Της Μαίρης Ορφανού
Αυτά τα Χριστούγεννα δεν θα μοιάζουν σε τίποτε με τα όλα τα προηγούμενα. Εφέτος οι πιστοί που θα επισκεφτούν τα Ιεροσόλυμα θα έχουν την ευκαιρία να μάθουν από κοντά όλα όσα έχουν σχέση με τον Τάφο του Ιησού, όπου έφτασαν ειδικοί ερευνητές του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, οι οποίοι, με επικεφαλής την καθηγήτρια Χημικών Τόνια Μοροπούλου, έχουν αναλάβει το έργο της αναστήλωσης και της αποκατάστασης του Ιερού Κουβουκλίου. Οι επιστήμονες ήδη έχουν φτάσει στη μαρμάρινη πλάκα κάτω από την οποία θεωρητικά έχει ταφεί ο Χριστός.
Αν όλα πάνε καλά, η επίσημη παρουσίαση του έργου της αναστήλωσης του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου στον Πανάγιο Ναό της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα θα γίνει στη Ρόδο για τον Μάρτιο του 2017. Όπως αναφέρει η εφημερίδα «Δημοκρατική της Ρόδου», τη δέσμευση αυτή ανέλαβε δημοσίως ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος, όταν επισκέφτηκε το νησί μαζί με την Τόνια Μοροπούλου.
Ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κατά την επίσκεψή του στη Ρόδο είχε δηλώσει:
«Ο Πανάγιος Τάφος είναι ένας τόπος ιερός και από τις αρχές του 4ου αιώνα τελείται νυχθημερόν και αδιάκοπα η Θεία Λειτουργία εκεί. Κι εσείς (οι Ροδίτες) έχετε αποκτήσει πλέον προνόμια και δικαιώματα, λόγω της παρουσίας της κυρίας Τόνιας Μοροπούλου, η οποία εκτελεί το έργο. Ο Πανάγιος Τάφος είναι η ζώσα ελπίδα της Αναστάσεως. Εμείς ως Ορθόδοξοι έχουμε το θεμέλιο της Πίστεώς μας, την Ανάσταση, που είναι το Α και το Ω. Η σημασία της Γεννήσεως και Ενσαρκώσεως του Χριστού γίνεται κατανοητή διά της Αναστάσεως -όπως λέει και ο Απόστολος Παύλος. Γι’ αυτό και η Εκκλησία μας χαρακτηρίζεται Εκκλησία της Αναστάσεως. Και, εφόσον ο Πανάγιος Τάφος παραμένει ζωντανός, δεν πρέπει εμείς να χάνουμε την ελπίδα μας. Παραμένει το Σύμβολο το ορατό, το απτό, το οποίο αναγγέλλει στα πέρατα του κόσμου την Ελπίδα της Αναστάσεως. Ο κόσμος έχει αντιληφθεί ότι το καταφύγιό του είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά και οι πηγές της Χριστιανικής μας Πίστεως. Η Ιερουσαλήμ θεωρείται η πνευματική πρωτεύουσα όλου του κόσμου και αναγνωρίζεται ως Αγία και Ιερά για όλες τις θρησκείες και για όλο τον κόσμο. Όποιος έρχεται ως επισκέπτης φεύγει ως προσκυνητής…».
Ο Πανάγιος Τάφος είναι η ζώσα ελπίδα της Αναστάσεως. Εμείς ως Ορθόδοξοι έχουμε το θεμέλιο της Πίστεώς μας, την Ανάσταση, που είναι το Α και το Ω.
Από την πλευρά της, η κυρία Μοροπούλου μίλησε για την πορεία του έργου και τα σπουδαία ευρήματα στην πορεία των εργασιών, ξεκαθαρίζοντας τα εξής: «Εγώ δεν μιλάω για ανακάλυψη, αλλά για μια συγκλονιστική εμπειρία, η οποία έχει πολλές πλευρές. Έχει την πλευρά της συνεργασίας με τις Χριστιανικές κοινότητες, έχει την πλευρά της επιστημονικότητας με όλες τις ειδικότητες που χρειάζονται, έχει την πλευρά της καινοτομίας, γιατί είναι ένα πρωτοφανές πρόγραμμα όλο αυτό, και έχει και την πλευρά της ενημέρωσης του κόσμου, που είναι επίσης συγκλονιστική».
