Του Λουκά Δ. Παπαδάκη
Η Ι.Μητρόπολη Κένυας, η οποία στις 24 Νοεμβρίου 2015 με Πατριαρχικό και Συνοδικό Τόμο μετονομάσθηκε σε Μητρόπολη Ναϊρόμπι, έχει έδρα την πόλη Ναϊρόμπι και επεκτείνεται σε όλο το κράτος της Κένυας. Ο Μητροπολίτης της κ. Μακάριος (Τηλλυρίδης) είναι λόγιος αρχιερέας με έργο συγγραφικό τεράστιο και σε όγκο και σε αξία. Ωστόσο, ζωτικό για την Ορθοδοξία είναι το ποιμαντικό και ιεραποστολικό του έργο στην Κένυα και την Ανατολική Αφρική. Στον πρόλογό του Β’ τόμου του έργου του «Μαρτυρίες ζωής» γράφει για τη φύση τού ιεραποστολικού έργου της Ορθοδοξίας: «Έτσι γίνεται η ιεραποστολή τής Ορθόδοξης Εκκλησίας: “Έρχου και ίδε”. Δεν προσηλυτίζουμε κανένα. Μόνο ευαγγελιζόμαστε».
Βέβαια, η ιεραποστολική δράση γίνεται «μέσα σε κλίμα σύγχρονης ακαταστασίας, πολέμων και αντιπαραθέσεων». Μια ιδέα για τις αντίξοες συνθήκες στις οποίες εργάζονται οι Ορθόδοξοι ιεραπόστολοι στην Αφρική δίνει η πληροφορία ότι έχουν εκδηλωθεί πάνω από είκοσι απόπειρες δολοφονίας εναντίον του Μητροπολίτη. Εντούτοις, στα μάτια του Αρχιερέα, στα μάτια του Χριστιανού, «οι άνθρωποι της Αφρικής είναι απλοϊκοί και αγνοί. Έχουν μια παιδική αφέλεια, που τους κρατά ακόμα σε μια καλοπροαίρετη καλοσύνη και ευγένεια», παρά το ότι είναι αδικημένοι, περιφρονημένοι και ταλαιπωρημένοι. Στη σειρά «Μαρτυρίες ζωής», στην οποία έως τώρα εκδόθηκαν τέσσερις τόμοι, ο κ. Μακάριος συγκεντρώνει ιστορίες της υπέρ των σαράντα ετών διακονίας του στην Μαύρη Ήπειρο. Η συμπόρευσή του αυτή με τους Αφρικανούς αδελφούς μας γίνεται με στενοχώριες, ταλαιπωρίες, ταπεινώσεις και εξευτελισμούς, που όμως ολοκληρώνουν το θείο του Χριστού έργο και συναποτελούν και συγκροτούν το ανθρώπινο μεγαλείο.
Η Μητροπολιτική περιφέρεια Κένυας και Ειρηνουπόλεως είναι τεράστια και απαιτούνται πολυήμερες και εξαντλητικές περιοδείες, με τον «χρόνο να παγιδεύει», για να ενισχύονται πνευματικά και υλικά οι πιστοί. Σε μια από αυτές τις περιοδείες οι σκέψεις τού Μητροπολίτη ζωντάνεψαν μέσα του «την ιδέα της ματαιότητας του παρόντος κόσμου και άστραψε η χαρά της Αναστάσεως του Κυρίου, της Αιώνιας Ζωής και μακαριότητας». Αυτή ακριβώς η Ανάσταση δίνει το νόημα στην παρούσα ζωή, που φέρει τη φθορά και τον θάνατο. Το επί της Γης έργο του Χριστιανού δεν είναι να αποτρέψει ή να επιβραδύνει τη φθορά και την πορεία προς τον θάνατο, αλλά να αποδείξει τη φθαρτή ζωή άξια της αιώνιας ζωής. Με αυτή την αντίληψη ο Μακάριος σκύβει στη δυστυχία, στον πόνο, στην πείνα, στη δίψα, στην απελπισία, στα κοινωνικά και τα προσωπικά δράματα στην Κένυα των 35 εκατομμυρίων ψυχών, αλλά και στις άλλες όμορες χώρες. Με αυτή την αντίληψη ο ποιμένας βρίσκεται όπου υπάρχουν ασθενείς με Έιτζ (700 θάνατοι ημερησίως), παιδιά που δεν γνώρισαν γονείς, γονείς άστοργοι, ναρκομανείς, αγράμματοι.
