Της Μαίρης Ορφανίδη
«Η καρδία μου και η σαρξ μου ηγαλλίασαντο επί θεόν ζώντα», αναφέρεται στους ψαλμούς του προφήτη Δαυίδ και, σύμφωνα με τελευταία μελέτη, φαίνεται να ισχύει και για αυτούς που ψάλλουν, καθώς η βυζαντινή μουσική μπορεί να χαρίσει μακροζωία. Σε έρευνα με δείγμα 4.000 ανδρών σε όλη την χώρα διαπιστώθηκε ότι όσοι ψάλλουν βυζαντινούς ύμνους ζουν περισσότερο!
Έτσι, τη στιγμή που ο μέσος όρος του προσδόκιμου ζωής των ανδρών στον γενικό πληθυσμό είναι τα 77 έτη, στους ψάλτες φτάνει στα 81 έτη τόσο στα μεγάλα αστικά κέντρα όσο και στην επαρχία. Όπως αναφέρει ο Γιώργος Ναούμ, ειδικός παθολόγος και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ιεροψαλτών Ελλάδας, το δείγμα αυτό είναι αντιπροσωπευτικό, καθώς προέρχεται από όλες τις επαγγελματικές κατηγορίες: «Ενώ επιστημονικά θα περίμενε κανείς ότι όλοι αυτοί οι άνδρες θα έχουν μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης, καθώς, πέρα από το βασικό τους επάγγελμα, έχουν μια επιπλέον επιβάρυνση, αφού δεν έχουν σαββατοκύριακα, στερούνται την ανάπαυλα των Χριστουγέννων και του Πάσχα, παρατηρούμε το εντελώς αντίθετο. Αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής τουλάχιστον κατά 4 έτη.«Στόχος είναι η έρευνα αυτή να συνεχιστεί έως ότου το δείγμα των ψαλτών να φτάσει τους 25.000 και να μπορεί να δημοσιευτεί σε επιστημονικό περιοδικό”.
Πώς, όμως, συνδέεται η βυζαντινή μουσική με τη μακροζωία, ρωτάμε τον κύριο Ναούμ: «Τα ηχητικά κύματα της βυζαντινής μουσικής ταιριάζουν απόλυτα με την αρμονική των κυττάρων μας. Ο τρόπος άσκησης των διαφραγμάτων για να μπορέσει ο ψάλτης να ψάλλει 3 και 4 ώρες σημαίνει καλύτερες αναπνοές, καλύτερη μάλαξη των διαφραγμάτων των σπλάχνων, καλύτερη άσκηση του φρενικού νεύρου», μας απαντά.
Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής παρουσιάστηκαν στην Α’ Ημερίδα με τίτλο «Ελληνική Μουσική Παράδοση και 21ος αιώνας» που διοργάνωσε η Ομοσπονδία Συλλόγων Ιεροψαλτών Ελλάδος, υπό την αιγίδα της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Μάλιστα, ο κ Ναούμ προτείνει στη συνέχεια της έρευνας να μπουν και άλλα πιθανά στοιχεία προς μελέτη όπως:
– Οι μουσικές κλίμακες και τα διαστήματα
– Η ποίηση
– Οι τρόποι-ήχοι
– Το ύφος και ήθος των μελών
– Η έκταση των μελών
– Ο πολυσχιδής ρόλος των ψαλτών
– Οι φωνητικές απαιτήσεις
– Ο χώρος της δράσης
– Το ιερατικό σχήμα
– Το ύφος και ήθος των ιεροπραξιών
– Η στάση του ακροατηρίου
– Η ναοδομία
– Οι παραστατικές τέχνες του χώρου
– Η προσευχητική πρόρρηση των ψαλτών
– Η Θεία Χάρις. Ίσως και μόνο αυτή;
Ο ίδιος από παλαιότερα είχε κάνει λόγο για τις ευεργετικές επιδράσεις της μουσικής στην υγεία: «Η μουσική με βασικά χαρακτηριστικά, που είναι η Μελωδία, ο Ρυθμός και η Ένταση, επηρεάζει το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον του ανθρώπου. Πρώτο: Μέσω της ακοής διεγείρεται ο υποθάλαμος και εν συνεχεία η υπόφυση και τελικώς τα επινεφρίδια και οι αδρενεργικοί υποδοχείς, έτσι ώστε ανάλογα με το είδος να έχουμε διέγερση ή καταστολή του οργανισμού. Δεύτερον: Επηρεάζει διεγερτικά ή κατασταλτικά τον καρδιακό ρυθμό. Τρίτον: Παρεμβαίνει άμεσα στη λειτουργία του αναπνευστικού και πεπτικού συστήματος.
