Του Μ. Γ. Βαρβούνη, καθηγητή Λαογραφίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
Ο μήνας Αύγουστος θεωρείται εξαιρετικά ευοίωνος από τον λαό, καθώς αποτελεί την κορύφωση του θέρους και περιλαμβάνει την πλήρη απόδοση των διαφόρων σοδειών, αλλά περιλαμβάνει και μεγάλες εορτές όπως η Μεταμόρφωση του Σωτήρος (6 Αυγούστου) και η Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), με πολλά και σημαντικά κατά τόπους πανηγύρια.
Ανάμεσα στα πανηγύρια και τις αγιογιορτές του Αυγούστου ξεχωρίζει η εορτή του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, στα τέλη του μήνα. Η αποτομή της κεφαλής του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου εορτάζεται στις 29 Αυγούστου, με απόλυτη νηστεία και από λάδι, σε ανάμνηση του «πορνικού συμποσίου» στη διάρκεια του οποίου ζητήθηκε και πραγματοποιήθηκε ο αποκεφαλισμός του αγίου. Από το τιμώμενο γεγονός, από τον πυρετό με τον οποίο τιμωρεί ο άγιος -κατά την παράδοση- όσους δεν τιμούν την εορτή του με νηστεία και αργία, αλλά και από τη νηστεία προέρχονται πολλά από τα λαϊκά ονόματα της εορτής, όπως για παράδειγμα του Κοψοκέφαλου στην Καστοριά, του Νηστικού στη Λέσβο, του Ριγολόγου στην Κρήτη, του Παροξυσμού στη Λήμνο.
Αλλά και από τις γεωργικές ασχολίες και τις σοδειές της εποχής η εορτή ονομάζεται επίσης του Πετειναρά στις Κυδωνίες, του Σπασοκάδ στη Γορτυνία, του Σταφυλά, στο Σαμμακόβι κ.λπ. Στην Κύπρο πίστευαν μάλιστα ότι η κεφαλή του Προδρόμου ήταν ορατή μέσα στον ανατέλλοντα ήλιο. Πολλές είναι οι πανηγύρεις της ημέρας, με λιτανείες και παρακλήσεις στα παρεκκλήσια και τα ξωκλήσια του αγίου, όπου συχνά μάλιστα υπάρχουν και θεραπευτικά αγιάσματα. Σε πολλές περιοχές δεν έπιαναν μαχαίρι και δεν έτρωγαν τρόφιμα ή καρπούς με μαύρο χρώμα, όπως μαύρα σταφύλια, μαύρα σύκα κ.λπ., σε ανάμνηση του αποκεφαλισμού του αγίου και του αίματός του που έρευσε.
Τον άγιο συνέδεε ο λαός με τον πυρετό, συνηθέστατα μάλιστα με τα εμπύρετα ρίγη της ελονοσίας και του έταζαν λειτουργίες, λάδι και κερί για να τους απαλλάξει. Μαρτυρούνται ακόμη και θυσίες πετεινών και κατσικιών από τάμα, παρά την αυστηρή νηστεία της ημέρας. Το κεφάλι μάλιστα του θυσιασθέντος πετεινού στο Αδραμύττι το κρέμαγαν σε μια συκιά, ενώ το ίδιο το ζώο το άφηναν σφαγμένο στο ξωκλήσι του αγίου για να το βρει και να το φάει όποιος είχε οικονομική ανάγκη και στερείτο τροφής. Στην Κορώνη μετρούσαν με κλωστή το μήκος του τέμπλου του ναού που ήταν αφιερωμένος στον άγιο και κατόπιν τύλιγαν την κλωστή αυτή γύρω από τη μέση τους και κοιμόνταν μερικά βράδια, στη συνέχεια δε την χρησιμοποιούσαν ως φυτίλι για την κατασκευή κεριών, που τα άναβαν και πίστευαν ότι μαζί τους καίγονταν και όλες οι ασθένειες.
Στην Απολλωνιάδα της Προύσας άναβαν και εθιμικές πυρές, τις οποίες και υπερπηδούσαν ευχόμενοι για καλοχρονιά και υγεία. Τα σκόρδα που έψηναν στη φωτιά αυτή πίστευαν ότι θεράπευαν τις παρανυχίδες, οι οποίες με τις μολύνσεις τους απειλούσαν συχνά την υγεία τους. Στην Κάρπαθο παρασκεύαζαν κουλούρια και αφού τα ευλογούσε ο ιερέας τα πρόσφεραν στα μικρά παιδιά ώστε να διατηρηθεί η υγεία τους. Τότε πίστευαν ότι ωρίμαζε και η ρίγανη και ήταν έτοιμη για μάζεμα. Γενικώς η εορτή τιμάται από τον λαό με μεγάλη ευλάβεια, λόγω του ότι ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, με τη συχνή ονοματοδοσία του, αποτελεί έναν από τους πλέον δημοφιλείς αγίους για τον ελληνικό λαό.
Σε γενικές γραμμές, το πανηγύρι αυτό κλείνει τον κύκλο των καλοκαιρινών πανηγυριών και αποτελεί την εισαγωγή στις γιορτές του φθινοπώρου, που έρχεται.
