Της Εύας Μαριανού, ιατρού, απόφοιτης κατηχήτριας της Αποστολικής Διακονίας
«Απόδοτε ουν τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ» Ματθ. κβ’:21.
Τα λόγια αυτά ερμηνεύονται από κάποιους σαν προτροπή του Ιησού για κάποια μορφή διαχωρισμού Εκκλησίας και Κράτους. Από άλλους, σαν μια δουλικότητα που πρέπει να έχει ο Χριστιανός απέναντι στην κοσμική εξουσία. Η σωστή ερμηνεία είναι η αποκατάσταση μιας διακρίσεως ανάμεσα σε δύο διαφορετικές εξουσίες, η προφύλαξη από το λάθος ότι κοσμική και θεϊκή εξουσία μπορούν να συνυπάρξουν σε ένα πρόσωπο.
Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αχανής και πολυπολιτισμική, δεν είχε τη δομή των σημερινών ευρωπαϊκών κρατών. Η επιβίωσή της εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από την καλή στρατιωτική εκπαίδευση των λεγεώνων της, τον διαχωρισμό της σε μικρότερες διοικητικές περιφέρειες (επαρχίες) και την είσπραξη φόρων με ευθύνη των τοπικών επάρχων, με την ανοχή των οποίων είχε αναπτυχθεί ένα δίκτυο φοροεισπρακτόρων, που σύντομα άρχισαν να αυθαιρετούν και να πλουτίζουν σε βάρος των συμπατριωτών τους.
Από την άλλη, οι σχέσεις της αυτοκρατορίας με τις θρησκείες των κατακτημένων λαών χαρακτηρίζονταν από αδιαφορία ή ανεκτικότητα, δεδομένου ότι επρόκειτο κατά βάση για εθνικούς που ενστερνίζονταν τα κοινωνικά ιδεώδη των Ρωμαίων και τη θρησκευτική πεποίθηση της θεότητας του αυτοκράτορα.
Από την άλλη μεριά, η Εκκλησία μας δεν είχε ούτε εκείνη τη σημερινή οργανωτική δομή της, αλλά σαν μια αποστολική «συντροφιά» βίωνε τις ζυμώσεις, τις εμπειρίες και τα σημεία που θα οδηγούσαν μετά την Ανάσταση στην ανάληψη της αποστολής της: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν» (Ματθ. 28,19-20).
Έτσι, από τη μια η άγρια φοροεισπρακτική τακτική των τελώνων κι από την άλλη οι βιαιοπραγίες των Ρωμαίων εξαγρίωναν τους Ιουδαίους, που, ως μόνοι μονοθεϊστές κάτοικοι της αυτοκρατορίας, στρέβλωσαν την εικόνα του Μεσσία των Γραφών, ελπίζοντας σε έναν Ιησού επαναστάτη και απελευθερωτή του ιουδαϊκού λαού. Αυτός ο Μεσσίας όχι μόνο θα έδιωχνε τους Ρωμαίους, αλλά και θα αποκαθιστούσε τον περιούσιο λαό Του, με κοσμική εξουσία και ευημερία. Αυτή την αγανάκτηση εκμεταλλεύονταν οι νομοδιδάσκαλοι κατά το δοκούν, αφού με υποκρισία προσπαθούν να παγιδέψουν τον Χριστό: «Ειπέ ουν ημίν, τι σοι δοκεί; Εξεστι δούναι κήνσον Καίσαρι ή ου;». Ενώ λίγο καιρό αργότερα θα κραυγάσουν: «Ουκ έχομεν βασιλέα ει μη Καίσαρα» (Ιω.19,15).