Βάσει των τριών χαρακτηριστικών που προανέφερα, αρθρώνεται και το είδος της μουσικής. Η μουσική σύνθεση με αρμονική σχέση των τριών αυτών στοιχείων εκπέμπει θετικά ακουστικά κύματα, που έχουν και την αντίστοιχη επίδραση. Αν συνδυασθεί και με ανάλογη ποίηση, δηλαδή στίχο, τότε το αποτέλεσμα είναι πολλαπλάσιο. Με αυτή τη συνθήκη οι κλασικές μουσικές εκφράσεις, ιδιαίτερα η βυζαντινή μουσική ως πλέον κλασική της κλασικής, όπως και η παραδοσιακή μουσική, αποτελούν τα είδη με την ευεργετικότερη επίδραση στον άνθρωπο».
Η έρευνα του γιατρού Γιώργου Ναούμ ήρθε να προστεθεί στις ενέργειες που κάνει ως πρόεδρος των Ιεροψαλτών για την ενίσχυση τόσο του ρόλου των ψαλτών όσο και της βυζαντινής μουσικής με στόχο τη διεθνή προστασία της ελληνικότητας της βυζαντινής μουσικής, με την ανάρτησή της στους καταλόγους προστατευόμενων άυλων πολιτιστικών αγαθών της UNESCO. «Υπάρχει κίνδυνος. Οι Τούρκοι πήραν αυτό το αγαθό και το ονόμασαν οθωμανική μουσική. Το διαδίδουν ως συνέχεια της βυζαντινής μουσικής σε ολόκληρο τον κόσμο. Θεωρώ ότι θα έχουμε κάνει ιστορικό έγκλημα αν αφήσουμε τα πράγματα να εξελιχθούν χωρίς να κάνουμε τίποτα», τονίζει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Συλλόγων Ιεροψαλτών Ελλάδας.
ΙΑΤΡΙΚΗ ΚΑΙ ΨΑΛΤΙΚΗ
Ο κ. Ναούμ είναι ειδικός παθολόγος, διευθυντής της παθολογικής κλινικής του Ιατρικού Κέντρου. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και ο άνθρωπος που από μικρό παιδί έχει επιλέξει να υπηρετήσει την Εκκλησία ως ιεροψάλτης, καθώς είναι γιος ιερέα. «Με την ψαλτική ασχολούμαι από παιδική ηλικία. Ο πατέρας μου ήταν ιερέας, οπότε πήγαινα στην εκκλησία και έψελνα μαζί με τους ψάλτες. Σε ηλικία 16 ετών πήγα στο Ωδείο Αθηνών και σπούδασα βυζαντινή μουσική. Εν συνεχεία, έδωσα στην ιατρική και έκανα παράλληλα και τις δύο σπουδές. Τα λεφτά μου ως φοιτητής τα έβγαζα ψάλλοντας στον Άγιο Ελευθέριο, στην περιοχή του Γκύζη. Όταν πήρα το πτυχίο ως γιατρός, οι ιερείς του ναού, μια Κυριακή μετά τη λειτουργία, μου έδωσαν μια δερμάτινη τσάντα. Ήταν η πρώτη μου ιατρική τσάντα».
