Του Γιώργη Μυλωνά
Πριν χτυπήσει το κουδούνι, η κυβέρνηση επιχειρεί τον απόλυτο αιφνιδιασμό της ιεραρχίας, με την απαλλαγή από τα Θρησκευτικά στα σχολεία να έρχεται από την πίσω πόρτα.
Με όχημα τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, το υπουργείο Παιδείας προτάσσει την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (ΑΠΠΔ), η οποία λαμβάνει θέση επί του θέματος της απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών των Ορθόδοξων μαθητών και όχι των ετεροδόξων, ετεροθρήσκων ή άθεων. Η Αρχή αυτή, διά της υπ’ αριθ. πράξεως Γ/ΕΞ/953-1/15-06-2015, αποφαίνεται ότι από το μάθημα των Θρησκευτικών μπορούν να ζητήσουν απαλλαγή και οι Ορθόδοξοι μαθητές, καθ’ όσον παραβιάζεται ο νόμος περί προστασίας προσωπικών δεδομένων.
Τι σημαίνει αυτό; Έπειτα από απόφαση που εξέδωσε αυτή η Αρχή, «τρίζει» η εγκύκλιος που έβγαλε η προηγούμενη κυβέρνηση και το υπουργείο Παιδείας στις 23 Ιανουαρίου σχετικά με τις προϋποθέσεις για την απαλλαγή από τα Θρησκευτικά. Παράλληλα, τίθεται ζήτημα νομιμότητας και για τις σχετικές εγκυκλίους των προηγούμενων ετών, καθώς οδηγούσαν κι αυτές, με το ίδιο σκεπτικό, σε παραβίαση των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. Η ΑΠΠΔ, δηλαδή, αποφαίνεται ότι όλες οι εγκύκλιοι δεν στηρίζονται σε κάποια συγκεκριμένη εξουσιοδότηση νόμου, ενώ ταυτόχρονα δεν έχουν δημοσιευθεί στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως», μολονότι προβλέπουν κανόνες δικαίου. Κατά συνέπεια, είναι διάτρητες νομικά και μπορούν να θεωρηθούν ανυπόστατες και ανεφάρμοστες.
Ανοίγει ο δρόμος, έτσι, για να ανατραπούν ως μη νόμιμες όλες οι εγκύκλιοι του υπουργείου Παιδείας που έθεσαν κατά καιρούς ως προϋπόθεση για να απαλλαγεί ένας μαθητής είτε να αποκαλύπτει το θρήσκευμά του είτε να δηλώνει ρητά ότι δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος, δίνοντας, παράλληλα, και δικαίωμα ελέγχου της τεκμηρίωσης των λόγων απαλλαγής (άρα του θρησκεύματος). Αντίθετα, η Αρχή επισημαίνει ότι οι γονείς (ή κηδεμόνες) που επιθυμούν τα παιδιά τους να απαλλαγούν από τα Θρησκευτικά (ή οι ίδιοι οι μαθητές, εφόσον είναι ενήλικοι) «πρέπει να μπορούν να ασκούν το δικαίωμά τους αυτό, κατ’ επίκληση των πεποιθήσεών τους και χωρίς να προβαίνουν σε καμία περαιτέρω διευκρίνιση αν είναι άθρησκοι, ετερόδοξοι ή ετερόθρησκοι».
Η ΑΠΠΔ αποφάσισε να παραπέμψει στην ολομέλειά της το ζήτημα της απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών ως «μείζονος σημασίας», προκειμένου να εκδώσει απόφαση-«μπούσουλα», ώστε να προσδιοριστούν μια και καλή οι προϋποθέσεις γύρω από το ζήτημα.
Το ερώτημα είναι πώς θ’ αντιδράσει η ιεραρχία σε μια τέτοια απόφαση, όταν το υπουργείο Παιδείας κρύβεται πίσω από μια ανεξάρτητη Αρχή και δε λαμβάνει άμεσα θέση για το ζήτημα.
