκους προσλαμβάνει, ως γνωστόν, τον χαρακτήρα του εγκλήματος, ενώ οι δράστες τους αποκαλούνται εγκληματίες, οι οποίοι τιμωρούνται με μικρές ή μεγάλες στερητικές της ελευθερίας ποινές, ανάλογα με την βαρύτητα του εγκλήματος που διέπραξαν. Στον χώρο όμως της ανηλικότητας τα πορίσματα της παιδοψυχολογίας και της παιδοψυχιατρικής έχουν διαμορφώσει άλλο «τοπίο». Οδήγησαν, για ευνόητους λόγους, στην απάλειψη των όρων που χρησιμοποιούνται για την εγκληματικότητα των ανηλίκων και στην αντικατάστασή τους από τους αντίστοιχους όρους της «παραβατικότητας» και του «παραβάτη», ενώ ανάλογη αποεγκληματοποιητική λειτουργία έχουν και οι προβλεπόμενες κυρώσεις για τους ανηλίκους παραβάτες. Δεν μιλάμε πια εδώ για ποινές και φυλακές, αλλά για αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα (άρ. 122, 123 ΠΚ) και, κατ’ εξαίρεση, για περιορισμό των άνω των 15 ετών ανηλίκων σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων (άρ. 127 ΠΚ), εφ’ όσον όμως η πράξη τους είναι τόσο σοβαρή, ώστε, αν την τελούσε κάποιος ενήλικος, θα χαρακτηριζόταν ως κακούργημα που εμπεριέχει στοιχεία βίας (π.χ. ληστεία, εκβίαση) ή στρέφεται κατά της ζωής (π.χ. ανθρωποκτονία με πρόθεση) ή της σωματικής ακεραιότητας (π.χ. σκοπούμενη βαριά σωματική βλάβη).
Η κοινωνία μας, η κάθε ανθρώπινη κοινωνία, δεν έπαψε ποτέ να συμβιώνει χωρίς την παρουσία διαφόρων ιών. Και βέβαια χωρίς την ύπαρξη του «ιού» της παραβατικότητας των ανηλίκων. Αυτό όμως δεν την εμπόδισε να εξελιχθεί ομαλά. Οι σειρήνες του συναγερμού χτυπούσαν μόνον, όταν οι σχετικοί ιοί έπαιρναν επιδημική μορφή που συχνά έβγαζαν πολλές επιπλοκές από τις μεταλλάξεις τους, όπως συμβαίνει σήμερα με τον κορωνοϊό, αλλά και με τον «ιό» της παραβατικότητας των ανηλίκων. Ανέκαθεν είχαμε περιστατικά κλοπών ή τραυματισμών με πρωταγωνιστές ανήλικους δράστες. Βαριά όμως παραβατική συμπεριφορά με αναρίθμητες ληστείες υπερηλίκων, που τους έδερναν αλύπητα οι ανήλικοι μέχρι θανάτου, για να τους πάρουν τα χρήματα, δεν είχαμε ποτέ, όπως δεν είχαμε βέβαια ποτέ συμμορίες ανηλίκων που έχουν γίνει σήμερα μάστιγα σε πολλές γειτονιές ή συνοικίες. Ούτε θα μπορούσαμε να φανταστούμε ποτέ ότι οι ανήλικοι θα γινόντουσαν κάποτε ψυχροί εκτελεστές. Πιο ψυχροί και από τους πλέον αδίστακτους εγκληματίες που είναι μέλη των διαφόρων μαφιοειδών οργανώσεων.
Είναι πρόσφατο το πρωτοφανούς αγριότητας περιστατικό της κακοποίησης ενός ελεγκτή του Μετρό από δύο ανήλικα αδέλφια, που ενοχλήθηκαν από την παρατήρησή του να βάλουν μάσκες και, αντί να συμμορφωθούν με την υπόδειξή του ή να την προσπεράσουν αδιάφορα, όρμησαν επάνω του, τον έριξαν με τις γροθιές τους στο δάπεδο χτυπώντας τον στη συνέχεια ανελέητα με κλωτσιές στο κεφάλι, λες και κλωτσούσαν κάποια μπάλα! Και τί βρήκαν οι γονείς τους να πουν, όταν μαθεύτηκε το ανδραγάθημα των παιδιών τους: «Τα παιδιά μα; είναι διαμάντια», δήλωσαν. Γονείς να σου πετύχουν! Είναι φυσικό να υπερασπίζονται οι γονείς τα παιδιά τους, όταν αυτά παρανομούν ή τραυματίζουν βαριά στοιχειώδεις αξίες και ευαισθησίες της κοινωνικής συμβίωσης. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να εκδηλώσεις τη συμπαράσταση στα παιδιά σου, χωρίς να παραλείπεις να στιγματίσεις την απρέπειά τους. Οι συγκεκριμένοι γονείς τους όμως συνέδεσαν τη «λάμψη» των «διαμαντιών» με τα πτυχία ή τα άλλα χαρτιά που απέκτησαν τα παιδιά τους. Όχι με τα αειλαμπή εσωτερικά αξιακά στοιχεία που διαμορφώνουν ζηλευτούς χαρακτήρες μέσα στην κοινωνία. Είναι ακριβώς τα στοιχεία που δεν φρόντισαν να μεταδώσουν οι γονείς αυτοί στα παιδιά τους. Γι’ αυτό τα «καμαρώνουν» τώρα. Εμείς απλά θλιβόμαστε με τέτοια «καμάρια» που διαθέτει η κοινωνία.
Εάν αναλογισθεί κάποιος ότι η παραβατική συμπεριφορά των ανηλίκων δεν είναι απόρροια μιας διαμορφωμένης στρεβλής προσωπικότητας, όπως γίνεται με τους ενήλικους εγκληματίες, αλλά έκφραση των αρνητικών επιδράσεων του περιβάλλοντος μιας εύπλαστης ακόμη ύλης, εύκολα μπορεί να οδηγηθεί στις πολλές «ρίζες» του κακού, για να τις πλήξει στο έσχατο βάθος τους. Πίσω από ένα ανήλικο που «ξεστρατίζει» από τους παραδεκτούς κανόνες της κοινωνικής συμβίωσης κρύβεται πάντα μια διαλυμένη ή αλλοτριωμένη από παραδοσιακές αξίες οικογένεια. Και σίγουρα πάντως η «έξωση» του Ναζωραίου από το σχολείο και από τα μοντέρνα σπίτια. Όταν υποβάλλεις στις ψυχές των παιδιών ως πίστευμα την άβυσσο του μηδενισμού, είναι μάταιο να περιμένεις να δεις φωτεινά «μονοπάτια» στις κοινωνικές τους διαδρομές.
