Γράφει ο Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ,Καθηγητής Λαογραφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
Ήδη από την έναρξη της προετοιμασίας των εορτασμών για το επετειακό έτος 2021, ετέθη το ερώτημα περί του ποιος ακριβώς θα ήταν ο στόχος και το περιεχόμενο όλων των σχετικών εκδηλώσεων. Πολλά ακούστηκαν και γράφτηκαν, αλλά δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι το κέντρο και το περιεχόμενο των επετειακών εορτασμών δεν είναι παρά η Ελληνική Επανάσταση του 1821, τα πρόσωπα, τα γεγονότα, οι ιστορικές συγκυρίες και τα αποτελέσματά της. Κι αυτό σημαίνει πως μπορεί μεν το ελληνικό κράτος να ιδρύθηκε το 1830 ως αποτέλεσμα της Επανάστασης, ωστόσο με την ίδρυσή του περάσαμε πλέον σε μια άλλη ιστορική εποχή, η οποία έκανε συγκεκριμένες επιλογές, εν πολλοίς αντίθετες ή διαφορετικές της ιδεολογίας των επαναστατών του 1821.
Αυτό από μόνο του είναι φυσικό και αναμενόμενο, αποτυπώθηκε δε στη μοίρα που εν πολλοίς επεφύλαξε το κράτος στους αγωνιστές: πείνα, διώξεις, παραγκωνισμός, φυλακίσεις κ.λπ. από την άρχουσα τάξη ενός κράτους που πάλευε να εδραιωθεί, έχοντας εγκολπωθεί τα προτάγματα του ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού, και έχοντας προσανατολιστεί προς την κατεύθυνση αυτή. Μόνο να εξετάσει κανείς τον τρόπο που το νεοσύστατο κράτος αντιμετώπισε την Ορθόδοξη Εκκλησία, αλλά και την εχθρότητα της οθωνικής Αντιβασιλείας απέναντι στον μοναχισμό και τα Μοναστήρια μας, αρκεί για να αντιληφθεί τί ακριβώς εννοώ.
Η Επανάσταση του 1821 είχε τα δικά της προτάγματα, που εκφράστηκαν με τον εμβληματικό στίχο του Σαμιώτη ποιητή Γεωργίου Κλεάνθη «για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία». Μ’ αυτήν ακριβώς τη σειρά. Κι αν διαβάσουμε τα απομνημονεύματα των αγωνιστών του 1821 θα δούμε ότι, τις περισσότερες φορές, η Επανάσταση προσλαμβάνεται και αποδίδεται από τους αγωνιστές ως πόλεμος του Σταυρού και της Ημισελήνου, δηλαδή αποκτά στην σκέψη τους χαρακτηριστικά μιας σύγκρουσης θρησκευτικών και πολιτισμικών προτύπων, αρχών και αξιών. Η ίδρυση του κράτους που ακολούθησε ήρθε, βέβαια, ως φυσική εξέλιξη του αιτήματος για ελεύθερη πατρίδα, δεν δικαίωσε, όμως, πλήρως τους σκοπούς της Επανάστασης, που το κράτος αυτό διαφορετικά το οραματιζόταν, καθώς δείχνουν και τα επαναστατικά συντάγματα του Αγώνα.
Συνεπώς στα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 είναι τουλάχιστον σόλοικο να περιλαμβάνουμε στους εορτασμούς και ζητήματα της πορείας του ελληνικού κράτους από το 1830 και μετά. Μιας πορείας που εν πολλοίς, στο βωμό πολιτικών και γεωστρατηγικών σκοπιμοτήτων, θυσίασε ορισμένους από τους στόχους και τις αρχές της Επανάστασης. Χαρακτηριστικό, αν και όχι μοναδικό, το παράδειγμα της Σάμου, που αν και απελευθερωμένη έμεινε έξω από τα όρια του ελληνικού κράτους, εγκαταλειμμένη στον απέλπιδα αγώνα της από την ηγεσία του αρτισύστατου κράτους, ώστε ο ίδιος ο Γεώργιος Κλεάνθης, που είχε αγωνιστεί στην πρώτη γραμμή των μαχών, να διαπιστώσει πως «έπεσες ωραία Σάμος της κλεινής Ελλάδος θύμα».
Κι αν δεν είναι η ιστορική πορεία μας έκτοτε, ποιό τότε θα μπορούσε να είναι το πρόταγμα των εορτασμών; Μα η ίδια η ιδεολογία της Επανάστασης. Η πίστη στον Χριστό και στην παράδοσή μας, η εμμονή στην ελληνορθόδοξη ιδιοπροσωπία μας, η ανάγκη να αντλήσουμε από τους αγωνιστές του 1821 πρότυπα δράσης και υποδείγματα ζωής, ώστε να προχωρήσουμε σε μια ειρηνική αλλά ουσιαστική Επανάσταση συνειδήσεων και συμπεριφορών, που η πατρίδα μας έχει ανάγκη στις αρχές του 21ου αιώνα. Διαχρονικά μηνύματα της Επανάστασης, που μπορούν να προβληθούν σήμερα, ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες και δημιουργούν προοπτική για ένα καλύτερο μέλλον.
Όλα τα παραπάνω πρέπει να αναδειχθούν το 2021, για να τιμηθεί η μνήμη των ανθρώπων που αγωνίστηκαν για την ελευθερία μας. Η ορθόδοξη πίστη, ο πατριωτισμός, η επίγνωση της διαχρονικής συνέχειας του πολιτισμού και της ιστορίας μας είναι οι θεμελιακές αξίες της Επανάστασης που εμφυσήθηκαν στο ελληνικό κράτος και το συγκροτούν ως σήμερα. Φυσικά, όλα αυτά θα γίνουν με σεβασμό προς τις ανάγκες του παρόντος και με προοπτική μέλλοντος.
Ιδιαιτέρως, όταν απευθυνόμαστε σε νέους, καλόν είναι να τονίζεται η ελπίδα, η οποία κρατήθηκε ζωντανή στα δύσκολα χρόνια της δουλείας χάρις σε ένα συγκεκριμένο Όραμα: Την Μεγάλη Ιδέα! Ας αναζητήσουμε σήμερα μία Νέα Μεγάλη Ιδέα, η οποία δεν θα έχει περιεχόμενο εδαφικό, ούτε όμως, ανεδαφικό! Δεν θα επιδιώκει μόνο την οικονομική ανάπτυξη, τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και την ευημερία του λαού μας μονομερώς, αλλά, κυρίως, την επανεύρεση και επανεκτίμηση των διαχρονικών πνευματικών αξιών του Ελληνισμού, που αποτελούν τον μεγάλο και ανεκτίμητο πλούτο μας.
Αν οι εκδηλώσεις μας ακολουθήσουν αυτό το σκεπτικό, δεν θα μείνουν στην απλή επετειακή τους διάσταση, αλλά θα προσφέρουν χρήσιμα στοιχεία και διδάγματα στην παρούσα συγκυρία κάνοντας τον εορτασμό των 200 χρόνων της Επανάστασης του 1821 ουσιαστικά γόνιμο για το μέλλον.
