Του Γεωργίου Αθ. Τσούτσου
Με πληθώρα ειρωνικών δημοσιευμάτων αντέδρασε σύσσωμος σχεδόν ο Τύπος στην είδηση ότι αρχικά οι παντόφλες του Αγίου Παϊσίου και προσφάτως τα γυαλιά του εκτέθηκαν σε προσκύνημα. Είναι γεγονός ότι ο Άγιος Παΐσιος έτυχε και εξακολουθεί να τυγχάνει άγριας εκμετάλλευσης και παραπληροφόρησης, όπως πολύ σωστά έχει επισημανθεί από πολλές πλευρές. Μάλιστα, ο ίδιος ο άγιος διαμαρτυρόταν και με το γνωστό του χιούμορ έλεγε ότι «με έχουν κάνει μέντιουμ».
Εντούτοις, πέραν της χριστεμπορίας, η οποία πρέπει να καταγγέλλεται, πρέπει να επισημανθεί ότι τα θαύματα δεν μπορεί να γίνουν κατανοητά με βάση τα κριτήρια του δυτικού ορθολογισμού. Στο γνωστό έργο του πρεσβύτερου Διονυσίου Τάτση «Όσιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης – Θαύματα και διδαχές του χαρισματικού γέροντα, Β’, Εκδ. Κόνιτσα 2008, σ. 132» αναφέρεται ότι «κάποτε ο γέροντας Πορφύριος είχε επισκεφθεί ένα γυναικείο μοναστήρι, ικανοποιώντας την επιθυμία των μοναζουσών. … Μια μοναχή μάλιστα έτρεξε κοντά του, τον χαιρέτησε κι έβαλε πάνω του ένα δικό της ρούχο για ευλογία. Όταν έφυγε ο γέροντας απ’ το μοναστήρι με τον συνοδό του, αποκάλυψε το εξής συγκλονιστικό: “Όταν μου έβαλε η μοναχή το ρούχο της πάνω μου, αισθάνθηκα ότι έφυγε από πάνω μου μια μεγάλη δύναμη”». Οι έχοντες θεολογική παιδεία, διαβάζοντας την ως άνω περιγραφή, ενθυμούνται το σχετικό απόσπασμα από την Καινή Διαθήκη, «Πράξεις των Αποστόλων» (ιθ, 11-12, Εκδ. Βιβλική Εταιρεία Αθήναι): «Δυνάμεις τε ου τας τυχούσας εποίει ο Θεός διά των χειρών Παύλου, ώστε και επί τους ασθενούντας επιφέρεσθαι από του χρωτός αυτού σουδάρια ή σιμικίνθια και απαλλάσσεσθαι απ’ αυτών τας νόσους, τα τε πνεύματα τα πονηρά εξέρχεσθαι απ’ αυτών» (Και ο Θεός ενεργούσε διά του Παύλου θαύματα, όχι από τα συνήθη, ώστε μανδήλια ή περιζώματα από το σώμα του εφέροντο εις τους ασθενείς και ελευθερώνοντο από τας ασθενείας των και έβγαιναν από αυτούς τα πονηρά πνεύματα).
Σε άρθρο του στην «Καθημερινή» της 14ης/7 ο Π. Μπουκάλας γράφει μεταξύ άλλων: «Εν έτει 2016, οι μητροπόλεις καλούν επίσημα τους χριστιανούς να προσκυνήσουν γυαλιά αγιασθέντα εξ αντανακλάσεως ή εκ μεταδόσεως». Χωρίς να το υποπτεύεται, ο κ. Μπουκάλας με την παρατήρησή του αυτή συνοψίζει την και δι’ υλικών αντικειμένων θαυματουργία και θεολογεί, ενώ ο στόχος του ήταν να διακωμωδήσει το συμβάν.
Στο έργο του Αριστοτέλη «Τοπικά» (Βιβλίο 5, 123b) περιέχεται η φράση «κατά μέθεξιν υπάρχειν». Η αρχαία ελληνική φιλοσοφική σκέψη στον Αριστοτέλη και στον Πλάτωνα και αργότερα η χριστιανική πατερική σκέψη εξέτασαν τη δυνατότητα μεθέξεως (συμμετοχής) των ανθρώπων αλλά και των ζώων και των φυτών και της ανόργανης ύλης στις άκτιστες ενέργειες του Θεού. Το θαύμα επί ενός υλικού αντικειμένου οφείλεται στη μέθεξή του σε μια κατάσταση στην οποία δεν υπάρχουν οι περιορισμοί του αισθητού κόσμου. Μέσω της εικόνας περιγράφεται η μέθεξη των αγίων σε έναν κόσμο χωρίς τους περιορισμούς του χωροχρόνου. Αυτή η μέθεξη οδηγεί στον εξαγιασμό των λειψάνων των αγίων, τα οποία δεν φθείρονται και πολλά μυροβλύζουν. Για τον λόγο αυτόν εξάλλου η εικόνα θεωρήθηκε πνευματικότερη από τη γλυπτική, διότι το άγαλμα κατ’ ανάγκη έχει το στοιχείο του όγκου. Αντίθετα, η εικόνα αποδίδει την απουσία του όγκου. Τα ευτελή γυαλιά ή οι παντόφλες ενός αγίου δύνανται να μεθέξουν και ως υλικά αντικείμενα του αγιασμού και του σώματος ενός αγίου. Η ύλη γίνεται άφθαρτη συμμετέχοντας στις άκτιστες ενέργειες του Θεού, όπως η φλεγόμενη και μη κατακαιόμενη βάτος του Μωυσέως. Συνεπώς, η λαϊκή ευσέβεια και επί των υλικών αντικειμένων εκφράζει μια φιλοσοφημένη και ολιστική προσέγγιση του κόσμου, τόσο της αρχαίας ελληνικής όσο και της πατερικής φιλοσοφικής παράδοσης. Εάν όμως διαμέσου ενός υλικού αντικειμένου ενός αγίου μπορεί να πραγματοποιηθεί ένα θαύμα, τούτο δεν σημαίνει ότι πρέπει να προβάλλονται τα υλικά αντικείμενα ενός αγίου ως επίκεντρο τιμής αυτού, αλλά ο βίος και οι διδαχές του.