Αναφερόμενη ειδικότερα στην ιστορία του έργου, δήλωσε τα εξής: «Tην άνοιξη του 2015 με κάλεσε ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Θεόφιλος Γ’ να μεταβώ στην Ιερουσαλήμ για να ανατεθεί στο Πολυτεχνείο η μελέτη σχετικά με τις παραμορφώσεις του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου. Ετσι ξεκίνησε η μελέτη με την επιστημονική ομάδα του Πολυτεχνείου, της οποίας είμαι επικεφαλής. Η μελέτη αυτή παρουσιάστηκε τον Ιανουάριο του 2016 στον πρωθυπουργό της χώρας, στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στην Ιερουσαλήμ, τον Φεβρουάριο, στους επικεφαλής των τριών Χριστιανικών Κοινοτήτων, που είναι υπεύθυνοι για τον Πανάγιο Τάφο, και τον Μάρτιο στην Αθήνα δημοσίως. Ακολούθησε η υπογραφή κοινής συμφωνίας των τριών επικεφαλής των Χριστιανικών Κοινοτήτων τον Μάρτιο, με την πρόβλεψη να γίνει το έργο βάσει της μελέτης του Πολυτεχνείου, δηλαδή η αποκατάσταση του Ιερού Κουβουκλίου του Παναγίου Τάφου να γίνει με την υψηλή επιστημονική επιστασία του Πολυτεχνείου και με εμένα ως υπεύθυνη.
Το έργο βρίσκεται σε εξέλιξη από τον Ιούνιο του 2016 και είμαστε πλέον στην καρδιά του προγράμματος αυτού και γι’ αυτό ανοίξαμε τον Πανάγιο Τάφο, για να μπορέσουμε να τον προστατεύσουμε πριν κάνουμε τα ενέματα. Βεβαίως, ανοίγοντάς τον, αποκαλύψαμε κάτω από τη μαρμάρινη πλάκα του Κομνηνού, του φημισμένου αρχιτέκτονα, ο οποίος είχε κάνει την τελευταία αναστήλωση το 1810, διότι είχαν 200 χρόνια να συμφωνήσουν οι κοινότητες να γίνει αναστήλωση, μια σταυροφοριακή πλάκα και κάτω από αυτήν την κλίνη του βράχου, επί της οποίας θεωρείται ότι αποτέθηκε μετά την αποκαθήλωση το σώμα του Ιησού. Βεβαίως, προστατεύσαμε τον Τάφο, ανοίξαμε απέναντί του στον Ιερό Βράχο που τον περιβάλλει ένα παράθυρο στην ορθομαρμάρωση που υπήρχε του Κομνηνού, για να μπορούν όλοι οι πιστοί να βλέπουν τον Ιερό Τάφο, και κάναμε τα ενέματα. Έτσι προστατεύσαμε τον Ιερό Βράχο και προχωρούμε στην τρίτη και τελευταία φάση του έργου, που είναι η στερέωση με τιτάνιο, και σε μια φάση κονιάματος που έχουμε μελετήσει για τη σύνδεσή τους με την εσωτερική τοιχοποιία του Ιερού Κουβουκλίου. Ετσι θα μπορέσουμε τον Φεβρουάριο να βγάλουμε το σιδηρούν περίβλημα το οποίο τοποθέτησαν οι Εγγλέζοι το 1947 για να στηρίξουν το Ιερό Κουβούκλιο και θα το αποδώσουμε στις αρχές Μαρτίου, για να μπορεί το Άγιο Φως το Πάσχα του 2017 να εξέλθει του αποκατεστημένου Ιερού Τάφου». Η κυρία Μοροπούλου τόνισε ότι οι εργασίες αναστήλωσης θα έχουν τελειώσει στις αρχές του Μαρτίου 2017, ενώ επεσήμανε ότι «ο Άγιος Τάφος ήταν επισκέψιμος σε όλη τη διάρκεια του έργου, πλην 36 ωρών κατά τις οποίες σταμάτησαν οι επισκέψεις των προσκυνητών, γιατί ανοίξαμε τον Πανάγιο Τάφο».