Όπως λέει στην «Κιβωτό», οι ιερείς πολλές φορές θέλουν να επιβληθούν, δημιουργώντας μάλλον αρνητικό περιβάλλον για τους ψάλτες, αν και εκτιμά ότι η πλειονότητα των συναδέλφων του δεν έχουν την απαραίτητη επάρκεια: «5% είναι οι σωστοί ψάλτες που υπάρχουν, από τους 15.000 ούτε 1.000, οι άλλοι είναι μουσικά απαράδεκτοι». Στο μεταξύ, δεν διαφωνεί να «ανέβουν και γυναίκες στο ψαλτήρι, αν και, όπως λέει, θα πρέπει να περιμένουν «το πλήρωμα του κόσμου». Πιστός χρόνια τώρα στο όραμά του, επιμένει στη βοήθεια της Εκκλησίας, ώστε να αναδειχθεί η καλλιτεχνική και θεολογική σημαντικότητα της θέσης που λέγεται ψαλτήρι. «Όπως συμβαίνει στον ελληνικό χώρο σε πάρα πολλά πράγματα, έτσι και στον χώρο τον εκκλησιαστικό, υπήρχε πάντα μια διαχειριστική προσπάθεια προσέγγισης και όχι ουσιαστικής ανάδειξης πλεονεκτημάτων». Όραμα του είναι η δημιουργία μιας Ακαδημίας ή ενός Κολλεγίου Μουσικών Σπουδών, όπου θα διδάσκονται σε τριτοβάθμια εκπαίδευση όργανα ελληνικά. Την πρότασή του την έχει υποβάλει στην Εκκλησία, υποστηρίζοντας ότι: «Κάθε μητρόπολη θα ’χει μια σχολή και αυτή θα κατευθύνει και θα διευθύνει μια σειρά ενοριακών προπαρασκευαστικών τμημάτων, εργαστηρίων. Έτσι θα δημιουργηθούν σχολές παραδοσιακών οργάνων, δημοτικού τραγουδιού, λαϊκού τραγουδιού, βυζαντινής μουσικής, αγιογραφίας».
Ποιος είναι
Ο Γιώργος Ναούμ, ο οποίος κατάγεται από τη Βοιωτία, εκτός της ψαλτικής, διετέλεσε θεραπευτής στο Νοσοκομείο «Υγεία» μέχρι το 1990 και στη Γενική Κλινική Αθηνών έως το 1999. Το 2000 ανέλαβε Διευθυντής Παθολογίας στην Κεντρική Κλινική Αθηνών, Διευθυντής της Β΄ Παθολογικής Κλινικής στο Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν» έως το 2006 και από το 2007 είναι Διευθυντής Παθολογικής Κλινικής στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών. Έχει σημαντικό επιστημονικό και ερευνητικό έργο, εργασίες, δημοσιεύσεις, ανακοινώσεις κ.λπ.
Το 2000 δημιούργησε την ΜΚΟ «Τέττιξ» (τζιτζίκι) για τη δημιουργία νέου ορίζοντα για την ελληνική διαχρονική μουσική, αναδεικνύοντας τη βυζαντινή, δημοτική, λόγια και λαϊκή. Το 2005 υιοθέτησε το ιστορικό Σχολείο Παραδοσιακής Μουσικής «Αριστείδης Μόσχος» και σήμερα λειτουργεί ως Ωδείο «Τέττιξ – Αρ. Μόσχος» στην Πλάκα, ως το πρώτο ωδείο της χώρας μας με ανατολική φιλοσοφία.
Έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας από το υπουργείο Εμπορίου και Ανάπτυξης για την κατασκευή του «Ισοκράτη», ενός μικρού μεγέθους ηλεκτρονικού οργάνου βυζαντινής μουσικής που αναπαράγει φωνές ψαλτών – ισοκρατών και συνοδεύει (ισοκρατεί) τους ψάλτες κατά την εκτέλεση των ύμνων.