η Αρχή επισημαίνει ότι οι γονείς που επιθυμούν τα παιδιά τους να απαλλαγούν από τα Θρησκευτικά «πρέπει να μπορούν να ασκούν το δικαίωμά τους αυτό, κατ’ επίκληση των πεποιθήσεών τους και χωρίς να προβαίνουν σε καμία περαιτέρω διευκρίνιση αν είναι άθρησκοι, ετερόδοξοι ή ετερόθρησκοι»
Πώς φτάσαμε στην απόφαση της Αρχής
Στη βασική υπόθεση που απασχόλησε την ΑΠΠΔ, δύο γονείς ζήτησαν τον περασμένο Σεπτέμβριο να απαλλαγεί από τα Θρησκευτικά ο γιος τους, μαθητής της Α’ τάξης Λυκείου, για λόγους θρησκευτικής συνείδησης.
Ο αρμόδιος διευθυντής του Γενικού Λυκείου της περιφέρειας Β’ Αθηνών απέρριψε το αίτημα, αρχικά προφορικά και ύστερα από μερικές εβδομάδες και εγγράφως, επικαλούμενος την εγκύκλιο του υπουργείου Παιδείας. Η μητέρα προσέφυγε στη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, που ακύρωσε την απάντηση του διευθυντή, λόγω έλλειψης αιτιολογίας, ξαναστέλνοντάς του την υπόθεση για νέα νόμιμη κρίση. Εκείνος επέμεινε στην απορριπτική του θέση, επικαλούμενος ότι στο απολυτήριο του Γυμνασίου αναγραφόταν ως θρήσκευμα του μαθητή το «Χριστιανός Ορθόδοξος» (σημειώνεται ότι η ΑΠΠΔ από το 2002 έχει κρίνει παράνομη την αναγραφή του θρησκεύματος στους απολυτήριους τίτλους, γιατί δεν έχει καμία σχέση με την επίδοση και τη διαγωγή του μαθητή η αποκάλυψη των θρησκευτικών του πεποιθήσεων).
Ακολούθησε νέα προσφυγή της μητέρας, που έγινε εν μέρει δεκτή, γιατί ο διευθυντής έλαβε υπόψη του την αναφορά στο απολυτήριο Γυμνασίου ότι ο μαθητής είναι Χριστιανός Ορθόδοξος, παρά την αντίθετη νεότερη δήλωση των γονέων του. Ωστόσο, για να δοθεί η απαλλαγή από τα Θρησκευτικά, ζητήθηκε από τη μητέρα να υποβάλει ρητή αναφορά ότι ο γιος της δεν είναι Ορθόδοξος Χριστιανός, όπως ζητά και η νέα εγκύκλιος.
Η μητέρα προσέφυγε στην ΑΠΠΔ καταγγέλλοντας ότι η διεύθυνση του σχολείου ζητά παρανόμως τη συλλογή ενός ευαίσθητου προσωπικού δεδομένου, επιδιώκοντας να ληφθούν όλες οι ενδεδειγμένες ενέργειες για την αποκατάσταση της νομιμότητας.
Στο ζήτημα πρωτοστατεί και η Ένωση Αθέων, προσβάλλοντας την τελευταία εγκύκλιο, όπως και προγενέστερες, ως αντισυνταγματική και παράνομη. Και αυτό, γιατί αξιώνει την αποκάλυψη ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων (όπως είναι η αρνητική δήλωση θρησκεύματος) ως όρο για να χορηγηθεί η απαλλαγή.
Η στάση της Ένωσης Θεολόγων
Σε επιστολή του στον υπουργό Δικαιοσύνης, Ν. Παρασκευόπουλο, ο διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου κ. Κρίππας, ως άμισθος νομικός σύμβουλος της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων (ΠΕΘ), αναφέρει ότι η Δικαιοσύνη έχει τελεσιδίκως επιλύσει το θέμα:
«α) Διά της αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Χανίων 115/2012, αποφαινομένης ότι οι ορθόδοξοι μαθηταί ουδέποτε απαλλάσσονται από το μάθημα των θρησκευτικών, έστω και αν επικαλεσθούν λόγους συνειδήσεως. Προσθέτει δε ότι, εάν, παρά ταύτα, επικαλεσθούν λόγους συνειδήσεως (δι’ υπευθύνου δηλώσεώς τους), τεκμαίρεται ότι διαπράττουν το έγκλημα της υποβολής ψευδούς υπευθύνου δηλώσεως ενώπιον δημοσίας αρχής (ή οι γονείς τους εάν οι ίδιοι είναι ανήλικοι), το οποίον διώκεται ποινικώς κατ΄ άρθρον 22 παρ. 6 του Ν, 1599/1986.