Όσα έχουν προκύψει από την πορεία των εργασιών, όπως τόνισε, έχουν προκαλέσει ενδιαφέρον: «Έχουν συγκλονίσει όλο τον κόσμο. Το παγκόσμιο ενδιαφέρον είναι τεράστιο, όλες οι μεγάλες τηλεοράσεις, οι μεγάλες εφημερίδες όλου του κόσμου ζητούν ενημέρωση και στοιχεία. Το “National Geographic”, που είναι στρατηγικός εταίρος μας στην επιστημονική τεκμηρίωση του έργου, έχει προβάλει συγκλονιστικά βίντεο και δημοσιεύματα και το θέμα κάνει τον γύρο του κόσμου και είναι σπουδαίο που το Πολυτεχνείο εκπροσωπεί την πρωτοπορία μιας διεθνούς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας την Ελλάδα. Εγώ δεν μιλάω για ανακάλυψη, αλλά για μια συγκλονιστική εμπειρία, η οποία έχει πολλές πλευρές. Έχει την πλευρά της συνεργασίας με τις Χριστιανικές κοινότητες, έχει την πλευρά της επιστημονικότητας με όλες τις ειδικότητες που χρειάζονται, έχει την πλευρά της καινοτομίας, γιατί είναι ένα πρωτοφανές πρόγραμμα όλο αυτό, και έχει και την πλευρά της ενημέρωσης του κόσμου, που είναι επίσης συγκλονιστική».
Στη διεπιστημονική ομάδα του ΕΜΠ, με επικεφαλής την Τόνια Μοροπούλου, καθηγήτρια της Σχολής Χημικών, συμμετέχουν οι καθηγητές Αρχιτεκτονικής Μανόλης Κορρές, Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών Ανδρέας Γεωργόπουλος και ο καθηγητής της Σχολής Πολιτικών Μηχανικών Κωνσταντίνος Σπυράκος. Το κόστος των έργων εκτιμάται στα 3 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόφιλο Γ’, με κάθε δόγμα να προσφέρει κεφάλαια. Προσωπική δωρεά έχει πραγματοποιήσει και ο βασιλέας της Ιορδανίας Αμπντάλα, καθώς η Ιορδανία συνεχίζει να είναι μια από τις εγγυήτριες δυνάμεις των μουσουλμανικών και χριστιανικών μνημείων.
Τι βρέθηκε
Εκτός απροόπτου, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι στο σημείο εκείνο θεωρείται ότι εναποτέθηκε το σώμα του Ιησού για τρεις ημέρες μετά τη σταύρωσή Του. Ο Τάφος σφραγίστηκε με μάρμαρο το 1555, ίσως και νωρίτερα, προκειμένου να προστατευθεί από προσκυνητές που έκλεβαν κομμάτια από τα ιερά κειμήλια.
Κατά τη διάρκεια των αιώνων, η εκκλησία που υπάρχει εκεί καταστράφηκε και ξαναχτίστηκε τόσο πολλές φορές, που δημιουργήθηκαν αμφιβολίες για το αν πραγματικά βρίσκεται στο πραγματικό, αρχικό σημείο του Τάφου.
Ύστερα από πολύχρονη διαδικασία, για πρώτη φορά αφαιρέθηκε το μαρμάρινο καπάκι του Τάφου και οι ερευνητές βρέθηκαν μπροστά σε ένα θαύμα.
Οπως αποδείχθηκε, μέσα στον Τάφο, αόρατη από τα ανθρώπινα μάτια για μισή χιλιετία, βρισκόταν η μαρμάρινα πλάκα πάνω στην οποία είχε τοποθετηθεί το σώμα του Ιησού.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν, επίσης, μια δεύτερη, γκρι μαρμάρινη πλάκα, που κανείς δεν γνώριζε την ύπαρξή της. Η γκρι αυτή μαρμάρινη πλάκα έχει σκαλισμένο πάνω της έναν σταυρό. Το χαρακτικό πιστεύεται ότι έγινε τον 12ο αιώνα από τους Σταυροφόρους.
