Του Σταύρου Γουλούλη, δρ Βυζαντινής Τέχνης
Πώς «συναντώνται» μερικές ειδήσεις στα ΜΜΕ την ίδια ημέρα! Ζυμώσεις ανασχηματισμού της ελλαδικής κυβέρνησης, με τον μέχρι πρότινος υπουργό Παιδείας να βιώνει μεγάλη συγκίνηση για τη μείωση που υπέστη -«άδειασμα» δηλαδή-, να απέλθει της κυβερνήσεως, το είπε κι ο ίδιος, παρά το «άριστα» που πήρε από τον πρωθυπουργό. Και, από την άλλη, το έργο στην Ιερουσαλήμ που ανακοίνωσε το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, η αποκάλυψη του Τάφου του Ιησού Χριστού(!), που προκάλεσε συγκίνηση σε όλον τον κόσμο.
Ο κ. Φίλης προσπάθησε. Ξεπέρασε και όρια και εσκαμμένα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι δεν εκφράζει τις «εντός» δυνάμεις, μέσα από τα χαρακώματα μιας πολύ ελάσσονος αντιπολίτευσης του 3%, που όμως οι συγκυρίες την έκαναν του 33%. Αποδείχθηκε ένας καλός επιλοχίας, βαθμολογήθηκε τέλεια για τη διεκπεραίωση τυποποιημένων ζητημάτων, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έκανε για αξιωματικός. Δεν προήγαγε ουσιαστική πολιτική, αφού κατάφερε να διχάζει συνεχώς και συνεχώς. Τόσο που προκάλεσε το ίδιο το (συν) 30% του κόσμου που τον έφερε στην εξουσία. Κρίμα για το αριστερό ρεύμα Παιδείας, του οποίου παλαιοί υπερασπιστές έτρεφαν ευγενείς φιλοδοξίες και τώρα έφτασε να κατακλύσει το υπουργείο Παιδείας, αλλά μάλλον παιδιάς κατάντησε τέτοιες μέρες που ζούμε.
Αντίθετα, εκτός τώρα, στην Ιερουσαλήμ, ένα ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα, το ΕΜΠ, ανοίγεται στην παγκόσμια κοινότητα με το εκλεκτό του επιστημονικό προσωπικό, τεχνοκράτες και τεχνικούς που μετέβησαν εκεί. Θυμάμαι παλαιές συζητήσεις για το πώς η ελληνική Παιδεία, γενικώς η Πολιτεία, μπορούσε να είναι πιο έντονη και παρούσα στο Ισραήλ, στην ιστορική Παλαιστίνη. Ο ελληνισμός εκεί έχει ιστορία 2.500 χρόνων, χωρίς να υπολογιστεί η παλαιότερη, προϊστορική. Δεν είναι μόνον τα προσκυνήματα που ελέγχει, ύστερα από την αποδοχή κυβερνήσεων Ανατολής και Δύσεως και με την έγκριση των μουσουλμάνων κυριάρχων. Πέραν αυτών, η γη της Παλαιστίνης ενδιαφέρει την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και για το εβραϊκό-βιβλικό παρελθόν της, τη μετέπειτα ελληνορωμαϊκή παρουσία, την αραβική-οθωμανική κληρονομιά της.
Θα μπορούσαν να γίνουν πολλά στο Ισραήλ, αρχίζοντας από τα εύκολα. Μια βιβλιοθήκη ελληνική, λ.χ. Να μπορούν οι Ελληνες, αλλά και οι αλλοδαποί μετέχοντες μιας ελληνικής και χριστιανικής παιδείας, που ενδιαφέρονται για την Ελλάδα, να έχουν την πρώτη επαφή μαζί της. Μια αρχαιολογική σχολή. Πολλά νέα παιδιά μας εργάζονται εκεί σε ανασκαφές, πληρώνοντας μάλιστα. Και από ξένους είδα να απορούν γιατί δεν την ιδρύσαμε ακόμη ως κράτος. Το διεθνές πολιτιστικό σύστημα θέλει την Ελλάδα να προσπαθεί να είναι παρούσα σε διεθνείς συνεργασίες.