Υπάρχουν επίσης ιστορίες που σκανδαλίζουν όποιον παντού βλέπει το πονηρό ή δεν πιστεύει στη φώτιση και τη δύναμη της συγχώρησης. Εμφανίζονται, π.χ., κάποτε ιεροσπουδαστές να γιορτάζουν τρώγοντας γάτο και πίθηκο. Άλλοτε να συμπληρώνουν τα κενά της παιδικής τους ηλικίας δεχόμενοι από τον Μακάριο, με αθωότητα, χωρίς ίχνος πονηριάς, μια παιδική κούκλα να την κρατούν αγκαλιά στον ύπνο τους. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν μια αγιότητα.
Ο ιεράρχης δεν διστάζει να μιλήσει ακόμα και για υπεξαιρέσεις χρημάτων από λειτουργούς του Κυρίου. Μας καλεί να αντιληφθούμε ότι η Εκκλησία του Χριστού δέχεται τους πάντες στους κόλπους της και αντιμετωπίζει τα προβλήματα, όποτε αυτά αναφύονται. Και εδώ θυμάμαι ένα κείμενο του Μελετίου Μεταξάκη στον Πάνταινο τον Φεβρουάριο του 1933: «… Δεν είναι όμως δυνατόν να μην εισέρχωνται εις τον Κλήρον φύσεις εγκληματικαί; Τότε, ας απευθύνωμεν την ερώτησίν μας και προς αυτόν τον Χριστόν, εις τον ολιγάριθμον Κλήρον του οποίου εις ευρέθη και κλέπτης και προδότης και φονεύς…». Πράγματι, τα μόνα προβλήματα που είναι ανυπέρβλητα είναι εκείνα που αποκρύπτονται.
Όλες οι εμπειρίες αποκτούν νόημα και ο άνθρωπος δικαιολογεί την ύπαρξή του στον ορατό κόσμο και δοξολογεί και ευχαριστεί τον Θεό. Αλλά υπάρχουν και οι πιο άμεσες ανταμοιβές, αυτές που βρίσκονται στην έκφραση των ανθρώπων, που περιμένουν τον κληρικό να τους ευλογήσει, των παιδιών, που διανύουν τεράστιες αποστάσεις για να πάνε σχολείο, του πεντάρφανου ρακένδυτου παιδιού που κάνει σταυρό και μετάνοιες μέσα στη λασποκαλύβα – εκκλησία. Βεβαίως, η ανταμοιβή υπάρχει και στην πνευματική δίψα των ιεροσπουδαστών από διάφορες χώρες της ηπείρου που «αγωνίζονται, ώστε να δημιουργούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις της αδιαλείπτου προσευχής και να πραγματοποιείται το μυστηριώδες σχέδιο της λύτρωσης και της σωτηρίας», για να γίνεται, έτσι, η Πατριαρχική Σχολή Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος ο Γ΄ «η σκηνή τού Θεού μετά των ανθρώπων». Είναι ανταμοιβή, όταν σώζεται μια ψυχή.
Στα βιβλία του περιλαμβάνονται και κείμενα αυτοβιογραφικού χαρακτήρα. Ο Μητροπολίτης θυμάται τότε που ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου και Εθνάρχης Μακάριος Γ΄ κάλεσε εσπευσμένα από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης τον νεαρό φοιτητή Ανδρέα Τηλλυρίδη, που σχεδίαζε δι’ εαυτόν ακαδημαϊκή καριέρα, και του ζήτησε να αναλάβει τη διεύθυνση της Ιερατικής Θεολογικής Σχολής στο Ναϊρόμπι. Θυμάται, επίσης, πώς ξεκίνησε το πρώτο ορφανοτροφείο της Μητρόπολης Κένυας, αλλά και πώς ανέλαβε ο ίδιος την ανατροφή παιδιών που εγκατέλειψαν οι γονείς τους, πράξη που δεν θεωρείται εκεί αμαρτία, αλλά μέρος της αφρικανικής νοοτροπίας. Με τους άστοργους γονείς ο Μακάριος δεν θύμωσε. Γνωρίζει τις παραδόσεις και τις συνήθειες των Αφρικανών, αλλά και ότι «κάθε πρόσωπο είναι στα μάτια τού Θεού μοναδικό, ιερό, είναι ένας άλλος, ένα εσύ». Βέβαιος ότι «Εκείνος, που μας έπλασε και μας έβαλε σ’ αυτό τον τόσο όμορφο κόσμο (…) έχει το δικό Του σχέδιο για την πορεία των φυλών και των ανθρώπων», δέχθηκε το αίτημα του αρχηγού της φυλής των Μασάι να βαπτισθεί Ορθόδοξος, αίτημα ανθρώπου με τις πέντε γυναίκες και τα υπερτριάκοντα παιδιά του.