Ο αρχαιολόγος Φρέντερικ Χίμπερτ του «National Geographic», που έλαβε μέρος στην έρευνα, λέει: «Το πιο εκπληκτικό πράγμα για μένα ήταν όταν αφαιρέσαμε το πρώτο στρώμα της σκόνης και βρήκαμε μια δεύτερη μαρμάρινη πλάκα. Ηταν γκρι, όχι κρεμ, όπως το εξωτερικό μάρμαρο, και ακριβώς στη μέση της είχε χαραγμένο προσεκτικά έναν σταυρό. Δεν είχαμε ιδέα ότι βρισκόταν εκεί.
Το ιερό έχει καταστραφεί πολλές φορές από πυρκαγιές, σεισμούς και εισβολές, στο πέρασμα των αιώνων. Και πραγματικά δεν ξέραμε αν το έχτιζαν ξανά στο ίδιο μέρος κάθε φορά. Αλλά τα ευρήματά μας είναι η απτή απόδειξη ότι το σημείο που οι προσκυνητές λατρεύουν σήμερα είναι πραγματικά ο ίδιος Τάφος τον οποίο ανακάλυψε ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος τον 4ο αιώνα και οι Σταυροφόροι σεβάστηκαν. Είναι καταπληκτικό.
Ο Τάφος ανοίχθηκε υπό την παρουσία των επικεφαλής της Ελληνικής και της Αρμένικης Ορθόδοξης Εκκλησίας και φραγκισκανών μοναχών, που μοιράζονται την ευθύνη για την εκκλησία.
«Οι πατριάρχες των τριών Εκκλησιών μπήκαν πρώτοι. Όταν βγήκαν έξω, μεγάλα χαμόγελα ήταν ζωγραφισμένα στα πρόσωπά τους. Όλοι ήμασταν πραγματικά περίεργοι. Στη συνέχεια μπήκαμε και εμείς, κοιτάξαμε γύρω, είδαμε πολλά μπάζα. Δεν ήταν άδειος ο Τάφος, και ας μην είχε αντικείμενα ή οστά», προσέθεσε.
Οι διαπραγματεύσεις για να ανοίξει ο Τάφος για τις ζωτικές επισκευές ξεκίνησαν το 1959, αλλά όλες οι αποφάσεις έπρεπε να συμφωνηθούν από την επιτροπή status quo των τριών θρησκευτικών ηγετών. Η επιτροπή δυσκολευόταν να συμφωνήσει και έτσι οι επισκευές γίνονταν αργά και δύσκολα.
Επίσης, το κλειδί του Παναγίου Τάφου το έχει μια οικογένεια μουσουλμάνων η οποία ξεκλειδώνει την εκκλησία κάθε πρωί τα τελευταία 500 χρόνια.
«Τα πάντα έπρεπε να εγκριθούν από την επιτροπή και, έτσι, το να αλλάξει ακόμα και ένα κερί παίρνει πάρα πολύ χρόνο. Υπάρχει μια σκάλα στην κύρια είσοδο του ναού που δεν έχει μετακινηθεί τα τελευταία 240 χρόνια, καθώς ακόμη οι τρεις δεν έχουν καταλήξει σε μια απόφαση. Ονομάζεται “η ακίνητη σκάλα”. Έτσι, το ότι τελικά επετράπη να πραγματοποιηθεί αυτό το έργο ήταν ένας θρίαμβος της διαπραγμάτευσης», συμπληρώνει ο κ. Χίμπερτ.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν γεωραντάρ και θερμογραφικούς σαρωτές για να καταγράψουν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες εκ των προτέρων. Οι 35 εμπειρογνώμονες χρειάστηκαν 60 ώρες για να αφαιρέσουν τη σκόνη, τεκμηριώνοντας κάθε τους βήμα. Και τελικά βρήκαν το μάρμαρο όπου εναποτέθηκε το σώμα του Ιησού λίγες ώρες πριν να σφραγίσουν ξανά τον Τάφο.
Τα δεδομένα που συγκέντρωσε η ομάδα θα χρειαστούν μήνες να αναλυθούν. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία, θα έχουν συλλεχθεί αρκετές πληροφορίες, έτσι ώστε να δημιουργηθεί μια εικονική αναπαράσταση του Τάφου, την οποία θα μπορεί να δει ο καθένας.