Σήμερα, εκτός Ελλάδος, πέρα από το Ελληνικό Ινστιτούτο στη Βενετία, διαχειριζόμενο την πολιτιστική κληρονομιά τού εκεί βυζαντινού-μεταβυζαντινού ελληνισμού, δεν υπάρχει κάτι παρόμοιο εκτός των συνόρων μας. Σε μια χώρα, το Ισραήλ, την Παλαιστίνη, όπου γίνεται «χαλασμός» από δράσεις πολλών δεκάδων αποστολών από όλες τις πολιτισμένες χώρες, παράγοντας ποικίλο έργο πάνω σε όλες τις περιόδους που έζησε αυτή η ιστορική περιοχή, με ανασκαφές, αναστηλώσεις, έρευνες, κ.τ.λ. Πολλοί τη θεωρούν κέντρο του κόσμου, πνευματικό και γεωγραφικό. Κι εμείς, ως χώρα, είμαστε εκτός, με την εξαίρεση του ΕΜΠ -που και πάλι δεν είναι μόνιμο- ή μεμονωμένων περιπτώσεων στο παρελθόν.
Οπότε πραγματικά είναι κρίμα για έναν υπουργό όπως ο κ. Φίλης να απέρχεται εκθέτοντας μια κυβέρνηση που δεν είχε καν την απόλυτη κοινοβουλευτική πλειοψηφία, ευτελίζοντας μια ελληνική ιστορική παράδοση, μέρος της οποίας είναι η θρησκευτική, αυτή που το ΕΜΠ υπηρετεί στο Ισραήλ. Να τη βάζει σε ίση μοίρα με διάφορα θρησκεύματα του κόσμου, χαμένα στο διάστημα. Να απειλεί με χωρισμό ενός σώματος, τη σχέση Εκκλησίας και κράτους, που λειτουργεί επί αιώνες, και κατάργηση της σχολικής προσευχής… Εύκολο να αλλάζεις με λόγια πράγματα πείρας (δοκιμών) αιώνων. Και μάλιστα τώρα, υπό την πίεση έξαλλων καταστάσεων! Αντί ως εντεταλμένος να διακηρύξει ότι θα συμβάλει με κάθε τρόπο τη διοικούσα Εκκλησία στο έργο της, ώστε να βελτιωθεί η απόδοσή της, να γίνει ακόμη πιο ισχυρός πυλώνας μιας προς τα έξω στροφής του νέου ελληνισμού. Εκεί ειδικά, στην Ιερουσαλήμ και τους Αγίους Τόπους, έναν παγκόσμιο στίβο, όπου η Ελλάδα έχει ιστορικές ευθύνες, και όχι απλώς δικαιώματα, αφορμή για εθνικιστικό λήρο.
Ένας σωστός πολιτικός, υπουργός Παιδείας, αυτό θα έκανε. Και θα είχε τη μοναδική τιμή την ημέρα εκείνη, αντί να εμφανίζεται τόσο μειωμένος στην αξιοπρέπειά του, να έβγαινε ως πολιτικός προϊστάμενος του ΕΜΠ και να τόνωνε το ηθικό των Ελλήνων απανταχού, βεβαιώνοντας ότι η πατρίδα μας αναλαμβάνει αποστολές, ότι είναι στην πρωτοπορία της παγκόσμιας επιστήμης. Δεν είναι και ότι θα τον ξεχάσουμε, όπως και τόσους προκατόχους του, ούτε το αντίθετο έχει σημασία, να τον θυμόμαστε ως προσωπικότητα. Αυτό που τελικά μένει είναι η πικρή γεύση ότι το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα, είτε των βολεμένων είτε όσων είναι στον αντίποδα, παραμένει εντός. Όλοι μαζί να αναλίσκονται, αναλώσιμοι είναι, να αποδεικνύονται -ή μήπως και είναι;- ψυχωτικοί. Πάντες, επί πάντων, διαπαντός, εντός…