Ποια είναι η ερμηνεία των Λόγων του Ιησού στο σημερινό κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο; Ο Καίσαρ είναι το αιώνιο σύμβολο της εξουσίας, του κράτους, της βασιλείας του κόσμου τούτου. «Μια δίκαιη, δυαλιστική αντίληψη του βασιλείου του Καίσαρος και του βασιλείου του Θεού, του πνεύματος και της φύσεως, του πνεύματος και της οργανωμένης σε Κράτος κοινωνίας, μπορεί να εξασφαλίσει το θεμέλιο της ελευθερίας» (Nicolas Berdiaeff). Συχνά όμως το Κράτος, εγκλωβισμένο σε μια μονιστική άποψη περί εξουσίας, απορρίπτει την «εκ Θεού εξουσία» και θέλει να γίνει μονάρχης. Έτσι γνωρίσαμε τον μύθο της μοναρχίας, που ανεφέρετο στην κυριαρχική εξουσία του μονάρχη, τον μύθο της δημοκρατίας, που ανεφέρετο στην κυριαρχική εξουσία του λαού, και τον μύθο του κομμουνισμού, που αναφέρεται στην κυριαρχική εξουσία του προλεταριάτου.
Ένα από τα βασικά, κλασικά επιχειρήματα του Κέλσου εναντίον των Χριστιανών ήταν ότι δεν ήταν καλοί πολίτες, γιατί νόμιζαν ότι ανήκαν σε ένα άλλο βασίλειο. «Υπάρχει μια αιώνια σύγκρουση ανάμεσα στον Χριστό Θεάνθρωπο και στον Καίσαρα ανθρωποθεό. Η τάση προς θεοποίηση του Καίσαρος είναι μια τάση αιώνια» (Nicolas Berdiaeff).
Σήμερα εντονότερα από ποτέ το Κράτος απαιτεί από τον πολίτη ολόκληρη την οντότητά του. Η καταπάτηση των ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο έλεγχος και οι παρεμβάσεις στη σφαίρα της λογικής και των συναισθημάτων και το τσιπάρισμα καθιστούν το Κράτος μονάρχη και οδηγούν τον άνθρωπο στην υποδούλωση του σώματος και του πνεύματός του. Αυτή είναι η κεντρική ιδέα της παγκοσμιοποίησης.
Ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος γράφει: «Η παγκοσμιοποίηση είναι πλέον μια διαδικασία σε εξέλιξη και καμιά δύναμη δεν φαίνεται ότι μπορεί να την αναστείλει».
Ο Ορθόδοξος Χριστιανός δεν στέκεται δουλοπρεπώς, αλλά ούτε κι επαναστατικά απέναντι στους άρχοντες του κόσμου τούτου
Η οριστική νίκη του πνεύματος επί του Καίσαρος είναι δυνατή μόνο μέσα στην εσχατολογική προοπτική. Τα έσχατα είναι η ίδια η Βασιλεία του Θεού, που μέσα από τα μυστήρια της Εκκλησίας μας προσφέρεται στους Χριστιανούς από τώρα. «Η Βασιλεία του Θεού εντός υμών εστί» (Λουκ., ιζ’ 21). Ο Ορθόδοξος Χριστιανός, λοιπόν, δεν στέκεται δουλοπρεπώς, αλλά ούτε κι επαναστατικά απέναντι στους άρχοντες του κόσμου τούτου. Δεν είναι εσωστρεφής κι αδιάφορος για την κοινωνία όπου ζει. Είναι πιστός στον λόγο του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού: «Τα πάντα μπορούν να σας τα πάρουν, δώστε τα, μη φοβάστε, μόνο Χριστός και ψυχή σας χρειάζονται». Μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο εκτυλίσσεται η παγκοσμιοποίηση. Έτσι θα εκπληρώνεται ως της συντελείας του κόσμου ο φωτισμός των ανθρώπων από το φως της Ορθοδοξίας. «Υμείς εστέ το φως του κόσμου. Ου δύναται πόλις κρυβήναι επάνω όρους κειμένη. Ουδέ άπτουσι λύχνον και τιθέασιν αυτόν υπό τον μόδιον, αλλ’ επί την λυχνίαν, και λάμπει πάσι τοις εν τη οικία» (Ματθ. 5, 14-15).