β) Επειδή δε το Υπ. Παιδείας εις εγκύκλιον που εξέδωσε μετά την δημοσίευση της αποφάσεως αυτής δεν ξεκαθάρισε εάν απαλλάσσονται ή όχι και οι ορθόδοξοι μαθηταί από το μάθημα των θρησκευτικών, επηκολούθησε και νέα προσφυγή στο ίδιο Δικαστήριο, διά της αποφάσεως του 1/2015 απεφάνθη, ότι με την νέα εγκύκλιο που εξέδωσε το Υπ. Παιδείας (υπ’ αριθ. 12773/42/23 01.2015) -δια της οποίας αποφαίνεται, ότι οι ορθόδοξοι μαθηταί δεν απαλλάσσονται από το μάθημα των θρησκευτικών- συνεμορφώθη πλήρως προς την αρχικήν απόφαση του ιδίου Δικ/ρίου 115/2012. Ως γνωστόν δε η εν λόγω απόφαση (115/2012) είναι τελεσίδικος και δεν υπόκειται σε κανένα ένδικο μέσον.
Κατ’ ακαλουθίαν των ανωτέρω διαμαρτυρόμεθα, διότι η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων παραπέμπει εις την Ολομέλεια το ως άνω θέμα αποσιωπούσα ότι τούτο ελύθη τελεσιδίκως υπό ad hoc δικαστικών αποφάσεων (άλλως παραλείψασα να ερευνήσει εάν επί του εν λόγω θέματος απεφάνθη η δικαιοσύνη). Επισημαίνουμε δε επιπροσθέτως ότι διά της ιδίας πράξεως της η Αρχή Προστ. Προσωπ. Δεδομένων, καίτοι ερευνά θέμα αφορών ορθοδόξους μαθητές και μόνον, λαμβάνει υπ’ όψιν και τις απόψεις της Ενώσεως Αθέων, η οποία (ως προκύπτει εκ του τίτλου της) εκπροσωπεί τους άθεους και μόνον και όχι τους ορθοδόξους μαθητές, του οποίους και δεν εκπροσωπεί. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω, παρακαλώ, όπως ευαρεστούμενος υπενθυμίσετε εις την εν προκειμένω ανεξάρτητη αρχή ότι δεν έχει καμμίαν αρμοδιότητα να επεμβαίνει επί θεμάτων κριθέντων υπό της δικαιοσύνης και μάλιστα τελεσιδίκως».
Τι προβλέπει η τελευταία εγκύκλιος για το θέμα
- Η απαλλαγή χορηγείται με απλή υπεύθυνη δήλωση (του Ν. 1599/1986), η οποία μπορεί να κατατεθεί μόνο από 1/9 έως και 20/9 κάθε σχολικού έτους.
- Πρέπει να δηλωθεί στην υπεύθυνη δήλωση απαλλαγής ότι ο μαθητής «δεν είναι Χριστιανός Ορθόδοξος και εξ αυτού επικαλείται λόγους θρησκευτικής συνείδησης».
- Η υπ. δήλωση πρέπει να υπογράφεται είτε από τον μαθητή, αν είναι ενήλικος, είτε και από τους δύο γονείς, αν είναι ανήλικος (καθώς κάθε δήλωση του Ν. 1599/1986 είναι ατομική, θα πρέπει να γίνεται μία δήλωση από κάθε γονέα).
- Εφιστάται η προσοχή στους διευθυντές των σχολικών μονάδων να ελέγχουν την τεκμηρίωση των προβαλλόμενων λόγων, υπονοώντας τυχόν ληξιαρχική πράξη που έχει δοθεί στο σχολείο και αναφέρει θρήσκευμα. Για αυτό, συνιστάται να επισυνάπτεται στη δήλωση ληξιαρχική πράξη που δεν αναφέρει θρήσκευμα, ενώ να απαιτηθεί σε νωρίτερο χρόνο η διαγραφή του θρησκεύματος από τα αρχεία του σχολείου, αν το παιδί έχει καταχωρηθεί ως Χριστιανός Ορθόδοξος, ή να έχει μεταβληθεί η καταχώρηση σε κάτι άλλο.
- Οι μαθητές που απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην τάξη τους κατά τη διάρκεια διεξαγωγής του μαθήματος των Θρησκευτικών και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να περιφέρονται εντός ή εκτός του σχολείου ή να απουσιάζουν (αδικαιολόγητα), αλλά να απασχολούνται σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στην παρούσα εγκύκλιο.