Είναι ιστορίες που παραπέμπουν στο Γεροντικό και τους αββάδες της ερήμου. Ο Μητροπολίτης μας φέρει το μήνυμα «ότι όντως η Αφρική παράγει ή, καλύτερα, κατασκευάζει Αγίους, μέσα από τα δεινά και τα φρικτά πάθη που διέρχεται ο άνθρωπος, που κατοικεί στην ήπειρο αυτή». Εκφράζει, μάλιστα, τη βεβαιότητά του ότι «αυτοί οι άνθρωποι θα μας ξεπεράσουν κατά πολύ στην αγιότητα και θα κληρονομήσουν τη Βασιλείου του Θεού».
Αποκαλυπτική για την ιεραποστολική δράση στην Κένυα είναι μια επιστολή του μακαριστού Αθηνών Χριστοδούλου προς τον κ. Μακάριο υπό ημερομηνία 4/6/2007: «… Ευλαβείς συνήθειες, οι οποίες θεωρούνται δεδομένες στην Ελληνορθόδοξο Παράδοση, είναι πρωτόγνωρες στους αφρικανικούς λαούς και αντιμετωπίζονται ως ιερά δρώμενα με μεγάλο ενδιαφέρον και πάνδημη συμμετοχή και αποδοχή. Δεν θα Σας διδάξω εγώ, καλώς επίστασθε και Υμείς, ότι το στοιχείο της λαϊκής συμμετοχής, το οποίο επανακάμπτει και εις τα καθ’ ημάς, αποτελεί συνεκτικό δεσμό του εκκλησιαστικού σώματος, του τόσο ευάλωτου και δυσκυβέρνητου…».
Υπό τις παρούσες δυσμενείς οικονομικά συνθήκες σε Ελλάδα και Κύπρο το ιεραποστολικό έργο της Ι. Μ. Ναϊρόμπι, και όχι μόνο, γίνεται ακόμα δυσκολότερο. Αποτελείται από δεκαπέντε επαρχίες με 300 ορθόδοξες ενορίες και 52 μικρούς πυρήνες Ιεραποστολής, που σταδιακά αναπτύσσονται σε ενορίες. Διακονούν 130 Αφρικανοί ιθαγενείς ιερείς και 250 λαϊκοί κατηχητές. Διαθέτει Ορθόδοξο Ορφανοτροφείο, δεκατρία Δημοτικά, πενήντα Νηπιαγωγεία, πέντε Γυμνάσια – Λύκεια, δέκα μικρά ιατρεία, που στελεχώνουν ειδικές αποστολές εθελοντών γιατρών κυρίως από την Κύπρο, την Ολλανδία και την Ελλάδα, την Ορθόδοξη Πατριαρχική Εκκλησιαστική Σχολή «Μακάριος ο Γ’», το Ορθόδοξο Διδασκαλικό Κολλέγιο «Κλήμης ο Αλεξανδρεύς» κ.ά.
Δραματική είναι η έκκληση του Μητροπολίτη, που μας καλεί να γίνουμε καλοί Σαμαρείτες: «Οι προσπάθειες και τα προγράμματα της Ιεράς Μητροπόλεως Ναϊρόμπι θα συνεχισθούν υπό τις σημερινές δύσκολες οικονομικές κρίσεις. Δεν πρέπει να αφήσουμε τα παιδιά να υποφέρουν και να δυστυχούν. Πρέπει με κάθε τρόπο να καταβάλουμε προσπάθειες να βεβαιωθούμε ότι τα παιδιά δεν θα κοιμούνται νηστικά».
